«مکانیسم»، واژه‌ای فرانسوی است که در کتاب‌های لغت و فرهنگ فارسی، ترجمه‌های گوناگونی از آن ارائه شده که البته در معنا با یکدیگر نزدیکند:
1. آمیختگی و هم‌آیی اعضا و ابزار دستگاهی که برای منظور و غرض خاصی تنظیم شده است، چنان‌که مکانیسم بدن انسان یا مکانیسم یک تفنگ.[1]
2. ترکیب و ساختمان چیزی.
3. توصیف دقیق عملکرد یک دستگاه.
4. مراحل مختلف یک واکنش یا رخداد یک پدیده.
5. ساز و کار.[2]
6. طرز کار اجزای مختلف یک دستگاه یا سیستم.[3]
برخی بر این باورند که مکانیسم در فلسفه به نظریه‌ای اطلاق می‌شود که حیات را به مجموعه اعضایی که مانند ماشین کار کند نسبت دهند؛ مانند: مکانیسم دکارت.[4]
در هر صورت شهید مطهری نیز در کاربرد این لفظ یکی از این معانی را در نظر دارد و اصطلاح جدیدی اختراع نکرده است.

---