Ətraflı axtarış
Baxanların
6419
İnternetə qoyma tarixi: 2011/09/12
Sualın xülasəsi
İstehsal məhsullarının satış qiymətini şəriət hakimi təyin edirmi?
Sual
Ticarət və ya istehsal məhsullarının satış qiymətini şəriət sahibi təyin edir, yoxsa istehsal-tələbat bazarı?
Qısa cavab

İslam iqtisad sistemində bazarda qiymət istehsal-tələbat əsasında təyin olunur, lakin bu bazar hökumətin dəyişkən, şəriətin isə sabit qanunları tərəfindən məhdudlaşdırılır və dövlət tərəfindən ona nəzarət edilir. Əlbəttə, əgər dövlət müəyyən hallarda xüsusi bir qiymət təyin edilməsinin islam və müsəlmanların mənafeyini təmin etdiyini ayırd edərsə, onlara qiymət qoya bilər.

Ətreaflı cavab

İslamın iqtisad əsaslarından biri azad iqtisadiyyatlar. İslam nəzərindən hər bir fərd islami qayda-qanunlara və hüdudlara riayət etməklə istədiyi iqtisadi fəaliyyət növlərində çalışa bilər. Buna əsasən, islam nəzərindən iqtisadi fəaliyyətlər sahəsində ilkin prinsip azadlıq olsa da, bu azadlıq bəşərin səadətə, həqiqi kamala çatması üçün ilahi çərçivədə məhdudlaşır. Bu, tamamilə əqli və məntiqi bir işdir. Çünki azadlıq nəticəsində insan özünün bəyənilən inkişafına nail ola bilər. Bəşər əksər hallarda özünün həqiqi və gerçək məsləhətlərini təyin etməkdə aciz olur, yalnız qısa müddətli mənfəətini fikirləşir, uzunmüddətli mənfəətindən qafil olmağına səbəb olan tamahkarlıq və hərisliyə qapılır. Əgər ilahi hidayət və şəriət qanunları tərəfindən onun azadlığına düzgün istiqamət verilməzsə, həqiqi səadət imkanlarının məhv olmasından, başqalarının mənafeyini ələ keçirməyə səy etməsindən və mənəvi işlərə daha artıq diqqətsiz olmasından başqa bir nəticəsi olmayacaqdır. Buna görə də islam nə sosializmdə olduğu kimi iqtisadı azadlıqla tamamilə müxalifət edərək onu bəşər cəmiyyətinin vəziyyətinə zərərli hesab edir, nə də kapitalizm kimi qeydsiz-şərtsiz azadlıq təqdim etməklə insanların fəsada çulğalaşmasına şərait yaradır. Əksinə, Şəhid Sədrin təbirinə uyğun olaraq, İslam dini bu iksinin arasında orta mövqe seçmişdir; o, azadlığı tənzimləyir, onu lazımsız şeylərdən təmizləyir və onu insanların məsləhəti və xeyri üçün bir vasitəyə çevirir.[1] Kapitalizm iqtisadiyyatında bazar qiymətləri istehsal-tələbat qüvvələri əsasında təyin olunur. Kapitalist iqtisadçılarının etiqadına əsasən, əgər insanlar tam azad şəkildə və dövlət tərəfindən heç bir dəxalət və xarici nəzarət olmadan alver etsələr, bu bazarlarda mövcud olan istehsal-tələbat qüvvələri müəyyən bir qiymət təyin edir ki, tələbatçıların istəyi və istehsalçıların qazancını son həddə çatdırır. Maksimal bəhrə kapitalizmin əsas hədəfi olduğuna görə həmin qiymət istənilən və bəyənilən hədəfin təmin olunması meyarı kimi təqdim olunur.

İslam iqtisad sistemində bazar qiymətlərinin təyin olunması istehsal-tələbat qüvvələrinə əsaslandığına baxmayaraq, bu bazar qiymətləri şəriətin sabit və hökumətin dəyişən qanunları vasitəsi ilə və dövlətin nəzarəti ilə həyata keçirilir. Əlbəttə, dövlət müəyyən hallarda hər hansı bir şeyə (əmtəəyə) qiymət təyin olunması ilə islam və müsəlmanların məsləhətinin təmin ediləcəyini ayırd etsə, bu zaman həmin mallara özü qiymət qoya bilər.

