«أراد یرید» که مصدر آن «اراده» بوده و در قرآن کریم فراوان مورد استفاده قرار گرفته است، در اصل به معنای خواستن همراه با اختیار و انتخاب است که از لوازم این معنا، رفت و برگشت، نگاه و تأمل کردن، تردید داشتن و حالت اضطراب و عدم آرامش تا زمان انجام انتخاب است.

تفاوت بین رَوَدَ(ثلاثی مجرد) و اراده(باب افعال) و مراوده(باب مفاعله) در این است که ثلاثی مجرد، اشاره به طلب کردن قبل از انتخاب است؛ از این‌رو به کسی که در فرایند طلب و تحقیق و انتخاب قرار دارد، «رائد» گفته می‌شود؛ اما در باب افعال، اراده نشانگر قیام و اقدام برای انجام کار است. در باب مفاعله نیز مراوده دلالت بر استمرار و مداومت درخواست و طلب دارد.[1]

از طرفی فعل «کتب یکتب» که مصدر آن «کتابت» بوده و آن هم در قرآن، فراوان مشاهده می‌شود، به معنای تقریر و ثبت آن چیزی است که شخص در ذهن و نیت خود دارد، که این ثبت و ضبط با وسیله‌ی مناسب در عالم خارج رخ می‌دهد. مانند این‌که انسان، دانش و ادعاها و عقاید و پیمان‌ها را توسط حروف و کلمات و جملات در جایی ثبت کند.

معانی لغوی دیگر واژه‌های برگرفته از ریشه «کتب» را می‌توان حکم، تقدیر، وجوب، ایجاب و ایجاد چیزی دانست که شخصی آن‌را قصد کرده و در دل دارد.[2]

گفتنی است؛ هرچند که تفاوت‌‌هایی در معانی لغوی واژه‌های «کتب» و «أراد» وجود دارد؛ اما در جایی که منظور از اراده، اراده تکوینی[3] الهی باشد؛ مانند آنچه در آیه تطهیر[4] آمده است، معنای آن با معنای کتابت و نگارشی که به خداوند نسبت داده می‌شود تفاوت چندانی نخواهد داشت.

[1]. مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، ج 4، ص 270 – 271، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1360ش.

[2]. همان، ج 10، ص 21.

[3]. ر. ک: فرق اراده تکوینی با اراده تشریعی خداوند

[4]. ر. ک: آیه‌ی تطهیر