«اصول اربع‌مائه»، چهارصد مجموعه حدیثى آغازین مؤلفان شیعی است.
«اصول» جمع «اصل» است که در اصطلاح علم حدیث به معناى هر یک از کتاب‌ها و یا مجموعه‌‏هایی است که راویان سده‏‌هاى نخستین مستقیماً بعد از شنیدن روایات‌، آنها را می‌نگاشتند. این اصول، خود، منبع و مصدر کتاب‌‏هاى حدیثى بعدى گردید. و یکی از ملاک‌های صحّت حدیث نزد محدّثان نسل‌‏هاى بعد، وجود آن حدیث در یکى از این اصول بود.
محتواى این مجموعه‏‌ها که به اصول اربع‌مائه مشهورند، پاسخ‌‏هایى بود که امامان معصوم(ع) به پرسش‏‌هایى در زمینه‌‏هاى گوناگون احکام، سنن، مواعظ، ادعیه و تفسیر می‌‏دادند. گردآورى این اصول، تا زمان امام حسن عسکرى(ع) به وسیله اصحاب آنان - که بنابر تصریح برخى چهارصد تن بودند- انجام شده است؛ هر چند بیشتر آنان از اصحاب امام صادق(ع) بودند. البته برخى برآنند که جملگى از اصحاب ایشان می‌‏باشند، و حال آن‌که اصحاب دیگر امامان نیز در میان آنان دیده می‌‏شوند.
نقل کرده‏اند که عادت صاحبان اصول این بود که هرگاه حدیثى از امام معصوم(ع) می‌شنیدند، از ترس فراموشى، به ضبط آن در اصول خویش مبادرت می‌‏کردند. مؤیّد این مطلب روایتى است که ابن طاووس در مهج الدّعوات نقل کرده است که «گروهى از اصحاب امام کاظم(ع) با قلم و کاغذ در محضر ایشان حاضر می‌‏شدند، و هنگامی‌که امام سخنى می‌‏فرمود، یا درباره واقعه‌‏اى فتوا می‌‏داد، آن‌را می‌‏نگاشتند».
 به تصریح برخى، اصول نگاشته شده در زمان امامان(ع) بیش از چهارصد اصل بود، لکن از میان آنها، اصولى را که امامیّه بر اعتبار و صحّت آنها و نیز عمل بدانها، اتّفاق داشتند، چهارصد اصل بود.[1]
شیخ طوسی در کتاب فهرست، اسامی جمعی از صاحبان این اصول را نام برده که برخی از آنها از این قرار است:
1. ابوبصیر، 2. اسماعیل بن علی نوبختی، 3. حسن بن موسی نوبختی، 4. محمد بن نعمان مؤمن الطاق، 5. احمد بن شعیب، 6. محمد بن حسن صیرفی، 7. این ابی هراسه، 8. علی بن اسماعیل بن میثم تمار، 9. صالح بن ابی سود، 10. محمد بن اصبغ.[2]
 

---