با این‌که معنای دو کلمه «لا» و «لیس» بیان نفی و سلب است، اما تفاوت‌هایی دارند که در ادامه به آنها اشاره می‌شود.
تفاوت لفظی
1. کلمه «لا» اقسامی دارد: لای عاطفه مانند «جاءَ زیدٌ لا عَمروٌ»، لای ناهیه مانند «لا تَقصُصْ»، لای نافیه مانند «لا یَدخُلونَ»، لای نفی جنس مانند «لا إلهَ الّا أنتَ»، و لای مشبة به «لیس». این در حالی است که «لیس» فقط یک حالت دارد.
2. «لیس» فعل ناقص است. اما «لا» در همه اقسامش، حرف است. بنابراین، جمله‌ای که با «لیس» شروع می‌شود، جمله فعلیه است؛ برخلاف جمله‌ای که با «لای نفی جنس»، یا «لای مشبة به لیس» شروع می‌شود که جمله اسمیه است.
تفاوت در عمل
1. «لای نفی جنس»، برخلاف «لیس»، در برخی موارد، اسمش مبنی بر فتح است.
2. «لای شبیه به لیس»، آن‌قدر کم عمل می‌کند که برخی ادعا کرده‌اند که چنین «لا»یی وجود ندارد.
3. در «لیس» معمولاً هم اسم و هم خبرش ذکر می‌شود، ولی ذکر خبر در «لا»، بسیار اندک است به گونه‌ای که زجاج ادعا کرده است که موردی پیدا نکرده که برایش خبری ذکر شده باشد؛ و به همین دلیل گفت «لا» تنها در اسم عمل می‌کند.
4. «لای مشبة به لیس» فقط در نکره عمل می‌کند(اسمش نکره می‌آید) ولی «لیس» این طور نیست.
تفاوت در معنا
از لحاظ معنا، «لای نفی جنس»، همان‌طور که از نامش پیدا است، وجود جنس را به طور کامل نفی می‌کند؛ برخلاف «لیس» که چنین اقتضایی ندارد. اما معنای «لیس» و «لای مشبة به لیس»، تفاوتی با هم نداشته و هر دو، نفی ثبوت خبر برای اسم خود می‌کنند.[1]

---