جستجوی پیشرفته
بازدید
27731
آخرین بروزرسانی: 1397/07/09
خلاصه پرسش
مقصود از این‌ حدیث که «حضرت آدم میان عقل، دین و حیا؛ عقل را برگزید»، چیست؟
پرسش
حدیثی داریم در مورد حضرت جبرئیل(ع) که؛ از طرف خداوند مبعوث شده تا حضرت آدم سه چیز را انتخاب کند: عقل، دین و حیا. آدم عقل را برگزید و سپس دین و حیا پشت سر آن آمد که خداوند دستور به آن دو داد که هرجا عقل می‌رود پشت سر آن باید بروند. آیا این حدیث صحیح است؟ آن‌را توضیح دهید.
پاسخ اجمالی
در روایات اسلامی، پیوند عمیقی بین عقل و دین و این دو؛ با حیاء وجود دارد. مضمون این روایت در دیگر روایات مورد تأیید وجود دارد، اگر چه در سند این روایت؛ افرادی قرار گرفته‌اند که تضعیف شده‌اند، ولی شاید همین قوی بودن محتوا، باعث شده تا محدثانی مانند شیخ کلینی به آن اعتماد کرده و آن‌را در کتاب اصول کافی جای دهد.
 
پاسخ تفصیلی
دومین حدیث از احادیث باب «عقل و جهل» در کتاب اصول کافی؛ روایتی است که در سؤال بدان اشاره شده است. در این روایت که اصبغ بن نباته از امام على(ع) روایت می‌کند چنین آمده است:
«جبرئیل بر آدم نازل شد و گفت: اى آدم! من مأمور شده‌ام که تو را در انتخاب یکى از سه چیز مخیّر سازم؛ پس یکى را برگزین و دوتا را واگذار. آدم گفت: آن سه چیز چیست؟ گفت: عقل، حیاء و دین. آدم گفت: عقل را برگزیدم، جبرئیل به حیاء و دین گفت: شما بازگردید و او را واگذارید، آن دو گفتند: اى جبرئیل! ما مأموریم هرجا که عقل باشد با او باشیم. جبرئیل گفت: خود دانید و بالا رفت».[1]
سند روایت:
این روایت را شیخ کلینی از علی بن محمد، از سهل بن زیاد، از عمرو بن عثمان، از مفضل بن صالح، از سعد بن طریف، از اصبغ بن نباته، از امام علی(ع) روایت کرده است.
مکان و منزلت شیخ کلینی؛ بر همگان روشن و درجه وثاقت او روشن است. علی بن محمد از مشایخ کلینی و همان علی بن محمد علان کلینی است. نجاشی درباره او می‌گوید: علی بن محمد معروف به علان کلینی ثقه و مورد اعتماد است. وی در راه مکه مکرمه به قتل رسید.[2]
سهل بن زیاد؛ اگر چه مورد تضعیف قرار گرفته،[3] ولی در یکی از عبارات مرحوم شیخ طوسی؛ توثیق شده[4] و در نهایت می‌توان به این روایت اعتماد کرد.
عمرو بن عثمان؛ ملقب به الخزاز از ثقات و افراد مورد اعتماد است.[5]
مفضل بن صالح؛ در برخی عبارات نجاشی[6] و ابن غضائری[7] وی مورد تضعیف قرار گرفته، اگر چه دیگران درباره وی سکوت کرده‌اند.
سعد بن طریف؛ وی از قاضیان حکومت بوده است که از امام باقر(ع) و از امام صادق(ع) روایت نقل کرده است. با توجه به کلام نجاشی درباره او، می‌توان چنین نتیجه گرفت که صحت روایت او بستگی به قرائنی دارد که در هر روایت وجود دارد، با بودن آن شواهد می‌توان روایت او را قبول کرد.[8]
اصبغ بن نباته؛ که از بزرگان و خواص اصحاب امام علی(ع) است و بعد از ایشان نیز تا مدتی زنده بود. عهد نامه مالک اشتر و وصیت امام علی(ع) به فرزندشان، محمد حنفیه را؛ از امیر المؤمنین نقل کرده است.[9]
به هرحال؛ این روایت به علت وجود افرادی؛ مانند سهل بن زیاد و مفضل بن صالح در سند آن؛ از طرف تعدادی از بزرگان از جمله محمد باقر مجلسی(ره) مورد تضعیف قرار گرفته است.[10] 
دلالت و محتوای حدیث:
روایت مورد نظر گویای عظمت عقل و لزوم همراهی دین و حیاء با آن است. به‌طوری که می‌توان چنین نتیجه گرفت که با وجود عقل؛ دین و حیاء نیز حاضرند و عقل در حکم پیشرو آنان است. این مطلب از روایات دیگر هم قابل استفاده است. در روایات چنین آمده است: «عقل، آن چیزی است که خداوند بدان پرستش می‌شود و بهشت به‌وسیله آن کسب می‌شود».[11] یا در روایت دیگری آمده است: «هر آن‌کس عقل داشته باشد، دین دارد و آن‌که دین داشته باشد؛ داخل بهشت می‌شود».[12]
شاید این‌گونه مضامین در دیگر روایات؛ باعث شده تا با وجود برخی از افراد ضعیف در سلسله سند این روایت؛ و به علت محتوای قوی و مورد تأیید آن، این روایت در کتاب‌هایی مانند کتاب کافی ذکر شود.
مراد از هبوط جبرئیل این است که؛ در زمان زندگی حضرت آدم بر روی زمین چنین گفتاری بین جبرئیل و آدم(ع) رد و بدل شده؛ یعنی زمانی که آدم(ع) خلیفه خداوند بوده و دارای عقل و کمال و حیاء و دین! لذا در مقام توجیه چنین گفته شده که احتمالاً منظور از تخییر آدم در انتخاب یکی از عقل و دین و حیاء، رسیدن به کمال این خصلت‌ها(عقل و دین وحیاء) برای حضرت آدم بوده است.[13] به دیگر سخن؛ این گفتار، جنبه تربیتی داشته تا حضرت آدم به کمال این مطلب برسد که عقل چه نعمت بزرگی است و خداوند او را از آن بهره‌مند کرده و بدین وسیله بیشتر شکرگذار آستان الهی باشد.
مطلب دوم درباره عبارت «خود دانید» است که حضرت جبرئیل به دین و حیاء می‌فرماید. گویا جبرئیل(ع) نمی‌دانسته که حیاء و دین هر کجا که عقل باشد، هستند؛ و بعد از انتخاب عقل توسط آدم(ع) به آن‌دو امر می‌کند که از عقل جدا شوند. و آن‌دو در جواب می‌گویند: هر کجا عقل حضور داشته باشد ما هم هستیم! و سپس جبرئیل می‌گوید: «هر طور که خود می‌دانید عمل کنید!».
بنابراین، اگر چه این روایت دارای برخی از ضعف‌های سندی بود، ولی می‌توان در مجموع آن‌را پذیرفت و به صحت صدور آن از معصوم(ع) اطمینان پیدا کرد.
 

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، الکافی، ج1، ص 10، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 260، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش.
[3]. همان، ص 185.
[4]. شیخ طوسی، محمد بن حسن، الابواب(رجال طوسی)، محقق، مصحح، قیومی اصفهانی، جواد، ص387، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ سوم، 1427ق.
[5]. رجال نجاشی، ص 287.
[6]. همان، ص 128.
[7]. غضائری، احمد بن حسین، کتاب الضعفاء، ص 88، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1364ق.
[8]. رجال نجاشی، ص 178.
[9]. همان، ص 8.
[10]. مجلسی، محمد باقر، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محقق، مصحح، رسولی، سید هاشم، ج1، ص 32، ‌تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ دوم، 1404ق.
[11]. الکافی، ج 1، ص 11.
[12]. همان.
[13]. مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، ج 1، ص 32.
ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    799288 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    762653 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    685750 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    661275 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    650043 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    603378 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580640 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    574987 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565643 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564880 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...