Ətraflı axtarış
Baxanların
6266
İnternetə qoyma tarixi: 2011/09/12
Sualın xülasəsi
İstehsal məhsullarının satış qiymətini şəriət hakimi təyin edirmi?
Sual
Ticarət və ya istehsal məhsullarının satış qiymətini şəriət sahibi təyin edir, yoxsa istehsal-tələbat bazarı?
Qısa cavab

İslam iqtisad sistemində bazarda qiymət istehsal-tələbat əsasında təyin olunur, lakin bu bazar hökumətin dəyişkən, şəriətin isə sabit qanunları tərəfindən məhdudlaşdırılır və dövlət tərəfindən ona nəzarət edilir. Əlbəttə, əgər dövlət müəyyən hallarda xüsusi bir qiymət təyin edilməsinin islam və müsəlmanların mənafeyini təmin etdiyini ayırd edərsə, onlara qiymət qoya bilər.

Ətreaflı cavab

İslamın iqtisad əsaslarından biri azad iqtisadiyyatlar. İslam nəzərindən hər bir fərd islami qayda-qanunlara və hüdudlara riayət etməklə istədiyi iqtisadi fəaliyyət növlərində çalışa bilər. Buna əsasən, islam nəzərindən iqtisadi fəaliyyətlər sahəsində ilkin prinsip azadlıq olsa da, bu azadlıq bəşərin səadətə, həqiqi kamala çatması üçün ilahi çərçivədə məhdudlaşır. Bu, tamamilə əqli və məntiqi bir işdir. Çünki azadlıq nəticəsində insan özünün bəyənilən inkişafına nail ola bilər. Bəşər əksər hallarda özünün həqiqi və gerçək məsləhətlərini təyin etməkdə aciz olur, yalnız qısa müddətli mənfəətini fikirləşir, uzunmüddətli mənfəətindən qafil olmağına səbəb olan tamahkarlıq və hərisliyə qapılır. Əgər ilahi hidayət və şəriət qanunları tərəfindən onun azadlığına düzgün istiqamət verilməzsə, həqiqi səadət imkanlarının məhv olmasından, başqalarının mənafeyini ələ keçirməyə səy etməsindən və mənəvi işlərə daha artıq diqqətsiz olmasından başqa bir nəticəsi olmayacaqdır. Buna görə də islam nə sosializmdə olduğu kimi iqtisadı azadlıqla tamamilə müxalifət edərək onu bəşər cəmiyyətinin vəziyyətinə zərərli hesab edir, nə də kapitalizm kimi qeydsiz-şərtsiz azadlıq təqdim etməklə insanların fəsada çulğalaşmasına şərait yaradır. Əksinə, Şəhid Sədrin təbirinə uyğun olaraq, İslam dini bu iksinin arasında orta mövqe seçmişdir; o, azadlığı tənzimləyir, onu lazımsız şeylərdən təmizləyir və onu insanların məsləhəti və xeyri üçün bir vasitəyə çevirir.[1] Kapitalizm iqtisadiyyatında bazar qiymətləri istehsal-tələbat qüvvələri əsasında təyin olunur. Kapitalist iqtisadçılarının etiqadına əsasən, əgər insanlar tam azad şəkildə və dövlət tərəfindən heç bir dəxalət və xarici nəzarət olmadan alver etsələr, bu bazarlarda mövcud olan istehsal-tələbat qüvvələri müəyyən bir qiymət təyin edir ki, tələbatçıların istəyi və istehsalçıların qazancını son həddə çatdırır. Maksimal bəhrə kapitalizmin əsas hədəfi olduğuna görə həmin qiymət istənilən və bəyənilən hədəfin təmin olunması meyarı kimi təqdim olunur.

İslam iqtisad sistemində bazar qiymətlərinin təyin olunması istehsal-tələbat qüvvələrinə əsaslandığına baxmayaraq, bu bazar qiymətləri şəriətin sabit və hökumətin dəyişən qanunları vasitəsi ilə və dövlətin nəzarəti ilə həyata keçirilir. Əlbəttə, dövlət müəyyən hallarda hər hansı bir şeyə (əmtəəyə) qiymət təyin olunması ilə islam və müsəlmanların məsləhətinin təmin ediləcəyini ayırd etsə, bu zaman həmin mallara özü qiymət qoya bilər.

