لطفا صبرکنید
بازدید
7954
7954
آخرین بروزرسانی:
1394/10/23
خلاصه پرسش
روایتی تنها از مسعدة بن صدقه وجود دارد مبنی بر اینکه اگر ابوذر آنچه در قلب سلمان بود را می‌دانست، به کشتن او اقدام می‌کرد. آیا راوی این حدیث(مسعده) قابل اعتماد است؟
پرسش
می‌خواستم در مورد شخصیت مسعدة بن صدقه بدانم؛ آیا احادیثی که از ایشان نقل شده مورد وثوق هست یا نه؟ حدیثِ «اگر ابوذر می‌دانست در قلب سلمان چه چیزی هست او را می‌کشت» فقط از مسعدة بن صدقه ذکر شده است.
پاسخ اجمالی
«مسعدة بن صدقه»؛ با کنیه «ابو محمد» یا «ابو بشیر»؛ از اصحاب امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) است که کتابی به نام «خطبه‌های امیر المؤمنین(ع)» نیز تدوین کرده است.
این تمام گزارشی است که درباره وی در کتاب رجال نجاشی آمده است.[1]
شیخ طوسی، ذیل اصحاب امام باقر(ع) شخصی به این نام را از اهل سنت بشمار آورده[2] و ذیل اصحاب امام صادق(ع)، نیز فردی به همین نام را از اهالی بصره و کنیه ایشان را «ابو محمد» اعلام کرده است.[3]
با توجه به این،که نجاشی از مسعدة بن صدقه به عنوان عامی(اهل سنت) یاد نکرده، و او را ذیل یاران امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) طبقه‌بندی کرده است. همچنین، شیخ طوسی، تصریح به عامی بودن مسعدة بن صدقه‌ای نکرده که از اصحاب امام صادق(ع) است، برخی از بزرگان احتمال داده‌اند که دو تن به نام مسعدة بن صدقه داریم که یکی از آن دو از اصحاب امام باقر(ع) و از اهل سنت است و دیگری از اصحاب امام صادق(ع) است که از اهل سنت نیست.[4] حال آیا واقعاً دو مسعدة بن صدقه داریم جای تأمّل بیشتر دارد.
وثاقت مسعدة بن صدقه
علامه محمد تقی مجلسی مشهور به مجلسی اول، درباره مسعده چنین گفته: «با توجه به روایاتی که مسعده نقل کرده، وی انسانی ثقه و مورد اعتماد است؛ زیرا آنچه نقل کرده در غایت متانت و موافق با روایات افراد مورد اعتماد است؛ لذا علما به روایات او و امثال او از اهل سنت عمل کرده‌اند».[5]
همان‌طور که ملاحظه می‌شود، مجلسی اول، به قول شیخ طوسی اعتماد کرده و مسعدة بن صدقه را عامی نامیده و در عین حال او را ثقه و مورد اعتماد دانسته است.
آیت الله خوئی درباره وی می‌گوید: «آن مسعدة بن صدقه که عامی است؛ از اصحاب امام باقر(ع) می‌باشد و مسعدة بن صدقه که از اصحاب امام صادق(ع) بوده ثقه است ]که[ هارون بن مسلم[6] از او نقل می‌کند».[7]
با توجه به اینکه ده‌ها روایت از مسعدة بن صدقه -از اصحاب امام صادق- در کتب اربعه آمده و بزرگانی به او اعتماد کرده‌اند، می‌توان وی را ثقه دانست و روایتی را که نقل می‌کند از این جهت بدون اشکال فرض کرد.
اما حدیثی که در پرسش آمده این‌گونه است: «أحمد بن إدریس عن عِمران بن موسى عن هارون بن مسلم عن مَسعَدَة بن صَدَقَة عن أبی عبد الله(ع): در نزد امام سجاد(ع) صحبت تقیه شد، آن‌حضرت فرمود: به خدا قسم! اگر ابوذر آنچه در قلب سلمان [از درجات ایمان] است می‌دانست، او را به قتل می‌رساند!».[8] این حدیث را مسعدة بن صدقه نقل کرده است و بر این مطلب دلالت دارد که درجات ایمان آن‌قدر متفاوت است که امکان سوء برداشت برای افرادی که از جهت ایمان در رتبه پائین‌تری هستند، همیشه وجود دارد؛ لذا اشخاصی مانند سلمان باید تمام آنچه را می‌دانند بیان نکنند.[9]
علامه مجلسی(مجلسی دوم) با توجه به تمام راویان موجود در این سند( و نه شخص مسعده)، ارزیابی خود را این‌گونه اعلام می‌کند که این حدیث، روایت ضعیفی است.[10]
این تمام گزارشی است که درباره وی در کتاب رجال نجاشی آمده است.[1]
شیخ طوسی، ذیل اصحاب امام باقر(ع) شخصی به این نام را از اهل سنت بشمار آورده[2] و ذیل اصحاب امام صادق(ع)، نیز فردی به همین نام را از اهالی بصره و کنیه ایشان را «ابو محمد» اعلام کرده است.[3]
با توجه به این،که نجاشی از مسعدة بن صدقه به عنوان عامی(اهل سنت) یاد نکرده، و او را ذیل یاران امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) طبقه‌بندی کرده است. همچنین، شیخ طوسی، تصریح به عامی بودن مسعدة بن صدقه‌ای نکرده که از اصحاب امام صادق(ع) است، برخی از بزرگان احتمال داده‌اند که دو تن به نام مسعدة بن صدقه داریم که یکی از آن دو از اصحاب امام باقر(ع) و از اهل سنت است و دیگری از اصحاب امام صادق(ع) است که از اهل سنت نیست.[4] حال آیا واقعاً دو مسعدة بن صدقه داریم جای تأمّل بیشتر دارد.
