جستجوی پیشرفته
بازدید
18583
آخرین بروزرسانی: 1397/08/19
خلاصه پرسش
احکام و آداب اعتکاف، کدام‌اند؟
پرسش
شرایط صحت اعتکاف و مستحبات آن کدام است؟
پاسخ اجمالی
اعتکاف که به خودی خود، عبادتی مستحبّ بوده و در برخی شرایط واجب می‌شود، عبارت است از: ماندن حداقل سه روز در مسجد جامع شهر یا روستا، به نیت تقرب جستن به خداوند متعال. برخی از شرایط صحت آن عبارت است از: ایمان، عقل، قصد قربت و روزه بودن در طول مدت آن.
 
پاسخ تفصیلی
«اعتکاف»؛ در لغت به معنای اقامت و ماندن در جایی و در اصطلاح دینی، عبارت است از اقامت در مکانی مقدس به منظور تقرّب جستن به خداوند متعال.[1] این عبادت -علاوه بر این‌که پیروی از پیامبر اکرم(ص) است و داراى ثواب می‌باشد- اثر عمیقى در پاکیزگی روح دارد، انسان را متوجّه پروردگار می‌کند و موجب توجّه مخصوص به معنویات و عالم آخرت می‌شود.
حال در ذیل، برخی از احکام اعتکاف بیان می‌شود:
الف. اعتکاف، عملى مستحب است و با نذر، قسم، عهد و اجاره (انجام دادن آن به نیابت از شخصی دیگر)، واجب می‌شود (به لحاظ این‌که عمل به نذر، قسم، عهد و اجاره واجب است)؛ امّا اعتکافِ زن اگر با حقّ شوهر منافات داشته باشد، همچنین اعتکاف فرزند در صورتى که موجب اذیّت پدر و مادر گردد، حرام می‌باشد.
ب. هرچند اصل اعتکاف، مستحب است و شخص معتکف می‌تواند در روز اوّل و دوم تا قبل از مغرب، از ادامه آن صرف نظر کند و اعتکاف را قطع نماید؛ ولی اگر روز دوّم را تا مغرب به قصد اعتکاف در مسجد توقّف نمود، اعتکاف روز سوّم بر شخص واجب می‌شود. و یا اگر به مدّت پنج روز در اعتکاف ماند، اعتکاف روز ششم واجب می‌گردد.
ج. درباره چگونگی زمان و مکان اعتکاف به نمایه 9752 (اعتکاف در اسلام)  مراجعه نمایید.
شرایط صحت اعتکاف
شرایط صحت اعتکاف عبارت‌اند از:
1. ایمان
 2. عقل
3. قصد قربت؛ پس اگر از روى ریا اعتکاف کند، یا قسمتى از آن‌را ریایى انجام دهد، باطل می‌شود.
4. نیّت اعتکاف و توقّف در مسجد قبل از طلوع فجر (قبل از اذان صبح) تا مغرب روز سوّم؛ و این‌که تعیین کند که اعتکافش واجب است (که با نذر یا غیر آن واجب شده) و یا مستحبّ.
5. روزه گرفتن در ایّام اعتکاف.
6. اعتکاف کمتر از سه روز نباشد؛ ولى زیادتر از سه روز مانعى ندارد؛ هرچند مقدار زیادتر، یک روز، یا نصف روز باشد. پس اگر کمتر از سه روز نیّت کنند، اعتکاف باطل است.
7. در مسجد جامع باشد.
8. روزهاى اعتکاف را باید به‌طور مستمرّ در مسجد توقّف کنند و نباید از مسجد خارج شوند، مگر براى کارى‌ ضرورى؛ آن‌هم اگر طولانى شود به‌طورى که صورت اعتکاف بهم بخورد، اعتکاف باطل می‌شود.[2]
محرّمات اعتکاف
1. انجام رفتارهای شهوانی حتی نسبت به همسر؛ مثل لمس کردن‌ و بوسیدن از روى شهوت، ولى نگاه التذاذى به همسر حرام نیست، هر چند احتیاط آن است که از آن اجتناب شود.
2. بو کردن عطر و گیاهان و گل‌هاى خوشبو؛ اگر با لذّت باشد.
3. خرید و فروش؛ ولى اگر براى غذا و نیازهاى روزانه ناچار باشد و نتواند کسى را وکیل در خرید کند، می‌تواند به مقدار نیاز، خرید کند و حرام نیست.
