جستجوی پیشرفته
بازدید
8244
آخرین بروزرسانی: 1395/12/16
خلاصه پرسش
«چهارده معصوم(ع) خدا نیستند، ولی غیر از خدا هم نیستند» آیا اعتقاد به چنین مضمونی صحیح است؟
پرسش
چهارده معصوم خدا نیستند ولی غیر از خدا هم چیزی نیستند؛ آیا این سخن اصل و اساسی دارد؟ به نظر من این دو جمله با هم تضاد دارند. لطفاً اطلاعات مفیدی بدهید.
پاسخ اجمالی
اگر مراد از آنچه در پرسش مطرح شده، همان عقیده‌ای باشد که بر اساس مبانی و اصول عرفان اسلامی شکل گرفته است، می‌توان آن را پذیرفت، ولی اگر مقصود غیر از این باشد، برداشتی نادرست بوده و با اصول توحیدی و عقاید اسلامی، مخالفت صریح دارد.
توضیح مطلب:
بر اساس بینش توحیدی در عرفان اسلامی؛ جز ذات خداوند متعال هیچ موجودی دارای وجود استقلالی نیست. غیر از او همه؛ نشانه، مظهر و تجلّی آن ذات متعالی‌اند که در ذات و صفات خود محتاج و وابسته به او هستند، بلکه ذاتشان عین نیاز به خداوند است. براین اساس، ربوبیت و الوهیت ذاتی و استقلالی مخصوص خداوند است و نسبت دادن این صفات الهی به انسانهای کامل؛ فقط و فقط به عنوان این‌که آنان مظهر و تجلّی صفات خداوند هستند، ممکن و جایز است.[1]
در حکمت و عرفان گفته‌اند: انسان کامل كه عالم اصغر است، مثال عالم ربوبيّت است كه عالم اكبر می‌باشد؛ یعنی انسان کامل مجموعه‌ای از موجودات ملكى و لطايف ملكوتى است، و اشرف از همه است؛ پس آنچه در عالم ربوبيّت است در انسان کامل است؛ از این‌رو می‌تواند مثال عالم ربوبيّت و مظهر اسم الله و ربوبیت الهی باشد. البته خداوند قیّوم بذاته و موجود به وجود اصلی و استقلالی است و غیر او وجودش فرعی و سایه‌ای است.[2] انسان کامل به دلیل جامعیت وجودی و برخورداری از مراتب بالای هستی، نسبت به مراتب پایین‌تر دارای نقش ربوبی و واسطه‌ای در خلق و پرورش آنها است؛ زیرا نفس انسان کامل واسطه فیض خداوند به سوی مخلوقات است.[3]
گفتنى است؛ خلافت انسان كامل، به معناى خالى شدن صحنه وجود، از خداوند و واگذارى مقام ربوبیت و الوهيت به او نيست؛ زيرا نه غيبت و محدوديت خداوند، قابل تصور صحيح است و نه استقلال انسان در تدبير امور. موجود ممكن و فقير، از اداره امور خويش عاجز است چه رسد به تدبير كار ديگران، بلكه مقصود آن است كه «انسان كامل»، خليفه خدايى است كه در وى ظهور كرده است و خلافت در چنين موردى، بدان معنا است كه خداوند - بالاصاله- بر همه چيز محيط است و خليفه خدا (انسان كامل)، بالعرض بر همه چيز احاطه دارد. پس آثار قدرت الهى از دست «انسان كامل» ظهور می‌كند و او نيز - كه مظهر آن اصل است- محيط بر همه چيز می‌شود. در واقع، آثار احاطه تام حضرت حق، از نيروهاى ادراكى و تحريكى انسان كامل ظاهر می‌شود و اين اوج مقام انسانيت است كه نمی‌توان آن‌را متوقف و محدود ساخت.[4] در واقع «خلافت الهی» مرتبه‌اى است جامع جميع مراتب عالم هستى و چون انسان كامل، داراى چنين مرتبه‌اى است جانشين و خليفه خداوند متعال به شمار می‌رود.[5] در روایتی امام علی(ع) به ابوذر فرمود: «ای اباذر! بدان كه من بنده خدای عزّ و جلّ و خليفه او بر بندگانم. ما را ربّ قرار ندهيد و در فضل ما هر چه می‌خواهيد بگویيد که به كنه و نهایت آنچه در ما است نخواهيد رسيد. همانا خداوند تبارک و تعالى به ما بيشتر و بزرگ‌تر از آنچه ما می‌گویيم و شما می‌گویيد يا خطور به قلب يكى از شما نمايد عنايت فرموده است. وقتى ما را اين طور شناختيد آن وقت مؤمن هستيد».[6]
بنابراین، اگر کسی بگوید: «چهارده معصوم خدا نیستند ولی غیر از خدا هم چیزی نیستند»؛ مقصود این است که آن بزرگواران نشانه، مظهر و تجلّی اکمل آن ذات متعالی‌اند و واسطه فیض خداوند هستند؛ پس اگر در دعایی می‌خوانیم: «لَا فَرْقَ بَيْنَكَ وَ بَيْنَهَا إِلَّا أَنَّهُمْ عِبَادُكَ وَ خَلْقُكَ»؛[7] ([خدایا!] هیچ فرقی بین تو و بین اینها نیست غیر از این‌که اینها بنده تو هستند) مقصود همان است که بیان شد.
ولی اگر مقصود از آنچه در پرسش آمده، اعتقاد به استقلال انسانهای کامل در امور عالم و یا عقیده به الوهیت انسان کامل باشد، چنین اعتقادی، شرک و خروج از توحید است.
 

[1]. ر. ک: سبحانى، جعفر، التوحید و الشرک فی القرآن الکریم، ص 7 – 15، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، چاپ دوم، 1384ش؛ ابن تركه، صائن الدين على، تمهيد القواعد، با مقدمه و تصحیح: آشتيانى‏، سيد جلال الدين، ص 47 به بعد، «تقرير مسألة التوحيد على ما ذهب إليه العارفون»، تهران، وزارت فرهنگ و آموزش عالى، چاپ اول، 1360ش.
[2]. ر. ک: هروى، محمد شريف نظام الدين احمد، انواريه (ترجمه و شرح حكمة الاشراق سهروردى)، ص 188، تهران، امير كبير، چاپ دوم، 1363ش؛ ابن عربى، محيى الدين، فصوص الحكم، ترجمه: خواجوى، محمد، ص 30 – 31، تهران، مولى، چاپ اول، 1387ش؛ ابن عربى، محيى الدين، رسائل ابن عربى، ص 57، تهران، انتشارات مولى، چاپ دوم، 1375ش.
[3]. گرامی، محمد علی، لولا فاطمه، ص 22، قم، دار الفکر، چاپ اول، 1381ش.
[4]. ر. ک: جوادی آملی، عبد الله، تفسير موضوعى قرآن كريم، ج 6، ص 127 – 129، قم، اسراء، چاپ پنجم، 1389ش.
[5]. ر. ک: حسن زاده آملى‏، حسن، انسان كامل از ديدگاه نهج البلاغه، ص 72 - 73 و 91، تهران، الف لام ميم‏، چاپ اول‏، 1383ش.
[6]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏26، ص 2، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[7]. طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن، مصباح المتهجد و سلاح المتعبّد، ج ‏2، ص 803، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول، 1411ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...