جستجوی پیشرفته
بازدید
19043
آخرین بروزرسانی: 1391/02/05
خلاصه پرسش
جلساتی که پیامبر اسلام(ص) با مردم داشتند، چه ویژگی های اخلاقی داشت؟
پرسش
جلساتی که پیامبر اسلام(ص) با مردم داشتند، چه ویژگی های اخلاقی داشت؟
پاسخ اجمالی

مجلس پیامبر اکرم(ص)؛ مجلس بردبارى، شرم و حیا، صدق و امانت بود، حرمت افراد مورد هتک قرار نمى‏ گرفت، و در پى لغزش دیگران و عیب ‏جویى از آنان نبودند، همه اهل پیوند و صفا و ارتباط بر محور تقوا بودند، بزرگان و سال ‏خوردگان مورد تکریم و احترام قرار مى ‏گرفتند، به خردسالان، شفقت و مهربانی مى ‏شد و ویژگی های اخلاقی دیگر که پیامبر(ص) در جلسات خویش با مردم به آن اهتمام داشت و به رعایت این حقوق اجتماعی سفارش می فرمود.

پاسخ تفصیلی

پیامبر اسلام(ص) از سوی خداوند به عنوان الگو برای بشر معرفی شده[1] و شایسته است همۀ مردم، به ویژه مسلمانان در گفتار و رفتار خود از این الگوی نیکو پیروی کنند که این امر موجب سعادت دنیا و آخرت انسان ها می شود؛ از این رو، لازم است الگوی رفتاری آن حضرت مورد توجه و به عنوان معیار در زندگی فردی و اجتماعی قرار گیرد.

کسانى که با مردم معاشرت دارند، نحوۀ رفتارشان در جلسات، مى ‏تواند جذب کننده یا دفع کننده باشد. جلسات پیامبر رحمت، سرشار از اخلاق پسندیده و والایى بود که آن حضرت با گفتار و کردار حیات ‏بخش خود، در افراد به وجود آورده بود. براى الگوگیرى از رفتار پیامبر اکرم(ص)، به نمونه ‏هایى از اخلاق و سیرۀ رفتاری و عملی آن حضرت در این زمینه اشاره مى‏ شود:

1. یاد خدا: عبودیّت و بندگى، ایجاب مى ‏کند که عبد، هرگز از ذکر خدا و یاد مولایش در هیچ حالی غافل نشود؛ چه ذکرِ زبانى، چه یاد قلبى و چه انجام اعمال نیکو و دوری از گناه و اعمال ناپسند که گویاى توجّه انسان به خداوند است. حضرت امام حسین (ع) می فرماید از پدرم دربارۀ چگونگی و حالت جلسه رسول خدا(ص) پرسیدم، فرمود:«جز با یاد خدا برنمى ‏خاست و نمى ‏نشست».[2]

این گونه حالات در نشست و برخاست و یاد خدای متعال، در همنشینان و معاشران نیز تأثیر گذاشته و آنان را هم به یاد خدا مى ‏اندازد.

2. بى تکلّفی در نشستن‏: رسول اکرم(ص) در مجالس، بسیار راحت و بدون تشریفات و قید و بند بود، و امتیازی در این زمینه برای خود قرار نمی داد. از امام صادق(ع) روایت شده است: «رسول خدا(ص) هرگاه وارد مجلسی می شد، در نزدیک ترین جا به محل ورود خود می نشست».[3] همچنین آن حضرت فرمود: «رسول خدا(ص) همچون بندگان بر زمین مى ‏نشست، و مى ‏دانست که بنده است»؛[4] یعنى نمایش نمى ‏داد و تظاهر نمى ‏کرد، بلکه خصلتش چنین بود.

