جستجوی پیشرفته
بازدید
40072
آخرین بروزرسانی: 1394/03/31
خلاصه پرسش
آیا گذاشتن عقیق زیر لب میت قبل از دفن مستحب است؟ دلیل آن چیست؟
پرسش
آیا روایتی در مورد استحباب گذاشتن عقیق زیر لب میت، از ائمه معصومین(ع) وارد شده است؟
پاسخ اجمالی
روایتی در این خصوص وجود ندارد، با این حال عده‌ای از فقها با توجه به داستانی که سید ابن طاووس نقل کرده است؛ چنین کاری را مستحب می‌دانند، اما در مقابل گروهی هم، چنین عملی را جایز ندانسته و آن‌را اتلاف مال می‌دانند.
 
پاسخ تفصیلی
مسئله استحباب گذاشتن عقیقی که ذکر شهادتین و اسماء آل البیت(ع) در آن حک و نقاشی شده باشد، در زیر لب میت، با داستانی که سید بن طاووس (م 664ق) نقل نموده، آغاز و به مرور ایام مبدل به یک مسئله فقهی مشهور شده است. او می‌گوید:
جد من «ورّام بن ابی فارس» - وی از کسانی است که باید به او اقتدا نمود - وصیت می‌کند که بعد از وفاتش در دهانش نگینی از عقیق گذاشته شود که بر روی آن نام امامان(ع) باشد. پس من هم عقیقی برداشتم و این نام‌ها را بر آن نوشتم «اللهُ رَبِّی، وَ مُحَمَّدٌ نَبِیِّی، وَ عَلِی ‏إمامى‏» و پس از نوشتن نام ائمّه(ع) تا آخر، نوشتم: «أَئِمَّتِی وَ وَسِیلَتِی»‏ و وصیّت نمودم که آن‌را بعد از مرگ در دهانم بگذارند، تا هنگام سؤال قبر، پاسخ دو فرشته‌اى گردد که در قبر از انسان سؤال می‌کنند. ان شاء الله.[1]
همچنین زمخشرى در کتاب «ربیع الابرار» در باب «اللّباس و الحلى» از بعضى نقل کرده که کلمه شهادت «أشهد أن لا إله إلا الله» را بر نگینى نوشته و وصیّت کرده بود که بعد از مرگ در دهانش بگذارند.[2]
برخی از فقها؛ داستان سید بن طاووس را به عنوان یکی از ادله استحباب این عمل آورده‌اند.[3] ظاهراً این بزرگان؛ به این مسئله به عنوان یک سیره مسلّم بین بزرگان و صلحا نگریسته و آن‌را به عنوان یک دلیل تلقی نموده‌اند؛ لذا درباره ردّ یا اثبات آن سخنی به میان نمی‌آورده‌اند.
از این‌رو؛ برخی از فقها در مستحبات دفن نوشته‌اند: نگین عقیقى در دهان میت گذارند که بر آن نقش «لا اله الّا الله ربّى، محمّد نبیّی، علىّ و الحسن و الحسین و ... ائمتى» باشد.[4]
در مقابل؛ برخی از فقها چنین چیزی را جایز ندانسته و آن‌را اتلاف مال می‌دانند:
محمد بن مکى‌ عاملی معروف به شهید اول(م 786ق): «اگر وصیت شود به دفن انگشتر با میت یا هر چیزی شبیه به آن، از چیزهایی که بدان تبرّک می‌جویند، در اجابت وصیت او دو وجه ممکن است: الف. چنین وصیتی، وصیت به اتلاف مال است که از آن نهی شده است، ب. او مسلط بر مال خود است پس چنین وصیتی جاری مجرای وصیت در حق دیگری است، در این صورت، اجرای وصیت او منوط به آن است که وصیت او بیشتر از ثلث مال میت نباشد و یا از ورّاث اجازه بگیرند. امّا اگر در چنین کاری غرضی نباشد به‌طور قطع چنین کاری جایز نیست؛ چون چنین کاری چیزی جز اتلاف مال نیست».[5]
ابن فهد حلی(م841ق): «اگر وصیت کند که در قبر با او انگشتری از عقیق گذاشته شود آیا چنین چیزی جایز است و یا این‌که این مسئله چیزی جز اتلاف مال نیست؟ جواب: وصیت به چنین چیزی باطل است و امتثال آن نیز جایز نیست».[6]
