سوره نبأ در مکّه نازل شده و داراى چند اسم است: نبأ، عم، معصرات، تسائل و عم یتسائلون.[1]
برای این سوره مانند دیگر سوره‌ها - که مجموعاً شأن نزولی ندارند- شأن نزولی ذکر نشده است. البته برای برخی از آیاتش شأن نزول بیان شده است.[2]
ارزش و جایگاه سوره
از پیامبر اسلام(ص) نقل شده است: هر کس سوره «عَمَّ یَتَساءَلُونَ» را قرائت کند، خداوند در روز قیامت او را از شراب‌هاى سرد و گوارای بهشتى سیراب نماید.[3]
همچنین امام صادق(ع) در مورد جایگاه این سوره فرمود: هر کس این سوره را قرائت کند و به مدت یک سال ادامه دهد، از آن سال نمی‌گذرد، مگر این‌که موفّق به زیارت خانه خدا می‌شود.[4]
ارتباط این سوره با سوره قبل این است که وقتی خدای سبحان سوره مرسلات را با ذکر قیامت به پایان برد، و تکذیب کنند‌‏گان رستاخیز را بیم داد، این سوره را به ذکر قیامت و ذکر دلایل قدرت بر بعث و انگیزش و برگشت به عالم آخرت شروع نمود.[5]
تعالیم سوره
اصولاً بیشتر سوره‌‏هاى جزء آخر قرآن در مکه نازل شده، و بیش از همه چیز روى مسئله مبدأ و معاد، و بشارت و انذار، که طبیعت سوره‌‏هاى مکى است تکیه می‌کند، غالباً لحنى کوبنده و تکان‌‏دهنده و بیدار کننده دارد؛ آیه‌ها همگى جز در موارد معدودى، کوتاه، و مملو از اشارات است، و به همین دلیل تأثیر بسیار عمیقى روى هر فرد آگاه می‌گذارد، ناآگاهان را نیز بیدار می‌کند، و به کالبدهاى بی‌روح جان می‌دهد؛ به افراد بی‌تفاوت احساس و تعهد و مسئولیت می‌بخشد. سوره «نبا» نیز از این قاعده کلى مستثنا نیست. این سوره با سؤالى بیدارگر(عَمَّ یَتَساءَلُونَ؛ آنها از چه چیز از یکدیگر سؤال می‌کنند؟!) شروع می‌شود، و با جمله‌‏اى پر از عبرت پایان می‌یابد: « ما شما را از عذابى نزدیک مى‏ترسانیم: روزى که آدمى هر چه را پیشاپیش فرستاده است می‌نگرد و کافر می‌گوید: اى کاش من خاک ‏بودم».
با توجه به آنچه که بیان شد، آموزه‌های این سوره را می‌توان چنین خلاصه کرد.
1. سؤالى که در آغاز سوره از حادثه بزرگ (نبأ عظیم) یعنى روز قیامت مطرح شده است: «عَمَّ یَتَساءَلُونَ؛ آنها از چه چیز از یکدیگر سؤال می‌کنند»؟!
2. سپس به بیان نمونه‏‌هایى از مظاهر قدرت خداوند در آسمان و زمین و زندگى انسان‌ها و مواهب آن - به عنوان دلیلى بر امکان معاد و رستاخیز- می‌پردازد.
3. در بخش دیگرى قسمتى از نشانه‏هاى آغاز رستاخیز را بیان مى‏دارد؛ مانند: «(آرى) روز جدایى، میعاد همگان است. روزى که در «صور» دمیده می‌شود و شما فوج فوج (به محشر) می‌آیید. و آسمان گشوده می‌شود و به صورت درهاى متعددى درمی‌آید».
4. در بخش دیگر گوشه‌‏اى از عذاب‌هاى دردناک طغیان‌گران را در قیامت بیان می‌کند: «و محل بازگشتى براى طغیان‌گران. مدّت‌هاى طولانى در آن می‌مانند! در آن‌جا نه چیز خنکى می‌چشند و نه نوشیدنى گوارایى».
5. پس از آن قسمتى از نعمت‌ها و مواهب شوق‏‌انگیز بهشتى را شرح می‌دهد: «مسلّماً براى پرهیزگاران نجات و پیروزى بزرگى است. باغ‌هایى سرسبز، و انواع انگورها. و حوریانى بسیار جوان و هم‌سن و سال».
6. و سرانجام با انذار شدیدى از عذاب نزدیک، و ذکر سرنوشت غم‌‏انگیز کافران سوره پایان می‌یابد: «و ما شما را از عذاب نزدیکى بیم دادیم. این عذاب در روزى خواهد بود که انسان آنچه را از قبل با دست‌هاى خود فرستاده می‌بیند، و کافر می‌گوید: اى کاش خاک بودم (و گرفتار عذاب نمی‌شدم)!».[6]

---