جستجوی پیشرفته
بازدید
30433
آخرین بروزرسانی: 1393/10/27
خلاصه پرسش
در میان کارزار صفین، دو تن از فرماندهان سپاه معاویه کشف عورت کرده تا جان خویش را نجات دهند! آیا اگر امام علی(ع) در همان حال آنان را ‌کشته و نبرد را به نفع خویش خاتمه می‌داد، گناهی مرتکب می‌شد که از قتلشان صرف نظر کرد؟!
پرسش
در میان کارزار صفین، دو تن از فرماندهان سپاه معاویه کشف عورت کرده تا جان خویش را نجات دهند! آیا اگر امام علی(ع) در همان حال آنان را ‌کشته و نبرد را به نفع خویش خاتمه می‌داد، گناهی مرتکب می‌شد که از قتلشان صرف نظر کرد؟!
پاسخ اجمالی
جنگ صفین، از مهم‌ترین نبرد‌های امام علی(ع) بعد از رحلت پیامبر(ص) بود. حضرتشان برخلاف معاویه، خود مستقیماً وارد کارزار می‌شد و افرادی از سپاه دشمن را نیز به هلاکت رساند، اما در همین هنگامه از کشتن دو نفر خودداری کرد! عمرو بن عاص و بُسر بن أرطاة![1] این دو فردی که وقتی مرگ خود را قطعی دیدند، عورت خود را نمایان کرده و در پی این حرکت ناشایست، امام نگاه از آنها برگرداند:
الف. سپاه عراق هجوم آورد و به شامیان برخورد و افراد درگیر جنگ شدند، عمرو بن عاص با حمل پرچم حمله‌ور شده و این‌گونه رجز می‌خواند: «زره مرا بر پیکرم محکم کنید تا از هم جدا نشود، شما نیز پس از [ماجراى] طلحه و زبیر متّحد باشید. ... دشمن را به ضرب شمشیر می‌زنم تا بازگردند، من چون براه افتم بسان مردی کهنسال و شگفتی‌آفرین باشم...».
امام على(ع) به مقابله او تاخت در حالی‌که این‌گونه رجز می‌خواند: «تمام گردن‌کشان و قوی‌دستان و بی‌خردان نیز، نیک دانسته‌اند، که من در شمشیر‌زنى، چابک و نام‌آورم، مردانه می‌کوشم و پیش‌قراولان دشمن را بر خاک می‌افکنم، اینها را با شمشیری انجام می‌دهم که کُندى نمی‌شناسد». سپس علی(ع) ضربتى بر عمرو زد و وى بر خاک افتاد، عمرو، پاى خود را بلند کرد تا عورتش آشکار شود و على(ع) روى برگرداند و از کشتن او منصرف شد.
سپاهیان گفتند: اى امیر مؤمنان! آن مرد را چه آسان از دست دادی؟! آن‌حضرت فرمود: «آیا می‏دانید او که بود؟» گفتند: نه. فرمود: «او عمرو بن عاص بود، [چون] عورت خود را به من آشکار نمود، من از او روى برگرداندم».[2]
این کردار عمرو بر شامیان گران آمد و معاویه در شعری او را بر این عمل سرزنش کرد.[3]
ب. بُسر به میدان آمد و جولان داد، اما از ترس على(ع) هیچ سخن نمی‌گفت. على(ع) به سوی او تاخت و بر او حمله کرد؛ به‌طوری که بُسر از اسب جدا شد و بر زمین افتاد. امام خواست او را بکشد. بُسر که مرگ را دید؛ هر دو پاى خود را بلند نمود و عورت خود را نمایان ساخت. چون چشم امام بر عورتش افتاد، روى بگردانید. بسر بلند شد تا بگریزد، کلاه‌خود از سرش افتاد و یاران امام او را شناختند و گفتند: یا امیر المؤمنین! او بُسر بن أرطاة است! حضرتشان فرمودند: «بگذارید برود! معاویه برای مردن بر بُسر اولویت دارد».
