2098
عارفان سفر معنوی را دارای چهار مرحله میدانند؛ این مراحل به «اسفار اربعه» معروف است؛ سفر اول: سفر از خلق به سوی حق است؛ به این معنا که سالک در این مرحله باید حجابهای ظلمانی و نیز حجابهای نورانی بین خود و بین حقیقت ازلی و ابدی را بردارد. به بیان دیگر، سالک در اثر ریاضتهایی که به جان میخرد، به تدریج عشق سوزانی در قلب وی به حق تعالی ایجاد میشود و این عشق در شدیدترین مرحله به فنای عارف و وصال او با حق تعالی میانجامد.
سفر دوم: سفر از حق به سوی حق و با حق است. در این سفر سالک در صفات خدا سیر میکند؛ تا اینکه به مقام مشاهده همۀ کمالات خدا (آن مقدار که برای انسان ممکن است) نائل میشود.
سفر سوم: سفر از حق به سوی خلق و با حق است. سالک در این مرحله در مراتب افعال حق و در عوالم جبروت، ملکوت و ناسوت سیر میکند؛ یعنی ذات و لوازم این عوالم را مشاهده میکند.
سفر چهارم: سفر از خلق به سوی خلق و با حق است. در این سفر سالک اطلاعات کاملی از امور تمام مخلوقات به دست میآورد.