علامه مجلسی(ره)(م 1110ق‏) بعد از ذکر سخن سید ابن طاووس، می‌نویسد: «اکتفاء در گذاشتن نگین در دهان میت بر اساس چنین داستانی، خالی از اشکال نیست و غیر از او ندیده‌ام کسی متعرض چنین مسئله‌ای شود».[7] برخی از فقهای معاصر نیز سخن مجلسی(ره) را تأیید نموده‌اند و نصی از معصوم(ع) برای آن نیافته‌اند.[8]
ادله تسامح در سنن هم نمی‌توانند مجوّز چنین اعمالی باشند؛ چون مضمون احادیث «مَن بلغ»[9] که به واسطه آن، در روایات دلالت کننده بر امور مستحبی، دقت سندی چندانی نمی‌شود، بعد از اثبات و احراز اصل مشروعیت عمل است، به همین جهت شیخ حر عاملی نام احادیث «مَن بلغ» را «باب استحباب انجام هر عمل مشروعی که پاداشی برای آن روایت شده»[10] گذاشته است. به تعبیر دیگر؛ هر عمل مشروعی که در حدیث ضعیفی برای آن ثوابی نقل شده، خوب و پسندیده است که به امید ثواب آن عمل را انجام داد نه این‌که با تمسک به چنین داستانی به هر عملی مشروعیت بخشید.
ممکن است سید ابن طاووس  با توجه به احادیثی که در خصوص آثار عقیق وارد شده چنین مطلبی را بیان نموده باشند. برای نمونه؛ امام باقر(ع) فرمود: «کسی که انگشتری از عقیق بسازد و در آن بنویسد "مُحَمَّدٌ نَبِیُّ اللهِ وَ عَلِیٌّ وَلِیُّ اللهِ" خداوند او را از مرگ بد دور نگهدارد و نمی‌میرد مگر بر وحدانیت خداوند».[11]
 

[1]. سید ابن طاووس، على بن موسى‏، فلاح السائل و نجاح المسائل‏، ص 75، قم، بوستان کتاب،‏ چاپ اول، 1406ق.
[2]. زمخشری، محمود بن عمر، ربیع الأبرار و نصوص الأخیار، ج ‏4، ص 442، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، چاپ اول، 1412ق.
[3]. ر.ک: نجفى، محمد حسن، جواهر الکلام فی ثوبه الجدید، ج 2، ص 511‌، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل بیت(ع)، چاپ اول، 1421ق؛ شیخ انصاری، مرتضی، کتاب الطهارة، ج ‌4، ص 363، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، چاپ اول، 1415ق؛ آملى، میرزا محمد تقى، مصباح الهدى فی شرح العروة الوثقى، ج ‌6، ص 223، تهران، نشر مؤلف، چاپ اول، 1380ق.
[4]. طباطبایی یزدی، سید محمد کاظم، العروة الوثقی (المحشّٰی)، محقق: محسنی سبزواری‌، احمد، ج ‌2، ص 124، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1419ق.
[5]. عاملی(شهید اول)، محمد بن مکی، ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة‌، ج ‌2، ص 83، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1419ق.
[6]. حلّى، جمال الدین، الرسائل العشر، ص 394، قم، کتابخانه آیة الله مرعشى، چاپ اول، 1409ق.
[7]. مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج ‌79، ص 52، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏، چاپ دوم، 1403ق.
[8]. اشتهاردى، علی‌پناه، مدارک العروة، ج ‌7، ص 226‌، تهران، دار الأسوة للطباعة و النشر، چاپ اول، 1417ق؛ صافی گلپایگانى، على، ذخیرة العقبى، ج ‌9، ص 150، قم، گنج عرفان، چاپ اول، 1427ق.
[9]. ر.ک: کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 2، ص 87، تهران، دارالکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[10]. حر عاملی، شیخ حرّ عاملی، ج ‌1، ص 80، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق.
[11]. همان، ج ‌5، ص 91.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...