Qiymətin bəyənilən olması da müsəlmanların və islamın mənafeyinə, eləcə də qanunlarla həmahəng olmağının meyarına bağlıdır. Buna əsasən, möhtəkirlik nəticəsində qiymətlərin qalxması, yaxud qeyri-qanuni şəkildə idxalat nəticəsində qiymətlərin azalması (bu,  daxili istehsala ağır zərbə vurur) heç biri bəyənilən iş deyildir.[2]

Bu nəzəriyyə, yəni xüsusi şəraitlərdə şəriət hakiminin qiymət qoymağa haqlı olması fəqihlərin bir çoxu tərəfindən qəbul olunur. O cümlədən, bu məsələ Şeyx Mufidin “Muqniə” kitabında,[3] Şəhidi Əvvəlin “Lümə” kitabında və Şəhidi Saninin ona yazdığı şərhdə[4], İmam Xomeyninin “Təhriril-vəsilə” kitabında, onun oğlu Ağa Mustafanın həmin kitaba yazdığı şərhdə,[5] Ayətullah Gülpayqaninin “Vəsilətun-nəcat”a yazdığı şərhdə[6] mövcuddur.[7]



[1] “İslamın iqtisadi sistemi və məktəbi”, Məhdi Hadəvi Tehrani, səh. 140-141; Seyid Məhəmməd Baqir Sədr, “İqtisaduna”, səh. 298

[2] “İslamın iqtisadı sistem və məktəbi”, Ustad Məhdi Hadəvi Tehrani, səh 207

[3] Şeyx Mufid, “Əl-muqniə”, səh. 616

[4] Şəhidi Sani, Zeynuddin ibni Əli ibni Əhməd Amili “Ər-rovzətul-bəhiyyə”, yeni çap, 3-cü cild, səh. 299, 1-ci cild, səh. 502; “Məkasib və mətacir” kitabı, məsələ 23

[5] Xomeyni, Seyid Mustafa Musəvi, “Müstənədu təhriril-vəsilə”, 1-ci cild, səh. 483

[6] İsfahani, Seyid Əbul-Həsən, “Vəsilətun-nəcat”, Ayətullah Gülpayqaninin haşiyəsi ilə, 1-ci cild, səh. 17

[7] Qeyd etmək lazımdır ki, bu, elmi bir bəhsdir və təbii olaraq müxtəlif alimlərin bu barədə digər nəzərləri də ola bilər. Buna əsasən, fəqihlərdən bir qrupu inanır ki, heç kəs, hətta məsum imam belə, mallara qiymət qoya bilməz, insanlar qiymət qoymaqda tam azaddırlar. O cümlədən aşağıdakı alimlər bu nəzəri qəbul etmişlər: Şeyx Tusi, “Məbsut”, 2-ci cild səh. 195, “fəslun fi hökmi təs’ir”; İbni İdris Hilli, “Səraye”, 2-ci cild, səh. 239; Əllamə Hilli “Təzkirə”, 1-ci cild, səh. 585; Şeyx Ənsari, “Məkasib”, yeni çap, 4-cü cild, səh. 373.

Mərhum Ayətullah Behcət “Camiul-məsail” kitabında yazır: “Möhtəkir (hökumət tərəfindən) mallarını satmağa məcbur edilir, lakin bir kəs ona qiymət qoya bilməz. Əgər baha satarsa (bu da digərlərinə zərər vurulmasına səbəb olur), ona əmr edilir ki, qiyməti ucuzlaşdırsın və o qədər azaltsın ki, “başqalarına zərər vurmaq” hesab olunmasın. (Baha satmaqda) ona heç bir qiymət təyin edilmədən bu iş görülür. Çünki hər iki tərəfə zərər vurulmasının qabağı alınmalıdır. “Camiul-məsail”, 2-ci cild, səh. 472

