یکی از واجبات نماز، بلند خواندن حمد و سورۀ برخی از نمازها (صبح و مغرب و عشا) است. مراجع معظم تقلید دربارۀ جهر و اخفات (بلند و آهسته خواندن) نمازها گفته‌اند: «بر مرد واجب است حمد و سوره نماز صبح و مغرب و عشا را بلند بخواند و بر مرد و زن واجب است حمد و سوره نماز ظهر و عصر را آهسته بخوانند».^[1]

بنابراین، بلند خواندن حمد و سورۀ نماز صبح و مغرب و عشاء از واجبات نماز است. البته، اگر مکلف حکم را نداند یا سهواً در جایی که می‌بایست حمد و سوره را بلند بخواند، آهسته خواند و بالعکس، اشکالی به نمازش وارد نمی‌شود، ولی اگر از روی عمد و در حالی‌که هم حکم را می‌داند و هم توجه دارد که باید حمد و سوره را بلند بخواند، ولی آهسته خواند یا بالعکس، نمازش باطل است.^[2]

اگر بعد از آن‌که مقداری از حمد یا سوره را خواند و بعد فهمید که در بلند یا آهسته خواندن اشتباه کرده است، آن مقدار که خوانده اشکالی ندارد و لازم نیست آن مقدار را که خوانده دوباره بخواند.^[3]

ملاک در بلندی صدا

آهسته خواندن نماز که معمولاً معنایش مشخص است و آن آشکار نکردن صدا است،^[4] ولی در بلند بودن نماز باید دقت کرد که اولاً به بلندی داد و فریاد نباشد که این هم باعث بطلان نماز است.^[5] و ملاک در بلندی نماز فقط آشکار کردن جوهر صدا است.^[6]

با توجه به این ملاک شخص می‌تواند نمازش را در جایی اقامه کند که کسی متوجه نشود، علاوه بر این‌که این مقدار از آشکار کردن صدا، عرفاً به حدی نیست که موجب مزاحمت برای دیگران شود.

شایان ذکر است، فقها، مستند حکم بلند یا آهسته خواندن نمازها را اجماع و شهرت فتوایی علما و سیره عملی مؤمنان معرفی نموده و نیز روایاتی از معصومین(ع) را بر می‌شمرند،[7] از جمله؛

از امام باقر(ع) دربارۀ مردی سؤال شد که نمازش را بلند خواند در جایی که سزاوار است آهسته بخواند، یا آهسته خواند در جایی که شایسته نیست آهسته بخواند؟ فرمود: «هر گاه این عمل را عمدا انجام داده باشد نمازش باطل است و باید آن‌را تکرار نماید..».[8]

در پایان متذکر می‌شویم که رعایت احکام اسلام، (مانند همین بلند خواندن نماز صبح)، مصالحی دارد که شخص مکلف شاید به آن مصلحت‌ها آگاه نشود، ولی باید به عبودیت و بندگی خداوند ملتزم بوده و به طور دقیق آنها را رعایت کند.

در هر حال پاسخ حضرت آیت الله مهدی هادوی تهرانی (دامت برکاته) به شرح زیر است:

بلند خواندن نماز صبح و مغرب و عشا به این معنا است که جوهر صدا آشکار باشد، و این امر به معنای فریاد کشیدن نیست، بلکه همین مقدار که قرائت به صورت همهمه نباشد، و جوهر صدا آشکار شود، کافی است.

 لینک به سایت استفتائات

[1]. امام خمینی، توضیح المسائل(محشّی)، گردآورنده، بنی‌هاشمی خمینی، سید محمد حسین، ج ‏1، ص 549، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ هشتم، 1424ق.

.[2] همان، ص 550.

[3]. همان.

.[4] همان، ص 610.

[5]. همان، ص 550.

[6]. همان، ج ‏1، ص 610.

[7]. سبزواری، سید عبد الأعلی، مهذّب الأحکام، ج ‌6، ص 292، قم، مؤسسه المنار، چاپ چهارم، 1413ق.

[8]. شیخ صدوق، محمّد بن علی بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ج ‌1، ص 344، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.