Qiymətin bəyənilən olması da müsəlmanların və islamın mənafeyinə, eləcə də qanunlarla həmahəng olmağının meyarına bağlıdır. Buna əsasən, möhtəkirlik nəticəsində qiymətlərin qalxması, yaxud qeyri-qanuni şəkildə idxalat nəticəsində qiymətlərin azalması (bu,  daxili istehsala ağır zərbə vurur) heç biri bəyənilən iş deyildir.[2]

Bu nəzəriyyə, yəni xüsusi şəraitlərdə şəriət hakiminin qiymət qoymağa haqlı olması fəqihlərin bir çoxu tərəfindən qəbul olunur. O cümlədən, bu məsələ Şeyx Mufidin “Muqniə” kitabında,[3] Şəhidi Əvvəlin “Lümə” kitabında və Şəhidi Saninin ona yazdığı şərhdə[4], İmam Xomeyninin “Təhriril-vəsilə” kitabında, onun oğlu Ağa Mustafanın həmin kitaba yazdığı şərhdə,[5] Ayətullah Gülpayqaninin “Vəsilətun-nəcat”a yazdığı şərhdə[6] mövcuddur.[7]



[1] “İslamın iqtisadi sistemi və məktəbi”, Məhdi Hadəvi Tehrani, səh. 140-141; Seyid Məhəmməd Baqir Sədr, “İqtisaduna”, səh. 298

[2] “İslamın iqtisadı sistem və məktəbi”, Ustad Məhdi Hadəvi Tehrani, səh 207

[3] Şeyx Mufid, “Əl-muqniə”, səh. 616

[4] Şəhidi Sani, Zeynuddin ibni Əli ibni Əhməd Amili “Ər-rovzətul-bəhiyyə”, yeni çap, 3-cü cild, səh. 299, 1-ci cild, səh. 502; “Məkasib və mətacir” kitabı, məsələ 23

[5] Xomeyni, Seyid Mustafa Musəvi, “Müstənədu təhriril-vəsilə”, 1-ci cild, səh. 483

[6] İsfahani, Seyid Əbul-Həsən, “Vəsilətun-nəcat”, Ayətullah Gülpayqaninin haşiyəsi ilə, 1-ci cild, səh. 17

[7] Qeyd etmək lazımdır ki, bu, elmi bir bəhsdir və təbii olaraq müxtəlif alimlərin bu barədə digər nəzərləri də ola bilər. Buna əsasən, fəqihlərdən bir qrupu inanır ki, heç kəs, hətta məsum imam belə, mallara qiymət qoya bilməz, insanlar qiymət qoymaqda tam azaddırlar. O cümlədən aşağıdakı alimlər bu nəzəri qəbul etmişlər: Şeyx Tusi, “Məbsut”, 2-ci cild səh. 195, “fəslun fi hökmi təs’ir”; İbni İdris Hilli, “Səraye”, 2-ci cild, səh. 239; Əllamə Hilli “Təzkirə”, 1-ci cild, səh. 585; Şeyx Ənsari, “Məkasib”, yeni çap, 4-cü cild, səh. 373.

Mərhum Ayətullah Behcət “Camiul-məsail” kitabında yazır: “Möhtəkir (hökumət tərəfindən) mallarını satmağa məcbur edilir, lakin bir kəs ona qiymət qoya bilməz. Əgər baha satarsa (bu da digərlərinə zərər vurulmasına səbəb olur), ona əmr edilir ki, qiyməti ucuzlaşdırsın və o qədər azaltsın ki, “başqalarına zərər vurmaq” hesab olunmasın. (Baha satmaqda) ona heç bir qiymət təyin edilmədən bu iş görülür. Çünki hər iki tərəfə zərər vurulmasının qabağı alınmalıdır. “Camiul-məsail”, 2-ci cild, səh. 472

