در پاسخ به این سؤال باید توجه داشت که جریان یک ارتباط از شناخت آغاز می‌شود و سپس باعث محبت قلبی شده و در نهایت به ارتباط حضوری و تنگاتنگ و صمیمانه می‌انجامد. در مورد ملاقات با حضرت مهدی(عج)، اگر کسی بتواند آن قدر ارتباط عمیق قلبی خود را با حضرت محکم کند که شایستگی حضور در پیش‌گاه قدس او را پیدا کند، قطعاً امکان چنین حضوری برای او فراهم است. همان‌طور که در احوال بسیاری از علما و بزرگان و افراد خودساخته و بی‌ادعا می‌خوانیم که به این سعادت نائل آمده و حقیقتاً به محضر آن‌حضرت مشرف شده‌اند. البته بعضی از آنها هنگام ملاقات حضرت را نشناخته و بعداً متوجه شده‌اند که شخص مورد ملاقات حضرت صاحب الامر(عج) بود.

مشاهدۀ جمال نورانی حضرت ولی عصر(عج) به دو صورت ممکن است:

1. امام را ببینیم، ولی او را نشناسیم که این قسم بنابر روایات برای بیشتر مردم امکان دارد و اتفاق می‌افتد. از امام صادق‌(ع) روایت شده حضرت صاحب الامر(ع) هر سال در موسم حج شرکت می‌کنند او مردم را می‌بیند و می‌شناسد، ولی مردم او را می‌بینند و نمی‌شناسند.[1]
2. امام را ببینیم و بشناسیم، این نوع دیدن که شخص بتواند به محضر امام برسد، او را ببیند و بشناسد نیز امکان دارد. اگر شخصی به لحاظ آمادگی معنوی و دوری از گناه قابلیت و شایستگی داشته باشد حضرت با او ملاقات می‌کند، مگر آن‌که مصلحتی در عدم ملاقات وجود داشته باشد.

اگرچه ما داستان‌های زیادی از علما و بزرگان شنیده‌ایم که با حضرت ملاقات حضوری داشتند خواه از قسم اوّل، یا دوم، ولی می‌خواهیم بدانیم آیا این سعادت و دیدار لذت‌بخش نصیب هر کسی می‌شود یا خیر؟

در جواب باید گفت: اگرچه این ارتباط بسیار لذت‌بخش و مفید است و اگر واقعا نصیب کسی شود، نشانۀ عظمت روحی و بلندی مقام معنوی او است، ولی مهم‌تر از ملاقات حضوری در درجۀ اوّل ارتباط قلبی و اصلاح قلب و درون است و این که ما به دستورات حضرت در زمان غیبت به درستی و به طور کامل عمل کنیم.

یکی از علاقه‌مندان به ملاقات حضوری آن‌حضرت به نام "احمد بن ابراهیم" خدمت یکی از نواب خاص امام زمان(عج) رسید و به او شکایت کرد که با وجود شوق زیادش نسبت به رؤیت مولایش امام زمان(عج)، نتوانست آن‌حضرت را زیارت کند! آن نایب بزرگوار به او فرمود: "خدا بابت این شوق به تو اجر و پاداش دهد و صورت آقا را به راحتی و در سلامتی به تو نشان دهد. ولی تو اصرار نداشته باش که آقا را ببینی. تسلیم بودن در برابر او بهتر از دیدن او است، لکن اگر می‌خواهی به او توجه کنی با زیارت به او توجه کن و بعد زیارت خاصی را به او تعلیم داد.[2]

لذا از نظر اسلام دیدن چهرۀ امام و حجت خدا، اگرچه مطلوب است، ولی چندان مهم نیست. مهم شناخت امام، مودت و دوست داشتن امام زمان(عج) و اطاعت و فرمان‌برداری کامل از امام(عج) است. حتماً ماجرای اویس قرنی را شنیده‌اید. او فرد با تقوا و خودساخته‌ای بود که علاقۀ زیادی به دیدار پیامبر اکرم(ص) داشت، اما هیچ‌گاه موفق به دیدار محبوبش نشد. پیامبر اکرم(ص) نیز به او بسیار عشق می‌ورزید و از عشق او مطلع بود و در روایتی از قول پیامبر اکرم(ص) در مورد او نقل شده است: رایحۀ بهشت از جانب قرن می‌وزد. ای اویس من چقدر مشتاق توام. هر کس او را دید سلام مرا به او برساند. حضرت در ادامه می‌فرماید: او هرگز مرا نخواهد دید و بعد از من در رکاب علی(ع) در صفین به شهادت می رسد.[3]

از این ماجرا می‌توان نتیجه گرفت؛ آنچه مهم است این است که ما با اعمال و رفتار خود بتوانیم رضایت مولایمان را جلب کنیم، دستورات او را عمل کنیم و علاقه‌ای دو طرفه میان ما و او وجود داشته باشد، مانند اویس قرنی. اگر چنین باشیم مطمئناً بدون این‌که خودمان دنبال آقا برویم او به دنبال ما خواهد آمد، اگر مانعی وجود نداشته باشد و مصلحت بر خلاف این نباشد.[4]

