لطفا صبرکنید
بازدید
24818
24818
آخرین بروزرسانی:
1392/09/17
کد سایت
fa30255
کد بایگانی
36469
نمایه
«تعاشروا کالاخوان و تعاملوا کالاجانب»؛ مثلی از عرب
طبقه بندی موضوعی
درایه الحدیث|خرید و فروش
اصطلاحات
محبت ، دوستی ، دوست
گروه بندی اصطلاحات
سرفصل‌های قرآنی
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
آیا «در معاشرت با هم مثل برادر اما در معامله چون بیگانگان باشید» حدیث است؟
پرسش
آیا «در معاشرت با هم مثل برادر اما در معامله چون بیگانگان باشید» حدیث است؟
پاسخ اجمالی
با جست‌وجویی که در منابع روایی انجام پذیرفت چنین روایتی یافت نشد. البته سخنی در برخی کتابهای قدیمی با عنوان یک ضرب المثل عربی این چنین نقل شده است: «تعاشروا کالإخوان و تعاملوا کالأجانب»[1] که متن آن جمله عاقلانه‌ای است؛ یعنی اگر انسان هر چقدر با کسی برادر و دوستی داشته باشد، در معاملات احتیاط و دقت کند و کارهای محکمی مانند ثبت معامله و دریافت رسید را انجام دهد، همان‌طور که در آیات و روایات نیز به آن سفارش شده است.
یکی از صفات نیک که در قرآن به آن سفارش شده است، دادن قرض الحسنه به مؤمنان است که پاداش بسیاری برای آن در آموزه‌های دینی بیان شده، اما در عین حال لازم است که شخصی که قرض می‌دهد از قرض گیرنده - حتی اگر شخص قابل اعتمادی باشد - رسید دریافت نماید. که این آیه شریفه به روشنی به این مطلب دلالت دارد: «اى کسانى که ایمان آورده‌اید! هنگامى که بدهى مدّت‌دارى [به خاطر وام یا داد و ستد] به یکدیگر پیدا کنید، آن‌را بنویسید! و باید نویسنده‌اى از روى عدالت، [سند را] در میان شما بنویسد! و کسى که قدرت بر نویسندگى دارد، نباید از نوشتن -همان طور که خدا به او تعلیم داده- خوددارى کند! پس باید بنویسد، و آن‌کس که حق بر عهده اوست، باید املا کند، و از خدا که پروردگار اوست بپرهیزد، و چیزى را فروگذار ننماید! و اگر کسى که حق بر ذمه اوست، سفیه [یا از نظر عقل] ضعیف [و مجنون] است، یا [به خاطر لال بودن،] توانایى بر املا کردن ندارد، باید ولىّ او [بجاى او،] با رعایت عدالت، املا کند! و دو نفر از مردان [عادل] خود را [بر این حقّ] شاهد بگیرید! و اگر دو مرد نبودند، یک مرد و دو زن، از کسانى که مورد رضایت و اطمینان شما هستند، انتخاب کنید! [و این دو زن، باید با هم شاهد قرار گیرند،] تا اگر یکى انحرافى یافت، دیگرى به او یادآورى کند. و شهود نباید به هنگامى که آنها را [براى شهادت] دعوت می‌کنند، خوددارى نمایند! و از نوشتن [بدهىِ خود،] چه کوچک باشد یا بزرگ، ملول نشوید [هر چه باشد بنویسید]! این، در نزد خدا به عدالت نزدیک‌تر، و براى شهادت مستقیم‌تر، و براى جلوگیرى از تردید و شک [و نزاع و گفتگو] بهتر می‌باشد؛ مگر این‌که داد و ستد نقدى باشد که بین خود، دست به دست می‌کنید. در این صورت، گناهى بر شما نیست که آن‌را ننویسید. ولى هنگامى که خرید و فروش [نقدى] می‌کنید، شاهد بگیرید! و نباید به نویسنده و شاهد، [به خاطر حقگویى،] زیانى برسد [و تحت فشار قرار گیرند]! و اگر چنین کنید، از فرمان پروردگار خارج شده‌اید. از خدا بپرهیزید! و خداوند به شما تعلیم می‌دهد؛ خداوند به همه چیز داناست».[2]
امام صادق(ع)، از پدران خویش به نقل از پیامبر اکرم(ص) چنین نقل می‌کنند: «گروه‌هایى هستند که دعاى آنان مستجاب نمی شود؛ یکى کسى که پولى به دیگرى براى مدّتى معیّن وام داده است، و در این‌باره چیزى (سندى و دستخطى) ننوشته است، و کسانى را نیز گواه نگرفته است ...».[3] این روایت به خوبی به این نکته اشاره دارد که در ارتباطات مالی، تعارف و رودربایستی جایگاهی ندارد و لازم است با محکم‌کاری و سنجیدن تمام جوانب آن اقدام به این کار نمود.