وثاقت مسعدة بن صدقه
علامه محمد تقی مجلسی مشهور به مجلسی اول، درباره مسعده چنین گفته: «با توجه به روایاتی که مسعده نقل کرده، وی انسانی ثقه و مورد اعتماد است؛ زیرا آنچه نقل کرده در غایت متانت و موافق با روایات افراد مورد اعتماد است؛ لذا علما به روایات او و امثال او از اهل سنت عمل کرده‌اند».[5]
همان‌طور که ملاحظه می‌شود، مجلسی اول، به قول شیخ طوسی اعتماد کرده و مسعدة بن صدقه را عامی نامیده و در عین حال او را ثقه و مورد اعتماد دانسته است.
آیت الله خوئی درباره وی می‌گوید: «آن مسعدة بن صدقه که عامی است؛ از اصحاب امام باقر(ع) می‌باشد و مسعدة بن صدقه که از اصحاب امام صادق(ع) بوده ثقه است ]که[ هارون بن مسلم[6] از او نقل می‌کند».[7]
با توجه به اینکه ده‌ها روایت از مسعدة بن صدقه -از اصحاب امام صادق- در کتب اربعه آمده و بزرگانی به او اعتماد کرده‌اند، می‌توان وی را ثقه دانست و روایتی را که نقل می‌کند از این جهت بدون اشکال فرض کرد.
اما حدیثی که در پرسش آمده این‌گونه است: «أحمد بن إدریس عن عِمران بن موسى عن هارون بن مسلم عن مَسعَدَة بن صَدَقَة عن أبی عبد الله(ع): در نزد امام سجاد(ع) صحبت تقیه شد، آن‌حضرت فرمود: به خدا قسم! اگر ابوذر آنچه در قلب سلمان [از درجات ایمان] است می‌دانست، او را به قتل می‌رساند!».[8] این حدیث را مسعدة بن صدقه نقل کرده است و بر این مطلب دلالت دارد که درجات ایمان آن‌قدر متفاوت است که امکان سوء برداشت برای افرادی که از جهت ایمان در رتبه پائین‌تری هستند، همیشه وجود دارد؛ لذا اشخاصی مانند سلمان باید تمام آنچه را می‌دانند بیان نکنند.[9]
علامه مجلسی(مجلسی دوم) با توجه به تمام راویان موجود در این سند( و نه شخص مسعده)، ارزیابی خود را این‌گونه اعلام می‌کند که این حدیث، روایت ضعیفی است.[10]
[1]. ر. ک: نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 415، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش.
[2]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، الابواب(رجال طوسی)، محقق، قیومی اصفهانی، جواد، ص 146، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1427ق.
[3]. همان، ص 306.
[4]. موسوی خویی، سید ابو القاسم، معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، ج 19، ص 152 – 153، قم، دفتر آیه الله العظمی الخوئی، 1409ق.
[5]. مجلسی، محمد تقی، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، محقق، موسوی کرمانی، سید حسین، اشتهاردی، علی‌پناه، طباطبائی، سید فضل الله، ج 14، ص 266، قم، مؤسسه فرهنگی اسلامی کوشانپور، چاپ دوم، 1406ق.
[6]. هارون بن مسلم: «ثقه و از بزرگان است». ر.ک: رجال نجاشی، ص 438.
[7]. معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرجال، ج 19، ص 153.
[8]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، محقق و مصحح: غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 401، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[9]. ر. ک: «درجات ایمان»، سؤال 26716.
[10]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار الرسول، ج 4، ص 315، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1404 ق.
نظرات