به هر حال، در روایات ما برای دیدار و ملاقات حضوری با آن‌حضرت، دستورالعمل و توصیه‌ای غیر از دعاها و زیارات خاص وارد نشده است که به ذکر چند نمونه از آنها می‌پردازیم. قبل از آن تذکر این نکته لازم است که خواندن این دعاها و زیارات اگرچه موجب توجه قلبی می‌شود، اما این طور نیست که قطعاً موجب دیدار آن‌حضرت باشد، بلکه می‌تواند زمینه‌ای برای ملاقات با آن‌حضرت باشد. پس اگر کسی این اعمال را انجام داد و به نتیجه نرسید، نباید ناامید شود؛ چون اینها مقتضی هستند و به تنهایی کافی نیستند! اگرچه انجام خود این اعمال نیز اجر و پاداش زیادی دارد، حتی خود شوق زیارت حضرت دارای اجر و پاداش است. بعضی از این دعاها و زیارات عبارت‌اند از:

1. زیارت آل یاسین: خود حضرت توصیه فرمود: هرگاه که می‌خواهید به ما توجه کنید، این زیارت را بخوانید. این زیارت در مفاتیح الجنان نیز موجود است.[5]
2. زیارت جامعۀ کبیره: برای ارتباط با همۀ معصومین(ع) توصیه شده است که در مفاتیح الجنان نیز موجود است.[6]
3. دعای عهد: دعای عهد که از امام صادق(ع) روایت شده است: هر کس چهل صباح این دعا را بخواند از یاران حضرت مهدی خواهد بود و اگر قبل از قیام او بمیرد خدا او را از قبر خارج می‌کند.[7] در این دعا برای دیدار آن‌حضرت آمده است: "اللَّهُمَّ أَرِنِی الطَّلْعَةَ الرَّشِیدَةَ وَ الْغُرَّةَ الْحَمِیدَةَ وَ اکْحُلْ نَاظِرِی بِنَظْرَةٍ مِنِّی إِلَیْهِ وَ عَجِّلْ فَرَجَهُ وَ سَهِّلْ مَخْرَجَهُ وَ أَوْسِعْ مَنْهَجَهُ وَ اسْلُکْ بِی مَحَجَّتَهُ فَأَنْفِذْ أَمْرَه‏ ..."،این دعا در مفاتیح الجنان نیز موجود است.
4. زیارات بسیاری برای حضرت ولی عصر در بحارالانوار ذکر شده، از جملۀ آنها زیارتی است که در سرداب حضرت خوانده می‌شود و در آن این دعاها برای رؤیت حضرت موجود است: "اللَّهُمَّ أَرِنَا وَجْهَ وَلِیِّکَ الْمَیْمُونِ فِی حَیَاتِنَا وَ بَعْدَ الْمَنُونِ...".[8]
5. دعای ندبه: در اعیاد چهارگانه(جمعه، عید فطر، عید قربان و عید غدیر) خوانده شود.[9]

و ادعیه و زیارات دیگری نیز در کتاب مفاتیح الجنان و کتب مفصل دیگر مثل بحارالانوار آمده است.

علاوه بر این بعضی از علمای بزرگ در این زمینه توصیه‌هایی داشته‌اند.

حضرت آیت الله بهجت در پاسخ به سؤال کسانی که خواستار زیارت و ملاقات حضوری با امام زمان(عج) بودند فرمود: زیاد صلوات اهدای وجود مقدس آن بزرگوار نمایید. همراه با دعای تعجیل فرجش(اللهم صل علی محمد و آل محمد و عجل فرجهم) و زیاد به مسجد جمکران مشرف شوید، با ادای نمازهایش.[10] در جای دیگر در زمینۀ راه‌های ارتباط با امام زمان(عج) می‌فرماید: راه‌های ارتباط با خدا، طاعت خدا و طاعت امام زمان(عج) است و تشخیص آن با تطبیق عمل به دفتر شرع؛ یعنی رسالۀ عملیۀ صحیحه است.[11] وی در جای دیگر می‌فرماید: اطاعت و فرمان‌برداری از خدا بعد از شناخت او موجب محبت به او و محبت به کسانی که خداوند آنها را دوست دارد می‌شود که عبارت‌اند از انبیا و اوصیا که محبوب‌ترین ایشان نزد خدا حضرت محمد(ص) و آل او هستند و نزدیک‌ترین ایشان به ما صاحب الامر است.[12]، [13]

همان‌طور که از دستورات ایشان برمی‌آید چیزی که در ملاقات حضرت ولی عصر مؤثر است، اطاعت از خدا و دوری از گناهان است. بدون شک گناه مثل یک مانع عمل می‌کند و پرده‌ای است در مقابل نیل به سعادت و توفیقات گوناگون که اگر این پردۀ سیاه و تاریک برداشته شود، توفیقات بزرگی نصیب انسان می‌گردد که یکی از آنها ملاقات و رؤیت امام عصر است. البته این کار، کار سهل و آسانی نیست و نیاز به مراقبت و تلاش بسیاری دارد.

[1]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 520، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.

[2]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 99، ص 97، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[3]. همان، ج 42، ص 155.

[4]. عمده مطالب از سؤال «ارتباط با امام زمان (عج)»، 1029 استفاده شده است.

[5]. بحارالانوار، ج 99، ص 81.

[6]. من لایحضره الفقیه، ج 2، ص 609.

[7]. بحارالانوار، ج 53، ص 95.

[8]. همان، ج 99، ص 103.

[9]. همان، ص 104.

[10]. شجاعی، سید مهدی، به سوی محبوب، ص 59.

[11]. همان، ص 61.

[12]. همان.

[13]. برگرفته از سؤال «ارتباط با امام زمان (عج)»، 1029.