در ابتدا باید تذکر داده شود که اگرچه اهل سنت برای رهبری سیاسی، به سراغ ابوبکر و سایر خلفاء رفتند و گروهی از آنان امام علی(ع) را لایق و شایسته رهبری علمی و معنوی دانسته اند، ولی از نظر تشیع این تفکیک بین امامت و خلافت نمی تواند یک اندیشه درستی باشد.

آنان برای ارائه توجیهی عامه پسند گفتند رهبری سیاسی با رهبری معنوی تفاوت دارد؛ یعنی قائل به تفکیک این دو مقوله از همدیگر شدند و گفتند ضرورتی ندارد که رهبری سیاسی را کسی مانند امام علی(ع) برعهده بگیرد که از جهت علمی بر سایرین تقدم دارد.

البته در مورد مقامات معنوی و علمی نیز اگرچه جایگاه علی (ع) را برتر می دانند ولی اکثراً قائل به بسیاری از مقامات معنوی والایی که شیعه در مورد آن حضرت و سایر ائمه معتقد است، نیستند از جمله عصمت و مقامات باطنی؛ مگر عده خاصی از اهل سنت که قائل به مقامات بلند عرفانی خصوصا برای حضرت علی (ع) بوده اند.

اما باید توجه داشت که در نظر شیعه امامت مفهوم خاصی دارد . شیعه معتقد است که امامت ادامه نبوت است و در واقع امام از تمامی شئون نبوت (غیر از نزول وحی) برخوردار است. شیعه می گوید: هر آنچه بر نبی لازم بوده بر امام هم لازم است؛ مثلا اگر وظیفه نبی اصلاح امور مسلمین بوده امام هم باید این امور را به سامان برساند. هدایت در تمام ابعاد بر عهده پیامبر است و از این جهت لازم است که آن حضرت در تمام ابعاد معصوم باشد و چون بر عهده امام همان وظایف است، لازم است که امام معصوم باشد. بدین ترتیب اگر برای پیامبر لازم بوده که در مسائل سیاسی مانند مسائل دینی دخالت بکند و انسانها را به کمال برساند، بر امام بعد از نبی هم، چنین چیزی لازم است. مردم در همه این حوزه ها، چه دینی و چه سیاسی نیاز به هدایت دارند. به عبارت روشن تر نیاز مردم به معصوم تنها در زمینه مسایل معنوی نیست بلکه زمانی جامعه اسلامی می تواند به اهداف خلقت برسد که حاکم اسلامی بهترین راه را حتی از نظر سیاسی به مسلمین ارائه نماید و چنین چیزی امکان پذیر نیست مگر با عصمت امامان معصوم.

پس نیاز مسلمانان به چنین رهبری، محدود به زمان پیامبر نبوده است و نیاز بشریت نیز به هدایتِ همه جانبه و درست، اختصاصی به زمان پیامبر نداشته است و کسی که در همه حوزه های سیاسی و دینی و... اعلم باشد، نیز وجود داشته است. با این تفصیل می توان باور کرد که مدیریت این حوزه ها در اختیار انسانی پایین تر قرار گیرد.

تذکر این نکته هم ضروری است که حکومت دینی به معنای صحیح آن حکومتی است که جامعه را بر اساس قوانین الهی اداره کند و زمینه‏های رشد استعدادها و امکان رسیدن انسان‏ها به کمال و ایجاد جامعه‏ای برین، صالح و شایسته را برای مردم آماده سازد و با فسادهای اخلاقی، اجتماعی و... مبارزه کند.

در نگاه قرآن، پرداختن به مسائل سیاسی و اجتماعی، اصلاح امور جامعه و برقراری مناسبات عادلانه، از اهداف نبوت و از تعالیم اساسی دین است. که پاره‏ای از آیات بر این مطلب گواهی می‏دهد. [1]

همچنین اختصاص حاکمیت، ولایت و سرپرستی همه جانبه مادی، معنوی، دنیوی و اخروی برای خدا، رسول و اولیای خاص او [2] و اثبات امامت و رهبری سیاسی - اجتماعی برای پیامبر(ص)، امام(ع) و منصوبان از ناحیه آنان [3] از جمله دلائل عدم جدایی دین از سیاست است.

با ذکر این نکات کاملا روشن می شود که جدا کردن حوزه سیاست از دیانت امکان پذیر نیست. و چون این جدایی امکان ندارد لازم است کسی متصدی امور مسلمین شود که هم در دین و هم در سیاست کامل ترین و صالح ترین مردم در زمان خویش باشد. البته این که چه شخصی این شرائط را دارا است در جای خود مورد بحث واقع شده است. ما بر اساس ادله موجود معتقدیم که امامان معصوم نه تنها برترین اشخاص در زمان خود بلکه عصاره خلقت هستند که خداوند آنان را برهان، حجت و نشانه برای هدایت همه جانبه انسانها قرار داده است.

برای مطالعه بیشتر در این زمینه می توانید به پاسخهای ذیل مراجعه کنید:

سؤال 321 (سایت: 2707) .

سؤال 614 (سایت: 671) .