یکی از صفات نیک که در قرآن به آن سفارش شده است، دادن قرض الحسنه به مؤمنان است که پاداش بسیاری برای آن در آموزه‌های دینی بیان شده، اما در عین حال لازم است که شخصی که قرض می‌دهد از قرض گیرنده - حتی اگر شخص قابل اعتمادی باشد - رسید دریافت نماید. که این آیه شریفه به روشنی به این مطلب دلالت دارد: «اى کسانى که ایمان آورده‌اید! هنگامى که بدهى مدّت‌دارى [به خاطر وام یا داد و ستد] به یکدیگر پیدا کنید، آن‌را بنویسید! و باید نویسنده‌اى از روى عدالت، [سند را] در میان شما بنویسد! و کسى که قدرت بر نویسندگى دارد، نباید از نوشتن -همان طور که خدا به او تعلیم داده- خوددارى کند! پس باید بنویسد، و آن‌کس که حق بر عهده اوست، باید املا کند، و از خدا که پروردگار اوست بپرهیزد، و چیزى را فروگذار ننماید! و اگر کسى که حق بر ذمه اوست، سفیه [یا از نظر عقل] ضعیف [و مجنون] است، یا [به خاطر لال بودن،] توانایى بر املا کردن ندارد، باید ولىّ او [بجاى او،] با رعایت عدالت، املا کند! و دو نفر از مردان [عادل] خود را [بر این حقّ] شاهد بگیرید! و اگر دو مرد نبودند، یک مرد و دو زن، از کسانى که مورد رضایت و اطمینان شما هستند، انتخاب کنید! [و این دو زن، باید با هم شاهد قرار گیرند،] تا اگر یکى انحرافى یافت، دیگرى به او یادآورى کند. و شهود نباید به هنگامى که آنها را [براى شهادت] دعوت می‌کنند، خوددارى نمایند! و از نوشتن [بدهىِ خود،] چه کوچک باشد یا بزرگ، ملول نشوید [هر چه باشد بنویسید]! این، در نزد خدا به عدالت نزدیک‌تر، و براى شهادت مستقیم‌تر، و براى جلوگیرى از تردید و شک [و نزاع و گفتگو] بهتر می‌باشد؛ مگر این‌که داد و ستد نقدى باشد که بین خود، دست به دست می‌کنید. در این صورت، گناهى بر شما نیست که آن‌را ننویسید. ولى هنگامى که خرید و فروش [نقدى] می‌کنید، شاهد بگیرید! و نباید به نویسنده و شاهد، [به خاطر حقگویى،] زیانى برسد [و تحت فشار قرار گیرند]! و اگر چنین کنید، از فرمان پروردگار خارج شده‌اید. از خدا بپرهیزید! و خداوند به شما تعلیم می‌دهد؛ خداوند به همه چیز داناست».[2]
امام صادق(ع)، از پدران خویش به نقل از پیامبر اکرم(ص) چنین نقل می‌کنند: «گروه‌هایى هستند که دعاى آنان مستجاب نمی شود؛ یکى کسى که پولى به دیگرى براى مدّتى معیّن وام داده است، و در این‌باره چیزى (سندى و دستخطى) ننوشته است، و کسانى را نیز گواه نگرفته است ...».[3] این روایت به خوبی به این نکته اشاره دارد که در ارتباطات مالی، تعارف و رودربایستی جایگاهی ندارد و لازم است با محکم‌کاری و سنجیدن تمام جوانب آن اقدام به این کار نمود.
[1]. خوارزمى(متوفّی: 383 ق)، ابو بکر، الأمثال المولدة، ص 314، مجمع ثقافى، ابو ظبى، 1424ق؛ میدانى نیشابورى(متوفّی: 518 ق)، احمد بن محمد، مجمع الأمثال، ج 1، ص 158، معاونت فرهنگى آستان قدس رضوى، مشهد، 1407ق؛ شهاب الدین ابشهى(متوفی: 852)، محمد بن احمد، المستطرف فی کل فن مستطرف، ص 38، عالم الکتب، بیروت، چاپ اول، 1419ق؛ شیخ بهایى، محمد بن حسین، الکشکول، ج 2، ص 67، اعلمى، بیروت، چاپ اول، بی‌تا.
[2]. بقره، 282؛ ر.ک: «آداب و شرایط قرض الحسنه»، سؤال 15215.
[3]. حمیری، عبد الله بن جعفر، قرب الإسناد، ص 79، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1413ق؛ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 7، ص 127، مؤسسه آل البیت(ع)، قم، چاپ اول، 1409ق.
نظرات