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Mütərəqqi ilahi-rəhmani idarə sistemində insanın ruhi yüksəliş metodunu bəyan və şərh edin.
    6474 İslam fəlsəfəsi 2012/04/09
    Bu sual ideal cəmiyyət, yaxud xilaskar ideologiyasının barəsində digər bir bəyandır. Əflatunun irəli sürdüyü ideal cəmiyyət insanın “Respublika” kitabında təsvir edilən ən qədim və məşhur yüksəliş modelidir. İslam aləmində Farabi də “İdeal cəmiyyətin əhalisinin rəyləri” adlı kitabında ideal islam hökuməti və onun rəisi ilə əlaqədar bəhs aparmışdır. ...
  • Nə üçün qadın müctəhid ola bilməz?
    8083 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/16
    Din alimlərinin və mütəxəssislərinin qadının müctəhid və hakim olması mövzusunda nəzərləri müxtəlifdir. Həmçinin bu mövzu islam dininin zəruri qanunlarından sayılmır. Qadının müctəhid və şəri hakim ola bilməməsini iddia edənlər də öz növbələrində hədislərə və alimlərin icmasına istinad edirlər. Bunu da qeyd edək ki, bu mövzu olduqca geniş bir mövzudur.Amma biz ...
  • Bilal evlənmişdimi? Əgər cavab müsbətdirsə, onun övladları da var idimi?
    6382 Fiqh tarixi 2011/10/20
    Tarix kitablarında Bilalın evlənməsi ilə əlaqədar müəyyən məqamlar qeyd olunmuşdur. Misal üçün, yazmışlar ki, Peyğəmbəri-əkrəm (səlləllahu əleyhi və alih)-in təklifi və israrı ilə Bəni-Kənanədən olan bir qadınla,[1] bəzi mənbələrə görə isə, Bəni-Zöhrədən olan bir ...
  • Bəhailərin əqidəsinin səhv olması, onların murdar olmasının dəlilini və sadə lövh insanların o əqidədən qəbul etməsinin hökmünü açıqlayın?
    6799 Qədim kəlam 2010/11/10
    Mirzə Hüseynəli Bəhainin (Bəhai məzhəbinin banisi) əqidəsi öz kitablarında buna əsaslanır ki, "ov" və "Əli Məhəmməd bab" ın qiyam etməsiylə islam dini nabud (ləğv) olmuş və həzrət Məhəmməd (s)- in peyğəmbərlik və risaləti sona çatmışdır. Belə bir fikir "bab" qiyamını qəbul edib və vədə verdiyi "ov" həmin ...
  • Dini və Quran fəaliyyətlərində pul və muzd almağın, ümumiyyətlə vacibi kifayi fəaliyyətlərdə pul almağın hökmü nədir?
    7397 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/03/11
    Əgər dini fəaliyyətlər (Qurandan başqa fəaliyyətlər o cümlədən Quran oxumaq və əzbərləmək kimi) vacib işlərdə olarsa; misal üçün namazın vacib məsələlərini öyrətmək kimi, bu fəaliyyətlərdə pul və muzd almağa icazə verilmir. Amma dini fəaliyyətlər müstəhəb işlərdə olarsa, pul və muzd almağın eybi yoxdur. Quran fəaliyyəti, yalnız Quran ...
  • Müntəzər (intizarı çəkilən) Məhdi barəsində şiənin nəzəri nədir?
    9701 Qədim kəlam 2010/11/10
    Yuxarıdakı sual çox külli və ümumi olduğundan, qərara almışıq ki, həzrət Məhdi (əleyhis-salam)-ın həyatı, qeybət dövrünün xəbərləri və zühur əlamətlərinə qısaca işarə etmiş olaq. O həzrətin adı “ م.ح.م.دM.h.m.d”dir. Onun çoxlu ləqəbləri vardır, o cümlədən: Qaim, Müntəzər, Sahibul-əsr və s. O həzrətin əziz atası imam ...
  • Din və mədəniyyətin əlaqəsi necədir?
    13898 Təzə kəlam 2011/02/14
    Din və mədəniyyətin əlaqəsini açıqlamaq, din və mədəniyyətin hədəf, təsir və mahiyyətini dəqiq tanıyarkən mümkündür. Bir dəstə din və mədəniyyət arasındakı bütün əlaqələri inkar ediblər. amma bu baxış düzgün deyil. Əlbəttə bu məsələ aydındır ki, mədəniyyətlərin bəzisi təkamülə yetişmək olan səmavi dinlərin uca hədəflərinə qarşı olduqlarına görə, dinlə uyğun ...
  • "Hər gün Aşura, hər yer Kərbəla" şüarı rəvayət və ya hədisdirmi? Sənəd və etibarı nə dərəcədədir?
    13278 Məsumların (Əleyhimussəlam) sirəsi 2011/07/02
    Rəvayi mətnlərində bu cümlənin (Hər gün Aşura, hər yer Kərbəladır) məsumlardan nəql olunan hədis olmasını isbatlayan heç bir sənədə rast gəlmədik. Amma sözügüdən ibarə Kərbəla hadisəsi kolleksiyasından düzgün götürülmüş, imamət xəttini göstərən və bir neçə ibrətli mesajı əhatə edir. Heç bir gün Aşura günü kimi olmayıb və olmayacaq, amma zalımların ...
  • Hansı dəlillərə əsasən Məmun İmam Riza (əleyhis-salam)-ın bayram namazı qılınmasının qarşısını aldı?
    5994 تاريخ بزرگان 2012/03/14
    Məmunun İmam Əli ibni Musər-Riza (əleyhis-salam)-ın imaməti ilə fitr bayram namazı qılınmasının qarşısını almasının ümdə dəlili o həzrətin namaz qılması ilə əlaqədar hökumətə yönələn təhlükə hissi idi. Bu hadisə Mərv (Xorasan) əhalisinin İmam Riza (əleyhis-salam)-ın müsəllaya getməsi xəbərini eşitməklə eyni zamanda hamılıqla evlərindən müsəllaya tərəf axışmaları zamanı ...
  • Müəllimlə tələbənin (orta və ali məktəb tələbəsinin) qarşılıqlı hüquqları hansılardır?
    16999 Əməli əxlaq 2011/10/20
    Müəllimlə şagird və tələbənin qarşılıqlı olaraq çoxlu hüquqları vardır. Onları iki qismə bölmək olar: 1. Müəllimin şagirdə və tələbəyə qarşı vəzifəsi; bunlar əxlaqi, tərbiyəvi, elm və təlim vəzifələrindən ibarətdir.

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164475 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    162599 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119531 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113203 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    109547 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93671 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54717 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    53266 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45866 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45520 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...