4. بحث و جدال در مسائل دنیوى، دینى و علمى، در صورتى که به قصد اظهار فضل و به منظور غلبه بر مخاطب باشد؛ ولى چنانچه به قصد اثبات حق و اظهار مطلب علمى باشد، مانعى ندارد.
مبطلات اعتکاف
1. تمام چیزهایى که روزه را باطل می‌کند، اگر در روز واقع شود، اعتکاف را باطل می‌کند؛ زیرا شرط صحت اعتکاف، روزه است و هرگاه روزه باطل شد، اعتکاف نیز قهراً باطل می‌شود.
2. آمیزش و همبستری؛ چه در روز واقع شود و چه در شب.
3. بنابر احتیاط [واجب]، ارتکاب سایر محرماتِ اعتکاف نیز موجب بطلان اعتکاف می‌شود. امّا چنانچه سهواً مرتکب یکى از محرّمات اعتکاف شدند، اعتکاف باطل نمی‌شود؛ مگر آمیزش که اگر سهواً نیز انجام شود، اعتکاف باطل مى‌شود.
ضمناً، چنانچه اعتکاف را به یکى از مبطلات باطل کردند، در صورتى که آن اعتکاف واجب بوده، واجب است آن‌را قضا کنند. همچنین در صورتى که مستحب بوده، ولى بعد از دو روز اوّل آن‌را باطل کنند؛ امّا اگر اعتکاف، اعتکاف مستحب بوده و در دو روز اوّل آن‌را باطل کردند، قضا ندارد.
کفّاره باطل کردن اعتکاف
اگر کسی اعتکاف واجب را با آمیزش باطل کند، کفّاره بر او واجب می‌شود؛ و کفّاره باطل کردن اعتکاف، مثل کفّاره باطل کردن روزه ماه رمضان است. امّا اگر آن‌را با ارتکاب سایر محرّمات باطل کند، بنابر احتیاط مستحبّ، کفّاره دارد و کفّاره آن نیز مثل کفّاره باطل کردن روزه در غیر ماه رمضان است.[3]
مستحبات اعتکاف
بعضى از مستحبات اعتکاف چنین است:
1. اعتکاف در ماه رمضان بوده و بهتر است دهه آخر ماه آن باشد.
2. آداب و مستحبّاتى که براى روزه ماه رمضان وارد شده، رعایت شود.
3. چشم، گوش، زبان و اعضا و جوارح را از زشتی‌ها و گناهان حفظ کند.
4. از خشم، غیبت، تهمت، حسد و نزاع دوری کند.
5. حلم، صبر، وقار، خشوع و خوف از خدا را پیشه کند و از اهل شرّ و افراد غیر متّقى فاصله بگیرد.
6. به دعا و قرائت قرآن (از جمله اعمال ام داوود)[4] و ذکر خدا مشغول باشد.[5]
از آن‌جا که مراسم اعتکاف در مساجد و به صورت دسته‌جمعى برگزار می‌شود، لازم است اعتکاف‌کنندگان به وظایف اجتماعى و حقوق دیگران بیشتر توجه داشته، و آداب دعا و عبادات دسته‌جمعى را بهتر رعایت کنند. چه آن‌که رعایت حال دیگران در هنگام استراحت و در رفت و آمدها و به خصوص در هنگام خواندن دعاها لازم و ضرورى است؛ و عقل، عرف و شرع بر آن سفارش‌ و تأکید دارد. و در این رابطه به دو نکته باید توجه بیشتری داشت:
1. بهترین دعاها، دعاى با خشوع و پنهانى است.
2. رعایت حقوق مردم مقدّم بر حق اللّٰه است.
مثلاً اگر خواندن دعا با سر و صدا، موجب رنجش دیگران شده و حواس آنها را پرت می‌کند، باید از آن پرهیز شود و باید دانست در این موقعیت‌ها دعاى آرام و آهسته به مراتب افضل از خواندن دعا با صداى بلند و به صورت دسته‌جمعى است که موجب مزاحمت براى دیگران است. [6]
 

[3]. ر.ک: فاضل لنکرانى، محمد، اعتکاف و احکام آن، ص 8 – 28، قم، مرکز فقهى ائمه اطهار(علیهم السلام)، چاپ اول، 1427ق؛ سبحانى، جعفر، رساله توضیح المسائل، ص 335 – 341، قم، مؤسسه امام صادق(علیه السلام)، چاپ سوم، 1429ق.
[4]. ر.ک: مفاتیح الجنان، اعمال نیمه ماه رجب.
[5]. اعتکاف و احکام آن، ص 64.
[6]. ر.ک: همان، ص 29 – 33.
ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها