«تحصیل حاصل»؛ کنایه از «دریافت دریافته» است؛ یعنی به دست آوردن چیزی که شخص از قبل، آن‌را دارد. در مواردی که مورد طلب موجود باشد، تحصیل حاصل محال است؛ مانند پر کردن ظرف پر.

کاربرد اصلی این قاعده در مباحث منطقی و فلسفی است. از نظر فلاسفه و منطقیون چیزی که از هر جهت معلوم باشد تحصیل آن محال است؛ زیرا تحصیل حاصل است. چنا‌ن‌که اگر از هر جهت مجهول باشد نیز تحصیل آن محال است؛ چون چیزی که هرگز در دل خطور نکرده، توجه به آن امکان‌پذیر نیست.[1]

[1]. ر. ک: ابراهیمی دینانی، غلامحسین، قواعد کلی در فلسفه اسلامی، ج 1، ص 140، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، 1365ش.