جستجوی پیشرفته
بازدید
19934
آخرین بروزرسانی: 1393/09/09
خلاصه پرسش
کتاب «قصص الانبیاء» تألیف «محمد جویری» تا چه حد اعتبار دارد؟
پرسش
می‌خواستم بدانم کتاب «قصص الانبیاء» نوشته محمد جویری (قرن چهارم قمری) تا چه حد سندیت و اعتبار دارد؟ چون کلیات داستان‌های آن به نظر درست می‌آید ولی جزئیاتی در آن آورده شده که تا بحال نشنیده‌ام.
پاسخ اجمالی
«قصص الانبیاء» اثر محمد جویری از متون قدیمی و از ذخایر گرانبهای زبان فارسی است.
تاریخ آغاز تألیف «قصص الانبیاء» سال 352 قمری می‌باشد،[1] او در ابتدای کتاب چنین می‌نویسد:
«...محمد جویری - نویسنده کتاب – می‌گوید چون از خدمت سلطان بازگشتم مدت یک سال گردیدم و بسیاری از کتب که اسانید مختلف در وی بود بیرون آوردم و آنچه به قرآن و اخبار موافق بود جمع کردم و هر کلمه تا بر من معلوم نشد از مخبر صادق، در این کتاب ننوشتم و همه را در یک کتاب جمع کردم. قصص الانبیاء و سیر الملوک نام نهادم و آغاز تألیف این کتاب در غره ربیع الاول سنه اثنی و خمسین و ثلاث مأة بود...».[2]
چنان‌که در ادامه آمده، این سلطان که احتمالاً حاکم خراسان و یا برخی از نواحی آن‌جا بوده، علاقه زیادی به سرگذشت پیامبران داشته و چون اطرافیانش حکایت انبیا را از روی متون عربی برایش می‌خواندند تصمیم می‌گیرد مورّخ و محدّثی را بیابد که ترجمه فارسی آنها را برای وی در یک کتاب تدوین نماید که برای این کار یکی از مشایخ به نام محمد جویری انتخاب می‌شود.
جویری شیعه است؛ و در مقدمه کتاب بعد از حمد و ثنای الهی درود و صلوات بر پیغمبر و اهل بیت او می‌فرستد. و در قضیه آفرینش چنین می‌گوید:
«خداوند در آغاز آفرینش قلم را خلق فرمود و دستور داد بر ساق عرش بنویسند: "لا اله الاّ اللّه، محمد رسول اللّه و علی ولی اللّه" و وقتی این نوشت از هیبت سر قلم شکافت»[3] و در «قصه وفات رسول» توصیه‌های پیامبر(ص) بر ولایت و وصایت امیرالمؤمنین(ع) ذکر می‌شود.
این کتاب، از لحاظ ترکیب دارای عبارات لطیف است و استفاده نویسنده از لغات صحیح فارسی مأخذی مستند و منبعی سرشار شمرده می‌شود.
قصص الانبیاء جویری؛ مشتمل است بر داستان‌هایی از پیامبران و برگزیدگان که مأخذ آنها در بسیاری از حکایات قرآن مجید است. سرگذشت پیامبران از زمان پیدایش خلقت تا رحلت حضرت محمد(ص) بیان شده است. عنوان‌های برخی از مطالب کتاب عبارت است از: قصه آفرینش جهان، ذکر وفات آدم، قصه ادریس، حدیث کیومرث پادشاه، بنا کردن ابراهیم خانه کعبه را، قصه لوط پیامبر، و حدیث قحط موسی.
نویسنده در عین حال که در فضای ادیان ابراهیمی قرار دارد ولی حس ایران‌دوستی و عشق به اساطیر میهنی او را وادار می‌کند که داستان کیومرث و جمشید و... را در کتاب خود به عنوان انسان‌های اولین و یا پادشاهان نخستین بیاورد.
جویری اگرچه خود را متعهد کرده که جز آنچه از مخبر صادق شنیده را نقل نکند، ولی برخی از مطالبش با آنچه در کتب معتبر وجود دارد، چندان همخوانی ندارد و اساساً شاید انگیزه او از این تألیف قصه‌سرایی جذاب برای تهییج احساسات ممدوح بوده و نه مستندنویسی و چون احتمالاً می‌خواسته کتابش راحت خوانده شود از مغلق‌نویسی و به کار بردن صناعات ادبی خودداری کرده است.
نویسنده در جای جای کتاب، آیات قرآن را به عنوان سند ذکر می‌کند ولی در مورد احادیث تنها راوی او عبد الله بن عباس می‌باشد که او هم از پیامبر نقل می‌کند و از سلسله روات هم خبری نیست. با این حال؛ نمی‌توان در مورد این کتاب به صورت صد در صد نظر مثبت یا منفی داشت، بلکه باید هر بخش از کتاب به صورت مستقل مورد بررسی قرار گیرد.
در این‌جا چند مورد از نقل‌های کتاب جویری را می‌آوریم که کمتر در کتب دیگر مشاهده می‌شود:
1. در مورد طول قامت حضرت آدم(ع) چنین می‌نویسد:
 «روایت است که آدم به بالا سخت بلند بود. چون برفتی سرش به آسمان رسیدی و... خدای عزّ و جلّ جبرئیل را بفرستاد تا دست بر سر او کشید بالای او کم شد مقدار شصت فرسنگ شد».
2. در قصّه حضرت یونس درباره علت این‌که یک نهنگ (ماهی بزرگ) او را بلعید می‌نویسد:
 «ماهیان را در دریا رنج و بیماری می‌بود، به خدا نالیدند که آدمیان را اگر رنج و بیماری رسد، داروها داده‌ای مداوا می‌کنند، اگر ما را دارویی می‌بود بدان راحت می‌یافتیم. حق تعالی حکم کرد که یونس پیغمبر در شکم ماهی افتد تا ماهیان او را ببویند و از رنج خلاصی یابند و تا قیامت چنان خواهد بود که ماهیان مریض، نسل آن ماهی را ببویند و شفا یابند».
3. مشکلات کشتی نوح و حل آنها را چنین مطرح می‌کند:
 «چون قاذورات انسان‌ها و حیوانات در کشتی زیاد شد خداوند نوح را فرمود دست بر پشت فیل بمال، چنان کرد. خوک از دبر فیل برآمد و تمام نجاست‌ها خورد و دیگر موش‌ها تخته‌های کشتی را می‌خوردند و بیم آن بود که کشتی سوراخ شود، نوح به خدا نالید. خطاب شد دست بر پشت شیر بمال، چنان کرد. شیر عطسه کرد و گربه از دماغ او افتاد و تمام موش‌ها را برگرفت».
4. درباره لقمان می‌نویسد:
«او از حبشه بود و 3500 سال عمر کرد».
 

[1]. شیخ آقا بزرگ تهرانى‏، الذریعة إلى ‏تصانیف ‏الشیعة، ج ‏17، ص 106، قم، تهران، اسماعیلیان، کتابخانه اسلامیه‏، 1408ق.
[2]. جویری، محمد، کلیات قصص الانبیاء، ص 3، تهران، کتابفروشی اسلامیه، چاپ یازدهم، 1384ش.
[3]. همان، ص 3 – 4.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها