امام علی(ع) در ارتباط با عبادتی که از روی شناخت نباشد می‌فرماید: «... وَ لَا خَیْرَ فِی‏ عِبَادَةٍ لَیْسَ‏ فِیهَا تَفَقُّهٌ ...»؛^[1] 
تفقه به این معنا است که انسان بفهمد عبادتی که انجام می‌دهد چه معنایی دارد؛ شرایطش چیست، برای چه فردی تلاش می‌کند، هدف از این عبادت چیست و چه نتیجه‌ای از این عبادت می‌خواهد دریافت کند. به عبارت دیگر؛ تفقه در عبادت یعنی آن‌که انسان نسبت به اصل عبادت، معبودی که مورد عبادت قرار می‌گیرد، آثار و نتایج عبادت و ... شناخت و معرفت داشته باشد. و این امر از راه تفکر، مطالعه و حضور قلب به دست می‌آید؛ مثلاً اگر نماز می‌خواند حضور قلب داشته باشد که در محضر چه کسی است و با چه کسی صحبت می‌کند؛ چرا نماز می‌خواند؟ و... اگر این‌گونه نباشد و فقط نماز ظاهری و شکلی اقامه کند که در آن آداب ظاهری و باطنی رعایت نشده باشد، این همان عبادتی است که ثمره معنوی ندارد و هیچ خیری در آن نیست.
این‌جا است که قرآن می‌فرماید: «کافران نزد خانه خدا به عبادت برمی‌خیزند، اما عبادتشان تنها کف و سوت است»![2] «منافقان تنها با کسالت و افسردگی و تنها برای ریا به نماز برمی‌‌خیزند»![3] وای بر نمازگزاران سهل‌‌انگار ریاکار»![4] «آنان چون ایمان قلبی به خدا، پیامبر و نماز نداشته و انفاقشان نیز از روی کراهت و اجبار است، چنین انفاقی برای آنان پاداشی نخواهد داشت».[5]

---