سخن معروفی در مورد تشکر از دیگران وجود دارد با این عنوان که «من لم یشکر المخلوق لم یشکر الخالق».[1] عده‌ای از این گفتار به عنوان یک حدیث یاد می‌کنند، اما بنابر جست‌وجویی که داشتیم، عین این عبارت در منابع روایی یافت نشد، البته روایات دیگری وجود دارند که بر همین مضمون دلالت دارند که در ادامه خواهد آمد.

البته این گفتار؛ از سخنانی است که به عنوان یک مطلب عقلانی نیز می‌توان بدان استناد کرد. به این بیان که عقل می‌گوید باید نسبت به کسی که در حق انسان خوبی کرده شکرگزار بود؛ به همین جهت در علم کلام، سخن از قاعده‌ای عقلی با عنوان «وجوب شکر منعِم» سخن به میان می‌آید؛ و گرچه بیشتر برای اثبات لزوم شکرگزاری از پروردگار است، اما مطمئناً در مورد تشکر از مردم نیز باید بدان پایبند بود. حال اگر کسی به این قاعده عقلی در مورد مردم پایبند نباشد، تعهدی وجود ندارد که شکرگزار خداوند نیز باشد و اندکی از نعمت‌های او را با شکرگزاری جبران کند. بنابر این، اصل آنچه در پرسش آمده را می‌توان به عنوان قاعده‌ای عقلی پذیرفت و در روایات نیز گرچه عین چنین عبارتی را نتوانیم بیابیم، اما معنا و مضمون آن در برخی روایات مشاهده می‌شود:

1. نزدیک‌ترین و بهترین روایتی که ناظر به این واقعیت است، سخنی از امام رضا(ع) می‌باشد که فرمود: «مَنْ لَمْ یَشْکُرِ الْمُنْعِمَ مِنَ الْمَخْلُوقِینَ لَمْ یَشْکُرِ اللَّهَ عَزَّ وَ جَل‏»؛[2] «کسی که سپاس‌گزار نعمت‌هایی نباشد که از طرف آفریدگان به او ارزانی شده است، شکرگزار خداوند نیز نخواهد بود». 

2. امام صادق(ع): «در تورات نوشته شده: سپاس کن آن‌را که به تو نعمت داده و نعمت بده آن‌را که از تو سپاس‌گزار است، با سپاس‌کردن، نعمت‌ها پایان نمى‏پذیرد، اما کفران، نعمت‌ها را باقى نمى‌‏گذارد، شکر و سپاس باعث زیادى نعمت‌ها و ایمنى از دگرگونى‏‌ها شود».[3]

3. امام سجاد(ع)‌: «خدا هر دل غمگینى را دوست دارد، و هر بنده‌ی سپاس‌گزارى را دوست دارد، روز قیامت خداى تبارک و تعالى به یکى از بندگانش می‌فرماید: از فلانى سپاس‌گزارى کردى؟ عرض می‌کند: پروردگارا! من تو را سپاس گفتم! خداى تعالى فرماید: چون از او سپاس‌گزارى ننمودى، گویا مرا هم سپاس نگفته‌اى! سپس امام فرمود: شکرگزارترین شما از خدا کسى است که از مردم بیشتر شکرگزارى کند».[4]

این روایت سوم به ‌صورت ضمنی بر مطلب دیگری نیز دلالت دارد که بسیار مهم است. این روایت شکرگزاری از بنده را همان شکرگزاری از خداوند می‌داند؛ یعنی ما با شکرگزاری از بنده، مقداری از شکرگزاری خداوند را نیز به‌جا آورده‌ایم.