معاویه از آن حالت بُسر می‌خندید و چون بسر پیش او رسید، گفت: اشکال ندارد اى بُسر! سرت را بالا بگیر و خجالت نکش. عمرو عاص نیز دیروز رفتاری مانند تو داشت![4]
شاید این رفتار امام در مقابل این دو فرد جای سؤال داشته باشد، چون عمرو عاص از مهره‌های اصلی و سرشناس معاویه بود. او بعدها مالک اشتر نخعی، و محمد بن ابی‌بکر را نیز به قتل رساند، سال‌ها بر مصر حکومت کرد و به حکومت اموی، کمک کرد. بُسر نیز والی شهرهای مختلف اسلامی شد و شیعیان زیادی را به شهادت رساند.[5]
چرا امام در آن لحظه حساس، جامعه را از شرّ این دو عنصر فاسد و مفسد رها نکرد تا در آینده شاهد جنایت‌هایشان نباشیم؟ آیا نگاه به عورت دشمن در هنگام نبرد، شرعاً حرام بود که امام برای مرتکب نشدن گناه روبرگرداند؟ آیا ....؟
در این زمینه باید گفت آنها در موقعیتی نبودند که برای امام خطری را ایجاد کنند و حضرتشان برای نجات جان خویش ناچار به دیدن عورت آنان باشد. با این وجود چنین نگاهی در هنگامه نبرد - حتی در حال فرار دشمن - را نمی‌توانیم گناه به شمار آوریم که امام برای دوری از گناه اقدام به این کار نکردند، بلکه باید گفت که تنها «جوانمردی» ‌حضرتشان را وادار کرد که از آنان روی برگردانند.
امام اگر در آن حال، آنان را می‌کشت، اگرچه جامعه را از وجود افراد نابکاری پاک می‌کرد، اما همواره این انگ بر پیروان حضرتشان باقی می‌ماند که رهبرشان در نبردها اصول جوان‌مردی را رعایت نکرده است. امام با این رفتار خود، اگرچه این دو دشمن را نکشت، اما در عمل همان‌گونه که اکنون مشاهده می‌کنیم، با این جوان‌مردی آنان را رسوای تاریخ ساخت، حال آن‌که اگر آنان کشته می‌شدند ممکن بود بازماندگانشان نسبت به آن‌دو اسوه‌پردازی و شخصیت‌سازی کرده و چهره‌ای حق بجانب به خود گرفته و فتنه‌های جدیدی ایجاد کنند که چه بسا از جنایات بعدی آن دو خطرناک‌تر بود.
 

[1]. در برخی منابع، از این فرد با نام بسر بن أبی ارطاة نیز یاد شده است.
[2]. نصر بن مزاحم، وقعة صفین، محقق، مصحح، هارون، عبد السلام محمد، ص 406- 407، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1404ق. اصل ماجرا با تفاوت‌هایی در منابع دیگر نیز نقل شده است. به عنوان نمونه، ر.ک: ابن شهر آشوب مازندرانی، مناقب آل أبی‌طالب(ع)، ج 3، ص 178، قم، انتشارات علامه، چاپ اول، 1379ق.
[3]. ابن أبی الحدید، عبد الحمید بن هبه الله، شرح نهج البلاغة، محقق، مصحح، ابراهیم، محمد ابوالفضل،‏ ج 8، ص 60، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ اول، 1404ق.
[4]. ابن اعثم کوفی، احمد بن اعثم، الفتوح، تحقیق، شیری، علی، ج 3، ص 105، بیروت، دار الاضواء، 1411ق.
[5]. مسکویه رازی، ابوعلی، تجارب الأمم، تحقیق، امامی، ابو القاسم، ج 1، ص 564، تهران، سروش، چاپ دوم، 1379ش.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا خداوند روح انسان را از قسمت پا به سمت حلقوم قبض می‌‌کند؟
    20174 درایه الحدیث 1391/08/14
    ۱. این‌که روح از پایین یعنی از قسمت پا به سمت بالا از بدن انسان خارج می‌شود، در قرآن کریم نیز به آن اشاره شده است؛ مانند: «فَلَوْ لا إِذا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ»[1] یعنى جان هنگامی که به حلقوم و گلو رسید و نزدیک ...
