جستجوی پیشرفته
بازدید
17344
آخرین بروزرسانی: 1393/09/10
خلاصه پرسش
تفاوت‌ دیدگاه‌های ابن سینا و ابو حامد غزالی، در سفر نفس بعد از مرگ چیست؟
پرسش
فرق سفر نفس بعد از مرگ بین ابن سینا و غزالی چیست؟
پاسخ اجمالی
به نظر می‌رسد فرق سفر نفس بعد از مرگ(معاد) در نظر ابن سینا با نظریه غزالی در تفسیر مسئله‌ی معاد جسمانی است. غزالی بر آن‌ است که نفس پس از مرگ به همین بدن مادی باز می‌گردد؛ در آن صورت اگر در دنیا انسان دارای ایمان و عمل صالح بود، از لذت مادی و معنوی به طور کامل استفاده می‌کند. در توجیه این نظریه می‌گویند: عقل گواهی می‌‌دهد که سعادت ارواح در شناخت محبت خداوند و سعادت اجساد در ادراک محسوسات است. اما این دو سعادت در دنیا با هم به دست نمی‌‌آیند؛ زیرا انسان در حالی‌که مستغرق در تجلی انوار عالم غیب است، نمی‌تواند به لذات جسمانی توجه داشته باشد و در حالی‌که مشغول لذات جسمانی است، نمی‌‌تواند به لذات روحانی نایل آید. و این به خاطر ضعف ارواح بشری در این عالم است، اما هنگامی که ارواح این بدن‌ها را ترک گفتند قوی و کامل می‌‌شوند و زمانی که بار دیگر در عالم آخرت به بدن‌ها بازگردانده شوند می‌‌توانند این دو سعادت و لذت را باهم دریابند و بی‌‌شک این حالت، برترین مراتب سعادت است.
 اما ابن سینا اولاً: معاد جسمانی را از نظر عقلی قابل اثبات نمی‌داند، البته این به آن معنا نیست که وی معتقد به معاد جسمانی نباشد، بلکه وی معتقد به معاد جسمانی است منتها راه اثبات معاد جسمانی را شریعت می داند نه عقل.[1] ثانیاً: تفسیر وی از معاد جسمانی و بهره برداری نفس از لذت‌های مادی در عالم آخرت به گونه‌ای است که نمی‌توان گفت دقیقاً همین بدن مادی در عالم آخرت بر می‌گردد و لذت‌های عالم آخرت دقیقاً شبیه لذت‌های مادی موجود در این دنیا است.
توضیح این‌که ابن سینا بعد از تقسیم معاد به جسمانی و روحانی و تصریح به قابل اثبات نبودن نوع جسمانی آن استثنایی را ذکر می‌کند و آن تصدیق به طریق شرعی آن است. از نظر او معاد جسمانی منقول از شرع بوده که به حکم تصدیق خبر نبوت باید به آن باور داشت، اگر چه راه عقلی اثبات آن مسدود است. اما بسط شریعت حق پیامبر اسلام، حال سعادت و شقاوتی را که برای بدن است، بر ما معلوم نموده است.
از نظر ابن سینا، نوع دیگری از معاد که به شیوه قیاس برهانی و استدلال عقلی مدرک است، نیز وجود دارد که نبوت هم آن‌را تأیید نموده است، او این معاد را همان سعادت و شقاوتی می‌داند که به نفس مربوط است، گر چه اوهام ما از تصور آن، به دلایلی عاجز است.
قبول معاد روحانی و تفسیر ابن سینا از معاد جسمانی، فرع تجرد نفس انسان و درک چگونگی لذت و درد نفس است.
آنچه از مطالعه بحث معاد ابن سینا به طور کلی به دست می‌آید، ابتدا تقسیم نفوس به ناطقه و نفوس ساده و ابله است. از نظر وی هر نفسی قبل از مفارقت از بدن به اقتضای حال خویش، نحوی تعلق به بدن خود دارد، این تعلق از حیث تدبیری است که نفس در قیاس با بدن خویش بر عهده دارد. اما در همان حال سعادت و شقاوتی برای آن متصور است، بخشی از این سعادت و شقاوت مربوط به حیات اخروی آن است که در اثر پدیده مرگ و پس از مفارقت از بدن، برای نفس حاصل می‌شود. به نظر می‌رسد، تقسیم بوعلی سعادت و شقاوت را به حقیقی و خسیسه و تفکیک نوع حظ و بهره‌مندی نفوس از آنها و لزوم تحقق جسم در بعضی مراتب و عدم طرح ضرورت آن در همه مراتب سعادت و شقاوت، وی را در مظان اتهام قرار داده باشد. علاوه بر این‌که اشاره پایانی او در بحث معاد مبنی بر این‌که حتی در ادراک حسی و خیالی آنچه موجب لذت یا الم ما است، صورت مرتسمه آن شیء مدرک است نه حقیقت خارجی آن، همچنین تأکید ایشان بر افضلیت و اکملیت لذت روحانی در قیاس با نوع جسمانی آن نشان می‌دهد که او ترجیحی، لا اقل، برای معاد روحانی نسبت به معاد جسمانی قائل بوده است.[2]
 

[2]. اقتباس از مقالات: توازیانی، زهره، ابن سینا و اتهام انکار معاد جسمانی، آدرس اینترنت: http://www.isu.ac.ir/publication/meshkat-al-noor/meshkat-al-noor_23/meshkat-al-noor_2302.htm  و معاد جسمانی از دیدگاه متکلمین و ابن سینا، به آدرس اینترنتی:  http://shahrudi.parsiblog.com/
ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    799288 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    762653 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    685750 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    661275 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    650043 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    603378 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580640 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    574987 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565643 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564880 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...