لطفا صبرکنید
بازدید
9761
9761
آخرین بروزرسانی:
1395/12/13
خلاصه پرسش
چرا بر خلاف موارد مشابه، ضمیر در «علیهُ الله» در سوره فتح مضموم است؟
پرسش
چرا ضمیر در «علیهُ الله» در سوره فتح مضموم است؟
پاسخ اجمالی
ضمیر موجود در «علیه» در آیه دهم سوره فتح،[1] بر خلاف استاندارد رایج در ادبیات عرب، در قرائت حفص از عاصم به صورت مضموم قرائت می‌شود.
مفسّران قرآن و ادبای عرب دلایلی نیز برای آن ذکر کرده‌اند؛[2] از جمله آن‌که گفته‌اند چون در آیه مورد بحث بعد از آن لفظ «الله» قرار گرفته مضموم خوانده شده تا با تفخیم[3] «لام» در «الله» سازگارتر باشد.[4]
به هر حال باید گفته شود که مضموم بودن «علیه» در این آیه، یک قرائت است و قرائات دیگری نیز وجود دارد که به همان مدل رایج، «علیه» را به کسر می‌خوانند.[5]
مفسّران قرآن و ادبای عرب دلایلی نیز برای آن ذکر کرده‌اند؛[2] از جمله آن‌که گفته‌اند چون در آیه مورد بحث بعد از آن لفظ «الله» قرار گرفته مضموم خوانده شده تا با تفخیم[3] «لام» در «الله» سازگارتر باشد.[4]
به هر حال باید گفته شود که مضموم بودن «علیه» در این آیه، یک قرائت است و قرائات دیگری نیز وجود دارد که به همان مدل رایج، «علیه» را به کسر می‌خوانند.[5]
[1]. «إِنَّ الَّذینَ یُبایِعُونَکَ إِنَّما یُبایِعُونَ اللهَ یَدُ اللهِ فَوْقَ أَیْدیهِمْ فَمَنْ نَکَثَ فَإِنَّما یَنْکُثُ عَلى نَفْسِهِ وَ مَنْ أَوْفى بِما عاهَدَ عَلَیْهُ اللهَ فَسَیُؤْتیهِ أَجْراً عَظیم»؛ کسانى که با تو بیعت می‌کنند [در حقیقت] تنها با خدا بیعت می‌نمایند، و دست خدا بالاى دست آنهاست پس هر کس پیمان‌شکنى کند، تنها به زیان خود پیمان شکسته است و آن‌کس که نسبت به عهدى که با خدا بسته وفا کند، بزودى پاداش عظیمى به او خواهد داد».
[2]. ر. ک: درویش، محیی الدین، اعراب القرآن و بیانه، ج 9، ص 236، سوریه، دارالارشاد، چاپ چهارم، 1415ق؛
[3]. تفخیم در لغت، به معنای «بزرگداشت و گرامی داشتن» می‌باشد، و در اصطلاح تجوید قرآن، عبارت است از: درشت و غلیظ اداء کردن حرف به طوری که دهان از صدای آن پُر شود.
[4]. ر. ک: ملاحویش آل غازی، عبدالقادر، بیان المعانی، ج 6، ص 271، دمشق، مطبعة الترقی، چاپ اول، 1382ق؛ ابن‌جنى، عثمان بن جنى، الخصائص، ج 1، ص 50، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ سوم؛ دمیاطى، احمد بن محمد بن عبد الغنى، اتحاف فضلاء البشر فی القراءات الأربعة عشر، ص 509، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اول، 1422ق.
[5]. ر. ک: آلوسى، سید محمود، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، ج 13، ص 252، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ اول، 1415ق.
نظرات
