در قسمتی از دعای کمیل آمده است: «خدایا بر فرض که بر عذابت صبر کنم، اما فراق و دوریت را چگونه تحمل کنم». مشابه این محتوا در دعاهای دیگر و نیز در سخن اولیای الهی مشاهده می‌شود. مراد از فراق و دوری در این سخنان، دور ماندن از رحمت خاص و عنایت ویژه خداوند است؛ بنابراین با آیاتی منافات ندارد که خدا را همراه همیشگی انسان‌ها اعلام کرده و بیان‌کننده معیت وجودی و قرب علمی و شهودی خداوند نسبت به بندگان است. چنان‌که خداوند در قیامت به انسان‌های مجرم می‌گوید: «در دوزخ فرو روید و با من سخن نگویید!»[1] این آیه نشانگر نوعی جدایی بین خالق و مخلوق است، به گونه‌ای که آنان حتی حق مطرح‌کردن هیچ درخواستی از خدا را هم ندارند. پس منظور از قرب و نزدیکی خدا به بندگان، قرب مکانى نیست؛ زیرا این‌گونه نزدیک‌بودن‌ها از ویژگی‌های اجسام است؛ و خداوند منزه از مکان و جسمانیت است، بلکه مراد قرب وجودی، علمی و شهودی است.

خلاصه این‌که قرب دارای معانی مختلف است؛ مانند قرب مکانی، قرب زمانی، قرب وجودی، قرب ماهوی، قرب علمی و شهودی و به معناى مورد توجه و علاقه فرد خاص بودن و ارزش و منزلت داشتن نزد وی است؛[2] چنان‌که دوری و فراق که نقطه‌ی مقابل قرب است نیز دارای معانی و مراتب متعدد است.[3] بنابراین در هر موردی با توجه به شواهد و قرائن پیرامونی، معنای نزدیکی و دوری مشخص می‌شود.

[1]. «قالَ اخْسَؤُا فیها وَ لا تُکَلِّمُونِ». مؤمنون، 108.

[2]. ر. ک: «قرب الهی و اقسام آن»، 89؛ «منظور از قرب خدا به بندگان»، 71935.

[3]. ر. ک: «مراتب لعن و دوری از رحمت خدا »، 30936.