جستجوی پیشرفته
بازدید
26049
آخرین بروزرسانی: 1393/06/27
خلاصه پرسش
معنای جمله «ما شاء الله کان و ما لم یشأ لم یکن»، چیست؟ آیا فعل «کان» و «لم یکن» ناظر به گذشته است یا آینده؟
پرسش
در برخی از ادعیه و اذکار آمده است: «ما شاء الله کان و ما لم یشأ لم یکن». معنای این عبارت چیست. خصوصاً فعل «کان» و «لم یکن» آیا ناظر به گذشته است یا آینده؟
پاسخ اجمالی
عبارت «ما شاء الله کان و ما لم یشأ لم یکن» که در برخی از ادعیه و اذکار وارد شده، دارای مضمون کلامی بلند و رسا می‌باشد؛ از این‌رو شایسته است علاوه بر تحلیل ادبی، اندکی از نظر کلامی نیز مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.
تحلیل ادبی
فعل «کان»[1] ماضی است و دلالت بر وقوع فعل در زمان گذشته دارد، ولی فعل «لم یکن»، مضارع مجزوم است که حروف جازمه «لم» و «لمّا»، علاوه بر منفی کردن معنای فعل مضارع، از جهت زمان نیز آن‌را به ماضی تبدیل می‌کنند.[2] بنابراین هر دو فعل «کان» و «لم یکن» بر حسب نگاه صرفی و اوّلیه دلالت بر زمان گذشته می‌کنند، اما در حقیقت از این دو جمله، تحقق قطعی و یقینی مشیت و اراده الاهی در زمان آینده اراده شده، و هر جایی که تحقق و وقوع کاری در آینده قطعی و تخلف ناپذیر باشد، می‌توان از آن با لفظ ماضی سخن گفت تا هر گونه تردید و دو دلی موجود یا احتمالی در مخاطب را نفی کرد، و به مخاطب این‌گونه القا کرد که تو یقین داشته باش این کار قطعاً انجام خواهد پذیرفت. مانند خبر از وقوع قیامت در آیه: «اذا وقعت الواقعه»، که با فعل ماضی «وقعت» آغاز شده با این‌که وقوع قیامت در آینده خواهد بود، ولی چون وقوعش حتمی و تخلف ناپذیر است پروردگار متعال، فعل ماضی به کار برده‌ است.
تحلیل کلامی
جمله «ما شاء اللَّه‏ کان‏ و ما لم یشأ لم یکن‏»، بیان توحید افعالى حق تعالى است. به این معنا که هر فعل اختیارى و یا غیر اختیارى و هر موجودى که بهره‌‏اى از وجود دارد، چه اطاعت باشد و یا معصیت و یا فعل مباحی که فاعل مختار بخواهد بجا آورد، بر حسب مسألت ذاتى خود باید مشیت و اراده قاهره حضرت حق بدان تعلق یافته تا محقق شود، و چیزى را که حق تعالى وجود آن‌را نخواهد محال است که به وجود بیاید؛ زیرا بهره وجود و هستى فیض است که از حریم قدس ربوبى صادر مى‌‏شود. البته این مشیت الهی منافات با اراده و اختیار فاعل مختار، حتی در فرض انجام گناه نخواهد داشت؛[3] زیرا حق تعالى برای امتحان و آزمایش فاعل مختار، به او نیروى اختیار داده تا در انتخاب کارها قدرت بر انتخاب و انجام داشته باشد و لازمه اعطای اختیار این است که پروردگار باید امکانات و شرایط تحقق فعل را در دسترس فاعل مختار بگذارد. بر این اساس حق تعالى مسألت فاعل مختار را حتی در فرض انتخاب گناه خواهد پذیرفت، اما این انتخاب فاعل از نظر اراده تشریعی مورد مشیت و اراده پروردگار نبوده، بلکه مورد نهی قرار گرفته ولی بر حسب سوء اختیار فاعل از جهت اراده تکوینی مورد مشیت و اراده قرار می‌گیرد تا جبر صورت نگیرد و با اختیار اعطایی در تنافی و تضاد نباشد.[4]
 

[1]. «از افعال ناقصه است، البته گاهی نیز به صورت تامه استعمال می‌‌شود و به فاعل اکتفا می‌کند».
[2] . صرف ساده، مبحث مضارع مجزوم، ص 37.
[3]. کلینی، محمد بن یعقوب، درخشان پرتوی از اصول کافی، مترجم: حسینی همدانی، نجفی، محمد، ج 4، ص 517، قم، چاپخانه علمیه، چاپ اول، 1363ش.
[4]. همان.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    799288 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    762653 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    685750 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    661275 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    650043 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    603378 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580640 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    574987 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565643 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564880 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...