پیش از پرداختن به پاسخ توجه به این نکته ضروری است که قرآن دارای آیات محکم و متشابه،[1] ناسخ و منسوخ، عام و خاص، مطلق و مقید، و ... است، و اگر کسی احاطه به قرآن نداشته باشد نمی‌تواند تفسیر جامعی از قرآن ارائه نماید، و هر چه احاطه بیشتر باشد تفسیر کامل‌تر است؛ از این‌رو با توجه به این‌که پیامبر اسلام(ص) و اهل بیت(ع) مفسر قرآن و هم‌طراز آن هستند، ما بر این باوریم که تفسیر را باید از خود قرآن و نیز اهل بیت فراگرفت.[2]
هنگامی که خداوند صریحاً توصیه می‌کند که شهیدان را مرده نپندارید و آنان به هم‌رزمان خود مژده می‌دهند و ... همه نشان از آن است که حتی بدون جسم مادی، حیات و زندگی می‌تواند ادامه یابد. بویژه در مورد پیامبرانی که برتر از شهیدانند.
اما در مورد دو آیه مرتبط:
1. گاه خداوند در زندگی قبل از مرگ نیز حالاتی چون تشنج، راه رفتن در خواب و .... را برای انسان‌ها ایجاد می‌کند و آنان با آن‌که زنده‌اند از فعالیت‌های پیرامونی بی‌خبرند و زمان را نمی‌شناسند و .... اگر خدا به مصلحتی، چنین حالتی را تنها جهت آزمایش – آن هم بعد از مرگ - برای یکی از پیامبران ایجاد کرد، منافاتی با اصل حیات برزخی و اطلاع پیامبران از دنیای پیرامونی خود بعد از مرگ ندارد. مورد اشاره شده در قرآن، تنها یک حادثه بود که ممکن است چنین حالتی بدون مرگ نیز اتفاق افتد.
2. عیسی(ع) نیز می‌خواهد ابراز دارد که بعد از وفات ارتباط مستقیم و دو طرفه ایشان با پیروانشان - مانند آنچه قبل از وفات جریان داشته - ادامه نخواهد یافت و این آیه هرگز به دنبال اثبات این مطلب نیست که حضرتشان نمی­توانند بعد از مرگشان هیچ اطلاعی از محیط پیرامونی داشته باشند.
علاوه بر آن‌که در آیاتی، پیامبر اسلام(ص) به عنوان شهید بر امت اسلامی اعلام شده و این موضوع به زمان حیاتشان مقید نشده است.
الف. هنگامى که از جهاد برگشتید، (منافقانِ متخلّف از جنگ تبوک،) براى شما عذر مى‌‏آوردند. بگو: عذرتراشى نکنید، ما هرگز حرف شما را باور نمى‌‏کنیم، خداوند ما را از اخبار (و احوال) شما آگاه کرده است. خداوند و پیامبرش عملکرد شما را مى‏‌بینند، آن‌گاه نزد خدایى که داناى پنهان و آشکار است بازگردانده مى‌‏شوید و او شما را به آنچه مى‌‏کردید، آگاه خواهد کرد.[3]
ب. و بگو: (هر گونه که مى‌‏خواهید و مى‌‏توانید) عمل کنید، که بزودى خداوند و پیامبرش و مؤمنان کار شما را مى‌‏نگرند و بزودى به سوى داناى غیب و آشکار بازگردانده مى‌‏شوید، پس شما را به آنچه انجام مى‌‏دادید، آگاه خواهد کرد.[4]
ج. آرى چنین است که شما را بهترین امّت‌ها گردانیدیم تا بر مردمان گواه باشید و پیامبر بر شما گواه باشد.[5]

---