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Bir şəxsdən digərinə enerji mübadiləsi İslamda qəbul ediləndirmi? Bunun şəri hökmü nədir?
    6302 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/04/18
    Hörmətli işçi: Bu hadisənin əsli və bu yolla müalicə və onun sayılmaqda olan təsirləri hələ də isbat edilməmişdir. Bir çox bu işdən fərasətlə istifadə edənlər öz- özlərinə xəyallara düşmüşlər. Buna görə bəzi mərcə təqlid alimləri bu suala hələ də gizli və naməlum olduğu üçün cavab ...
  • Qəbrdə müsəlman və qeyri-müsəlman üçün sual-cavab necədir?
    9501 Qədim kəlam 2014/05/20
    Bərzəx sözü ərəbcədən lüğətdə pərdə və iki əşyanın arasında qərar tutan maneəyə deyilir; amma məşhurlar kalamında bərzəx dünya ilə Axirət arasında Allah-taala tərəfindən yaradılmış bir aləmdir. İnsanın ölümündən sonrakı ilk mənzili də oradır. Bərzəx aləmindən məqsəd həmin qəbr aləmidir. Elə bir aləm ki, insan ölümdən sonra Qiyamətə ...
  • Atifə nəzərindən, uşağın həzrət Xızır (ə) tərəfindən öldürülməsi necə qəbul edilir?
    8285 Təfsir 2010/10/17
    Bu sualın cavabında belə demək olar:1.      bir çox ayə rəvayətlərdən nəticə alırıq ki, cavanın ölməsi, təsadüf olan bir hadisə deyil və yaxud qəzəbdən və nəfsin istəyi ilə olan bir iş deyil.
  • Rəf hədisi nədir?
    7912 Hədis elmləri 2012/01/08
    Rəf hədisi, Peyğəmbərdən (s) iki hədisin ünvanıdır. Onlardan birinin mənası məxsus vəziyyətdə İslam dinində təklifin və ya mükəlləfin bəzi işlərindən təklifi və bəzi təsirlərin götürülməsi və başqa birisi isə müəyyən şəxslərə təklifin və bəzi hökmlərin inkar olunmasına aiddir.Birinci hədis, şiənin keçmiş və müasir mötəbər mənbələrinin ...
  • Bir adam necə yuxu yozmaq qüdrətin ələ gətirə bilər?
    10257 Hədis elmləri 2012/01/11
    Röya ya yuxu görmək bir işdir ki, hamı üçün həyat boyu baş verir. Ama onun keyfiyyeti hələ alimlər üçün belə aydın olmamışdır. Qurani kərim Həzrəti Yusifdən yad edərkən buyururu ki, həm doğru yuxu gördü[1] və həmdə Allah yuxu yozmaq elmin ona öyrətdi.[2] Yusif zindanda ...
  • Təvəssül, yolunu azmaya səbəb olar? Ümumiyyətlə təvəssül üçün dəlil varmımızdır?
    8743 Qədim kəlam 2012/04/18
    Təvəssülün yolunu azmaya səbəb olmamasından əlavə, bəlkə o, Allaha yaxınlaşmaq üçün vasitə və yoldur. İmam Rzanın (ə) xəstəyə şəfa verməsi təvəssül üçün əsil dəlil deyil, amma bu məsələ üçün yaxşı bir sübutdur. Əlbəttə əqli və nəqli dəlillərlə onu isbat edəndən sonra. Dünyanın nizam- intizamı "illət" və ...
  • Ziyarəti Aşuranın ləənlərində, lənət Yəzidin övladınadaki yaxşı adam olub şamil olur, bəs ziyarəti Aşuranın mətni necə mötəbərdir?
    7579 Hədis elmləri 2011/12/25
    Ziyarəti Aşurada bütün bəni Üməyyə o cümlədən Yəzidin oğlu lənətlənibdir. Bu arada bəzi tarixçilər Yəzidin oğlun və bəni Üməyyədən bir neçə nəfər başqasın bəzi xidmətlərinə görə yaxşı insan kimi tanıtdırıblar ki, onların lənətlənməsiylə düz gəlmir. Bu nöqtəni aydınlaşdırmaq üçün ki, bu ikisinin arasında ziddiyət yoxdur demək lazımdır: Bəni Üməyyədən məqsəd ...
  • Məscidul-əqsa müsəlmanların ilk qibləsi olduğu zaman orada namaz qılınırdımı? Hansı tərəfə?
    8464 Fiqh tarixi 2012/03/14
    Beytul-müqəddəs müsəlmanların qibləsi olduğu zaman orada heç bir müsəlman yox idi və orada necə namaz qılınması ilə əlaqədar bəhs irəli sürülmürdü. Amma sübut məqamında zahirən, onun hökmü Kəbə barəsində olan hökm kimi idi. Fəqihlər bu barədə buyurmuşlar: “Vacib namazları Kəbə evinin içində və onun damında qılmaq məkruhdur ...
  • Məsihilərlə evlənməyin şərt və hökmləri hansıdır?
    8366 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/06/27
    İslam nəzərindən, məsihilər kitab əhlindəndirlər. Şiənin təqlid mərcələrinin nəzərinə əsasən, müsəlman qadın onlarla evlənə bilməz. həm daimi evlilik həm də müvəqqəti evlilik. Müsəlman kişi də kitab əhlindən olmayan kafir qadınlarla daimi ya müvəqqəti evlənə bilməz. Amma müsəlman kişilərin kitab əhli qadınlarıyla müvəqqəti evlənməsi barəsində möhkəm nəzər icazəli olma və daimi ...
  • Təfsiri be rəylə o təfsir ki, onda bir açıq fikirli (xəbəri vahidi müvəssəq) nəzərdən istifadə olubdur, fərqi nədir?
    6979 Təfsir 2012/09/15
    Bəzi elmlərin Quranla əlaqəsi bir cürdür ki, onlar olmadan Quran ayələrini təfsir və təhlil etmək olmur; sərf və nəhv və bəyan, lüğət və... Quranı daha yaxşı anlamaqda dəxaləti olan bütün elmlərin, müfəssir mahir şəkildə bilməlidir. Quranda am və xas, mütləq və müqəyyəd, nasix və mənsux ...

Ən çox baxılanlar

  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    165068 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164998 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    120039 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    114232 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111688 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94425 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    55257 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    55024 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46578 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    46066 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...