  • آیا پیامبر(ص) و امامان(ع) هم شب قدر برایشان مشخص نبود؟
    18558 درایه الحدیث 1392/05/09
    بنابر تحقیق و جست‌وجو؛ سخنی از پیامبر اسلام(ص) نقل نشده است که فرموده باشند از شب قدر اطلاعی ندارند؛ زیرا پیامبر اسلام(ص) و امامان(ع) تا حدودی علم گذشته و آینده نزدشان است،[1] اما بنابر مصالحی در برخی از موارد، همه جزئیات یک حقیقت و ...
  • آیا خون آمدن عضوی از بدن هنگام غسل، غسل را باطل می کند؟
    68943 Laws and Jurisprudence 1389/11/02
    پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است:خیر. فقط باید در حین غسل، بدن نجس باقی نمانده و بر همه جای پوست بدن، آب برسد. پس اگر با فشار دادن عمل خون ریزی برای لحظه ای خون متوقف شود و غسل انجام پذیرد، غسل ...
  • چرا خداوند به مسلمانان توصیه می‌کند که به خدایان دروغین کفار و مشرکان ناسزا نگویند؟
    19452 تفسیر 1396/12/19
    خداوند در قرآن کریم به مسلمانان توصیه می‌کند تا به بت‌ها و خدایان دروغین کفار و مشرکان ناسزا نگویند، به این دلیل که بعد از این ناسزاگویی، کافران نیز واکنش نشان داده و به خدا ناسزا می‌گفتند؛ از این‌رو پروردگار در آن موقعیت زمانی و مکانی، مسلمانان را ...
  • آیا ولایت پیامبران(ع) با هم فرق داشت؟
    8732 نبوت عامه 1396/02/10
    با توجه به این‌که از یک‌سو «ولایت» دارای معانی و درجات مختلفی می‌باشد، و از سوی دیگر «نبوت» نیز دارای درجات و مقامات است؛ لذا دامنه‌ی ولایت انبیا(ع) بر اساس درجات نبوت و مقام‌های معنوی آنان قبض و بسط خواهد یافت. توضیح این‌که: از یک‌سو؛ ولایت از ریشه ...
  • آیا روزه برای مریضی که روزه برایش ضرر دارد واجب است ؟
    28215 Laws and Jurisprudence 1387/03/30
    بر طبق فتوای مراجع تقلید و علمای اسلام، روزه گرفتن بر مریضی که روزه برای او ضرر قابل توجهى‏ دارد واجب نیست.[1] قرآن در این باره می فرماید: "هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادى از روزهاى دیگر را (روزه بدارد)"[2]. اما باید توجه داشت که ...
  • زندگی‌نامه حجیر بن جندب که روز عاشورا در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را بیان نمایید.
    2885 تاريخ بزرگان 1399/06/17
    در برخی منابع کهن که نام شهدای کربلا را ذکر می‌کند از شهیدی به نام حجیر بن جندب یاد می‌کند که روز عاشورا در راه مکتب امام حسین(ع) به شهادت رسید.[1] اما جز این گزارش مختصر، نام وی در دیگر کتاب‌های تاریخی و ...
  • چرا امر به معروف و نهی از منکر واجب شده تا همه خود را موظف بدانند به اجبار مرا به راه راست هدایت کنند؟
    5048 امر به معروف و نهی از منکر 1391/09/08
    بیشترین توصیه‌ای که در مورد امر به معروف و نهی از منکر شده، ناظر به روابط دوستانه‌ای است که میان مؤمنان برای ارتقای معنوی‌شان برقرار است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    25001 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • کیفیت تشریع حجاب در اسلام چگونه بوده است؟
    20971 Laws and Jurisprudence 1389/10/22
    قبل از اسلام زنان براى حضور در اجتماع از پوشش مناسبی برخوردار نبودند. اسلام با ظهور خود، تکلیف این مسئله را معلوم کرد. احکام و محدوده حجاب زنان در آیات سوره های" احزاب" و "نور"  مطرح شده است. دستوراتی که در خصوص زنان در آیات سوره نور آمده ...

پربازدیدترین ها