جستجوی پیشرفته
بازدید
14916
آخرین بروزرسانی: 1401/09/16
خلاصه پرسش
تفاوت «واجب تعبدی» و «واجب توصلی» چیست و فریضه‌های جهاد و امر به معروف و نهی از منکر در کدام دسته از آنها قرار می‌گیرند؟
پرسش
آیا جهاد و امر به معروف و نهی از منکر، واجب تعبدی‌اند یا واجب توصلی؟
پاسخ اجمالی
یکى از تقسیمات مربوط به واجب؛ تقسیم به تعبدى و توصلى است. واجب تعبدی به واجبی گفته می‌شود که قصد قربت در آنها معتبر است و شرط صحت آن مى‏باشد، به‏طورى که اگر عمل بدون قصد قربت انجام شود صحیح نخواهد بود و از مکلف ساقط نمى‏گردد؛ مانند نماز، روزه، خمس‏ و... .[1]
در مقابل آن، واجب توصلی است که دو اصطلاح برای آن ذکر شده است:
1. (اصطلاح مشهور)؛ توصلى عبارت است از واجباتى که قصد قربت در آنها معتبر نیست بلکه به هر قصدى که انجام شود مقصود مولى حاصل مى‏گردد چون مطلوب، اصل وجود آن است نه انجام دادن آن به قصد قربت، مثل: نجات انسان در حال غرق، دفن میت، ازبین بردن نجاست از مسجد.[2]
2. توصلى؛ یعنى آن واجباتى که ملاک، مصلحت و فلسفه‏اش براى ما معلوم باشد و کاملا بدانیم که غرض مولى از امر به این عمل چه بوده ‌است. مثلا مى‏دانیم که مولى امر کرده به نماز چون بنابر آیۀ قرآن[3]، نماز؛ انسان را از فحشا و منکر دور می‌کند.[4]
بنابراین؛ واجبات از ناحیۀ این تقسیم به دو دسته تعبدی و توصلی تقسیم می‌شوند ولی احیاناً به واجباتی بر می‌خوریم که تعبدی یا توصلی بودن آنان قابل تشخیص نبوده یا تشخیص آن مشکل است، لذا در این که تعبدی است یا توصلی؟ شک شده لذا به اصل رجوع می‌کنیم و در این که اصل، تعبدی بودن است یا توصلی؟ بین علمای اصول اختلاف شده است، برخی در موارد شک؛ اصل را بر تعبدی بودن گذاشته و عده‌ای دیگر؛ اصل را توصلی بودن عبادات می‌دانند.[5]
پس واجباتی مانند جهاد و امر به معروف و نهی از منکر، اگر تنها به این بُعد آنان اشاره شود که دفاع از کیان اسلام و اشاعۀ احکام الهی و راندن دشمنان است، بدون قصد قربت هم قابل تحقق است و می‌توان آنها را جزو واجبات توصلی نامید. البته ذکر این نکته ضروری است که هر عمل توصلی را اگر انسان به قصد قربت انجام دهد، پیش خداوند مأجور است و بدین خاطر، خداوند او را ثواب و پاداش می‌دهد.
 

[2]. همان.
[3]. عنکبوت، 45.
[4]. قلی زاده، احمد، واژه شناسى اصطلاحات اصول فقه، ص 200، بنیاد پژوهشهای علمی فرهنگی نور الاصفیاء، تهران، 1379ش.
[5]. مرکز اطلاعات و مدارک اسلامى‏،فرهنگ نامه اصول فقه‏، ص 399، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی‏، قم، 1389 ش.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها