Ətraflı axtarış
Baxanların
6442
İnternetə qoyma tarixi: 2011/08/23
Sualın xülasəsi
İnsanın pisliyə doğru meyli Allah-taalanın istəyidirmi?
Sual
Quranda ayə var ki, “(Onu da bilin ki) aləmlərin Rəbbi olan Allah istəməsə, siz (bunu) istəyə bilməzsiniz!” İnsanın pisliyə tərəf meylini də Allah-taala istəyir? Məgər belə bir istək ilahi hədəfə mane deyil?
Qısa cavab

Sual olunmuş ayə Təkvir surəsinin 29-cu ayəsi  Dəhr surəsinin 30-cu ayəsinin bir qismətidir. Hər iki surədə bu ayələrdən əvvəlki ayədə ümumənzikr  xatırlamamövzusuna işarə olunmuşdur. Dəhr surəsinin 29-cu ayəsi olduğu kimi Müzzəmmil surəsinin 19-cu ayəsində təkrarlanmışdır. Dəhr surəsində 29-cu ayədən sonratəzkirə” – yəni, ilahi ayələrin xatırlatma olduğunu açıqlayır  buyurur ki, hər kəs gəlməkistəyirsəAllah-taalaya tərəf yolunu tutsun. Həmçinin, Təkvir surəsində  27 28-ci ayələrdən sonra yenidənxatırlatmamövzusuna toxunulur.  Quranın  ilahi ayələrin düzgün yola gəlməkistəyənaləmlərdən  möminlərdən ötrü bir xatırlama olduğu açıqlanır, buyurulur: “Aləmlərin Rəbbi olan Allah istəməsə, siz (bunu) istəyə bilməzsiniz!” Çünki, ola bilərdi ki, Təkvir surəsindəkiEləcə  sizdən doğru-düz (yolda) olmaq istəyənlər üçünayəsi ilə Müzzəmmil surəsinin 19-cu ayəsindəkiHəqiqətən, bu (ayələr insanlara) öyüd-nəsihətdir. Hər kəs istəsə, Rəbbinə tərəf bir yol tutar!”ayəsi bəzilərində belə bir şübhə yaratsın ki, düzgün yolda olmağı istəmək Allah-taalanın yolunda bəndəçilik  itaətdə olmaqmüstəqil şəkildə tam olaraq insanın ixtiyarındadır. Bu cəhətdən  belə nəticə alına bilər ki, Allah-taala Onun yolunda qərar tutmaq istəməsi ilə Allahın buna möhtac olması təsəvvürü yaransın. Ona görə  şübhəni aradan aparmaqdan ötrü insanların istəmələrinin əsası aləmləri yaradan Allah-taalanın istəməsi ilə şərtlənmişdir. Baxmayaraq ki, bu istək əslində Allah-taalaya bəndəçilik  Ona tərəf seyr yolundadır.  Ayədə bir mətləbi inkar etdikdən sonra qeyd olunmuş istisna da ona dəlalət edir. Bundan əlavə, ayədə Allah-taalanın insanın istəyi üzərindəki təsirini vasitə  bəndənin iradəsinə bağlı olduğu bildirilir.  (Yəni, bu istəkdə insanın da istəyi nəzərə alınır ki, ümumiyyətlə insan hidayət olmaq istəyir, ya yox.tər.) Bununla da bildirmək istəyir ki, Allah bəndəsi olan insan heç  bütün işlərində tam şəkildə öz iradəsinə bağlı deyildir, əksinə, onun iradəsi Allah-taalanın iradəsinə bağlıdır. Əslində, insanın hər bir muxtar iradəsi Allah-taalanın iradə  ixtiyarına bağlıdır.

Nəticədə, yaxşı  ya pis işlərin görülməsi  iradəsi fəqət Allah-taalaya bağlı olmur; ikinci, insanın iradə  istəyi, ilahi izn  istək olmadan da təsir qoymaz; çünki, insanın əsl varlığı Allahdandır  belə olan halda, istər-istəməz onun iradəsi  aləmlərin Pərvərdigarına bağlıdır. Beləliklə, insanın Allaha tərəf yol tutub, düzgün yolda qərar tutmaqda  sair .....işlərdə özündən tam müstəqilliyi yoxdur, bəlkə  bütün varlığı ilə Allah-taalaya bağlıdır  Ona möhtacdır.

Başqa sözlə desək, ilahi iradə  ya istək ya zati, ya  əməlidir. (feli). Feli ya əməli ilahi istək ya təkvini (ol deməklə olmaq), ya da şəridir. (yəni, insanın ixtiyarındadır) İlahi zati iradə xarici varlıqlardan heç bir qüdrət  vasitə mane olmadan eyni zafi sifətlərdən sayılır. Əslində, varlıq aləminin yaranışı sayılan təkvini iradə əslində hansı mərhələsindən asılı olmayaraq eyni  ilahi elm sayılır. Varlıq aləmində Allahdan başqa heç bir yaranmışın özündən ilahi iradə olmadan müstəqil istək  iradəsi ola bilməz. Təkcə şəri ilahi iradədə, yəni- peyğəmbərlərin göndərilməsi, şəriətə əməl, kitabların yollandırılması  sair ki, müvəqqəti ilahi izn var, insanların belə şəri qanunlarda müvəqqəti muxtar  iznləri təsəvvür olunur. Bu yolda insanların öz düzgün, yaxud  batil, səadət  ya bədbəxtçilik yollarından hansını seçməsində müəyyən mənada ixtiyarı vardır. Belə halda əgər birinci yolu, yəni- düzgün yolu tutarsa behiştə, ikinci yolu tutarsa cəhənnəmə tərəf hərəkət edəcəkdir.

 O cəhətdən, yaxşı  pis işlərə tərəf meyilli olmaqda Allah-taalanın təkvini iradəsi ilə şəri iradəsi arasında həmahənglik olmur  baxmayaraq ki, təkvini cəhətdən pis işdə ilahi iradə var  onsuz heç bir varlıq ümumiyyətlə hərəkət  hətta iradə  meyl  edə bilməz, amma Allah-taala şəri cəhətdən pis işin görülməsinə razı deyil. Qeyd etmək lazımdır ki, bəziləri insanın (mömin insanın) iradəsinin Allah-taalanın iradəsinin bir şaxəsi olması  bəndənin razılığının Allah-taalanın razılığına bağlı olması məsələsini açıqlayır  razılığın mərtəbələri  izahı haqqında çox yazmışlar. Amma əvvəldə qeyd olunmuş ayənin mənası ilə daha yaxın olan  sualın cavabında izah verilə biləcək ən münasib cavab bütün qeyd olunmuşlardır.

Ətreaflı cavab

Belə bir sualın ən münasib cavabı bu ayədən əvvəlki ayələri diqqətlə araşdırmaq, həmçinin o məzmunda digər oxşar ayələri, məsələn, Müzzəmmil surəsinin 19, İnsan surəsinin 29 30-cu ayələri  sair ayələri nəzərə almaqla cavabı daha yaxşı başa düşmək olar. İndi  bu ayələrin araşdırmasına başlayaq;

 1.Sualda qeyd olunan ayə Təkvir surəsinin 29-cu ayəsidir. Bu surə Məkkədə nazil olan surələrdəndir. Ayədən əvvəlki iki ayə bu məzmundadırlar:O, (Quran) aləmlər (bütün insanlar  cinlər) üçün ancaq bir öyüd-nəsihətdir.” (Təkvir surəsi 29). Daha sonra həmin surənin 30-cu ayəsində buyurur: “(Onu da bilin ki) Allah istəməsə, siz (bunu) istəyə bilməzsiniz.”[1]  

     Xülasə demək olar ki, qeyd olunmuş ayələri belə izah etmək olar: bu Quran (“Qovulmuş Şeytan sözü yox” - Təkvir surəsi 25) ilahi kəlam  haqdır. İnsanlardan ötrü yalnız öyüd-nəsihət  xatırlatmaqdır. Əlbəttə, ən çox düzgün yolda qərar tutmaq istəyən insanlar üçün bir öyüd-nəsihət  yol göstərəndir.

Bu halda ola bilər bəzilərin - “Kim istəsə, Rəbbinə tərəf düzgün yol tutar - ayəsində zehnində belə bir şübhə yaranır ki, “düzgün yolda olmaq  bu yolu istəmək, Allah-taalaya itaət etmək  bəndəçilik  s. hamısı müstəqil şəkildə insanın ixtiyarında olub, istəsə düzgün yola gələr, istəməsə isə bu yolda qərar tutmaz.......Ona görə  (guya) Allah-taala (nəuzu billəh) insanların düzgün yola gəlmələrində onların ixtiyar  iradələrinə möhtacdır.” Bu səbəbdən Allah-taala onların zehnindən belə bir şübhəni aradan aparmaqdan ötrü buyurur ki, insanların istəmələri Allah-taalanın istəməyindən asılıdır. Əslində, onların əsl istək  iradələrinin hamısı köklü şəkildə Allah-taalanın istək  iradəsindən asılıdır. Əgər Allah-taaala onlara öz qüdrət  ümümi olaraq iradə  istəmək qüdrəti verməsə onlar bir şey istəyə bilməzlər.[2]

Başqa sözlə desək, insanın bütün ixtiyari işləri- yəni, ümümi olaraq bütün qüdrət  iradəsi vasitə  ya vasitəsiz olaraq ilk növbədə Allah-taalanın iradəsinə bağlıdır. Əslində Allah-taala Özü belə iradə etmişdir ki, (müvəqqəti olaraq dünyada) insanın bütünixtiyariişləri insanın özünün ixtiyarında olsun. İnsan öz işlərini öz ixtiyar  iradəsi ilə görməlidir. Əlbəttə, qeyd olunmuş ayədə söhbət o möminlərdən gedir ki, öz xoşbətlik  səadətlərinə çatmaqdan ötü rvə ilahi yolda qədəm götürsünlər. Amma Quranın peyğamı təkcə onlara yox, bütün insanlara aiddir.

2. Təkvir surəsinin 29-cu ayəsinə oxşar ayələrdən biri  Dəhr (İnsan) surəsinin 30-cu ayəsi  ondan əvvəlki ayələrdir. Bu surənin 29 30-cu ayələrində oxuyuruq: Həqiqətən, bu (ayələr) bir öyüd-nəsihətdir. Kim istəsə, Rəbbinə tərəf bir yol tutar (ibadət  itaətlə Allaha yaxınlaşar

Related Suallar
Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    163888 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    159538 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    118839 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    112028 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    106163 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    92695 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54205 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    50000 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45077 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    44524 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...