3. مؤدّبانه نشستن: چگونگی نشستن در حضور دیگران، فرهنگ و تربیت و شخصیّت انسان را نشان مى ‏دهد. پیامبر اکرم(ص) بیش از همه ادب‏ اجتماعى را رعایت مى ‏کرد. امام علی(ع) می فرماید: «هرگز دیده نشد که رسول خدا(ص) پاى خود را در حضور دیگران، دراز کند».[5]

4. حفظ حریم ‏ها: گاهى بیان کاستى ‏ها و زشتى ‏ها و عیوب دیگران نُقل مجالس است و در انتقاد، حریم‏ ها حفظ نمى‏ شود. امام علی(ع) می فرماید: «مجلس پیامبر(ص)؛ مجلس بردبارى، شرم و حیا، صدق و امانت بود، سر و صدا و فریاد در آن مجلس شنیده نمى ‏شد، حرمت افراد مورد هتک قرار نمى‏ گرفت، و در پى لغزش دیگران و عیب ‏جویى از آنان نبودند، همه اهل پیوند و صفا و ارتباط بر محور تقوا بودند، بزرگان و سال ‏خوردگان مورد تکریم و احترام قرار مى ‏گرفتند، به خردسالان، شفقت و مهربانی مى ‏شد و افراد نیازمند و مراجعانى را که کار داشتند، مورد توجّه قرار می گرفتند و پناهگاه و مأمنى براى غریبان بودند».[6]

5. بهره وری و استفاده دیگران از جلسات پیامبر(ص): محضر رسول اکرم(ص) همواره پربار بود، هم از جهت شناختِ معارف دینى و هم الهام‏ گیرى از اخلاق و سلوک اجتماعى و گرایش و عنایت به عبادات و تکالیف. آنان که شرفیاب خدمتش مى‏ شدند، بى ‏بهره و دست خالى برنمى‏ گشتند، یا فهم دینى آنان افزوده مى ‏شد، یا در درجات معنوى رشد مى‏ کردند، و حتى بهره مادى هم مى ‏بردند. امام علی(ع) در این باره می فرماید: «مردم براى دریافت اطلاعات و اخبارى که لازم بود به دیگران برسانند خدمت وى شرفیاب مى ‏شدند (یا اخبار جارى را براى آن حضرت مى‏آوردند) و از مجلس خارج نمى‏شدند مگر شیرین کام و هدایت یافته، با به دست آوردن اطلاعات علمى، و هنگامى که از حضورش مرخّص مى ‏شدند هر یک، رهبرى براى دنیا بودند».[7] پس هم بهره ‏مندى مادى و هم تغذیه روحى و معنوى می شدند.

و ویژگی های اخلاقی دیگر که پیامبر اکرم(ص) در جلسات خویش با مردم به آن اهتمام داشت و به رعایت این حقوق اجتماعی سفارش می فرمود، چنان که می فرمود: «حق مجالس را ادا کنید. ‏پرسیدند: حقّ مجالس چیست؟ ‏فرمود: چشم ‏هایتان را از ناروا بپوشانید، پاسخ سلام را بدهید، نابینا را راهنمایى کنید، امر به معروف و نهى از منکر نمایید».[8]

 

[1]. احزاب، 21: «مسلّماً براى شما در زندگى رسول خدا سرمشق نیکویى بود، براى آنها که امید به رحمت خدا و روز رستاخیز دارند و خدا را بسیار یاد مى‏کنند».  

[2]. ابن شهر آشوب مازندرانى، محمد بن على، مناقب آل أبی طالب علیهم السلام، ج 1، ص 147، نشر علامه، قم، چاپ اول، 1379ق؛ طبرسى، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق، ص 14، شریف رضى، قم، چاپ چهارم، 1412ق.

[3]. کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفارى، على اکبر، آخوندى، محمد، ج 2، ص 662، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.

[4]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 16، ص 225، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق.

[5]. طبرسى، حسن بن فضل، مکارم الأخلاق، ص 23، شریف رضى، قم، چاپ چهارم، 1412ق.

[6]. شیخ صدوق، معانی الأخبار، محقق و مصحح: غفارى، على اکبر، ص 82 و 83، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ اول، 1403ق؛ مکارم الأخلاق، ص 14.

[7]. همان، ص 82.

[8]. مکارم الأخلاق، ص 26.

 

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها