جستجوی پیشرفته
بازدید
8051
آخرین بروزرسانی: 1399/01/10
خلاصه پرسش
چند حدیث در میراث شیعی وجود داشت و چه مقدار آن به دست ما رسیده است؟
پرسش
آیا تعداد کل احادیث شیعه 140000 حدیث بود و فقط 39000 حدیث باقی مانده است؟
پاسخ اجمالی

به چند دلیل هیچ‌گاه نمی‌توان در مورد تعداد احادیث شیعه‌ای که وجود داشته و تعدادی که به دست ما رسیده است، آمار دقیق و کارشناسی شده‌ای ارائه داد. از جمله:

  1. ممکن است روایتی در دو طبقه شفاهاً نقل شده باشد و سپس راوی آخر بدون آن‌که آن‌را به سومی منتقل کند، فوت کرده باشد.[1]
  2. ممکن است فردی چند روایت را در دفتری گردآوری کرده باشد و آن‌را در اختیار شاگردی سپرده باشد، اما آن دفتر مفقود یا معدوم شده باشد. همان‌گونه که کتابخانه بزرگ شیخ طوسی توسط مغولان به آتش کشیده شد و او مجبور شد به «نجف» مهاجرت کند، و در آن‌جا دوباره کتابخانه جدیدی بنا کند.[2]
  3. اگرچه از میان کتاب‌های حدیثی شیعه چهار کتاب کافی، من لا یحضره الفقیه، تهذیب و استبصار شهرت یافته‌اند؛[3] اما ممکن است برخی از احادیث در کتاب‌های حدیثی دیگر پراکنده شده باشند که در این کتاب‌ها بیان نشده باشند.[4] لذا شیخ طوسی می‌نویسد: «من تضمین نمی‌کنم که نام تمام‌ کتاب‌ها را گردآوری کرده باشم؛ چرا که همه‌ی تصانیف اصحاب ما و اصول آنها - به جهت پراکندگی آنان در سرزمین‌‌ها - به ضبط در نمی‌آید».[5] و یا شیخ صدوق[6] نیز در مقدمه‌ی کتاب من لایحضره الفقیه،[7] می‌نویسد: «در این کتاب، نظر نداشتم هر آنچه برای من روایت کرده‌‏اند را بیاورم؛ بلکه منظورم آوردن آن دسته از روایاتى است که به آن فتوا می‌‌دهم و به صحّت صدور آن از معصومان یقین دارم و بدان حکم می‌‌کنم و اکنون اعتقادم چنین است که آنها حجت میان من و پروردگارم هستند».[8]
  4. تقطیع در میان احادیث فراوان است؛ به این معنا که ممکن است چند حدیث که در واقع یک حدیث به شمار می‌آید، در ابواب مختلف و به صورت جداگانه ذکر شده باشند.
  5. گاهی ممکن است که نقل یک حدیث با الفاظ متعددی صورت گرفته باشد. به عنوان نمونه حدیث مشهور ثقلین[9] به صورت‌‌های متعددی؛ مانند «إِنِّی تَارِک فِیکمْ أَمْرَینِ...»،[10] «إِنِّی‏ قَدْ تَرَکتُ‏ فِیکمُ‏ الثَّقَلَینِ...»،[11] «إِنِّی تَارِک فِیکمُ الثَّقَلَینِ الثَّقَلَ الْأَکبَرَ وَ الثَّقَلَ الْأَصْغَر...»،[12] «أَیهَا النَّاسُ إِنِّی‏ قَدْ تَرَکتُ‏ فِیکمْ‏ مَا إِنْ أَخَذْتُمْ بِهِ لَنْ تَضِلُّوا...»[13] بیان شده است.
  6. تکرار احادیث در میان کتاب‌‌های روایی فراوان است.
  7. گاهی ممکن است مبنا در شمارش متفاوت باشد؛ به این بیان که احادیثی وجود دارند که سند آنها متفاوت، اما محتو‌اشان یکسان است که در کتاب‌‌های حدیثی با عباراتی؛ مانند: مثله، شبهه ثبت شده است. ممکن است برخی این احادیث را با یک عدد شمارش کنند و برخی نیز هر کدام از آنها را جداگانه و به عنوان یک حدیث مستقل، به شمار آورند.
  8. گاهی ممکن است برخی از احادیث در نسخه‌ای، به صورت ناقص آمده باشد؛ اما در نسخه دیگر به صورت کامل ذکر شده باشد.

با توجه به آنچه گفته شد نه تنها از تعداد احادیثی که در طول تاریخ در میراث شیعی وجود داشته نمی‌توان آمار دقیقی ارائه کرد، حتی در مورد تعداد دقیق روایات موجودی که امروزه در دسترس ما می‌باشد، هر آماری که ارائه شود، آماری نسبی است و به دلیل روایات مشابه لفظی و معنوی، روایات خاص و عام مطلق و من وجه و .... نمی‌توان آمار دقیقی داد.

 


[1]. «کاتبان حدیث شیعه در قرن اول»، 53153.

[2]. «زندگی‌نامه و شخصیت علمی شیخ طوسی »، 58639؛ «مبانی اندیشه ی سیاسی شیخ طوسی»، 1319؛ «شیخ طائفه»، 47174؛ «ابعاد حکومتی اندیشه ی سیاسی شیخ طوسی»، 1725.

[3]. «دلیل شهرت و اعتبار کتب اربعه»، 42350.

[4]. «جوامع حدیثی شیعه»، 4383؛ «منابع کلام قدیم شیعی»، 104239

[5]. طوسى، محمد بن حسن، فهرست یتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین و أصحاب الأصول، ص 4، قم، ستاره‏، چاپ اول، 1420ق‏.

[6]. «وثاقت شیخ صدوق»، 96234؛ «ویژگی‌ها و صفات ائمه اطهار(ع) از نظر شیخ صدوق»، 37360.

[7]. «ویژگی‌های کتاب من لایحضره الفقیه»، 26533.

[8]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 2 – 3، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.

[9]. «الفاظ حدیث ثقلین در منابع اهل سنت و شیعه»، 17344؛ «چرایی اهمیت حدیث ثقلین»، 34175؛ «معنای «عترت» در حدیث ثقلین»، 34140

[10]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 1، ص 294، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[11]. صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمّد ص، محقق، مصحح، کوچه باغی، محسن بن عباسعلی،‏ ج 1، ص 414، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1404ق.

[12]. همان.

[13]. شیخ صدوق، خصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 487، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها