Ətraflı axtarış
Baxanların
7187
İnternetə qoyma tarixi: 2012/04/10
Sualın xülasəsi
Həzrət Əli (əleyhis-salam) Allah tərəfindən möhtaclar arasında yemək bölüşdürdüyünə görə “Rəzzaq” (ruzi verən) adlandırıla bilərmi? On dörd məsum (əleyhimus-salam) bizə nəzarətçi olduqları üçün onları Rəbb adlandırılmaq düzdürmü?
Sual
1. “Pərvərdigar” və “Rəbb” kəlmələrinin mənası nədir? 2. Həzrət Əli (əleyhis-salam) Allah tərəfindən ehtiyaclılara yemək payladığına görə onu Rəzzaq adlandırmaq olarmı? 3. On dörd məsum (əleyhimus-salam) bizim bütün işlərimizə nəzarət etdiklərinə görə onları “Rəbb” adlandırmaq olarmı? Bu iş şirk sayılırmı? 4. Qurani-kərimdə valideyn “rəbb” adlandırıldığına görə biz də onları Rəbb adlandıra bilərikmi? Əvvəlcədən öz təşəkkürümüzü bilirik.
Qısa cavab

Fars mənşəli söz olan “Pərvərdigar” kəlməsi “bəsləmək”, “tərbiyə etmək” və sair mənalara gəlmişdir. Bu  kəlmə ərəb dilindəki “Rəbb” kəlməsinin farsca tərcüməsidir və “tərbiyə edən”, “mürəbbi”, “sahib” və s. mənalara gəlmişdir.

Allaha məxsus olan Rəzzaq, Rəbb və sair kəlmələrdən məxluqat üçün istifadə etmək şəxsin məqsəd və niyyətinin nə olmasına bağlıdır. Məhz bundan sonra demək olar ki, bu kəlmələrdən (sualda irəli çəkilən həmin məqsədlərlə) istifadə olunmasının eybi yoxdur. Amma düşmənlər tərəfindən şiəliyin əleyhinə “onlar Allaha pərəstiş hüdudlarından xaric olaraq imama pərəstiş edirlər!” deyə geniş səviyyəli zəhərli təbliğat aparıldığına və bununla da nahaq yerə müttəhim olunduqlarına görə gərək düşmənlərin sui-istifadələrinə səbəb olan hər bir işdən çəkinək – hətta əgər şəxsin əsas hədəfi məsum imamlara (əleyhimus-salam) məhəbbət bəsləmək olsa belə.

Ətreaflı cavab

Fars dilindəki “Pərvərdigar” kəlməsi ərəbcə “pərvəriş verən (bəsləyən)”, “tərbiyə edən”,[1] “mürəbbi”, “sahib”[2] və s. mənalara gələn[3] “Rəbb” kəlməsinin mənasıdır.

Kəlam elmində Rəbb Allah-taalanın gözəl adlarından biridir. Bu söz “aləmi xəlq edən”, “məxluqların sahibi”, “həyat sisteminin əsasını qoyan”, bütün varlıqların öz həyatları dövründə “onların tərbiyəçisi və mürrəbisi”, “hər bir şeyi özünün vücudi və mənəvi kamalına çatdıran” mənasınadır.[4] Başqa sözlə desək, varlıqların ilahi tərbiyəsinin və tədbirinin həqiqəti, əşyaların xəlq və tənzim olunması, onların nəzərdə tutulan hədəf və kamala doğru sövq edilməsi mənasınadır.  Qurani-kərimdə buyurulur: “Bizim Pərvərdigarımız həmin şəxsdir ki, hər bir varlığa, yaranışının tələb etdiyi şeyləri vermiş, sonra onları hidayət etmişdir.”[5] Bu mənaya əsasən Rəbb və Pərvərdigar adları Allah-taalanın müqəddəs zatına məxsusdur və rübubiyyətdə (Rəbb olmaqda) tövhiddən ibarətdir.

Sualda irəli çəkilən məsələ barəsində də demək lazımdır:

Allahın sifətlərdən olan “Rəzzaq”, “Rəbb” və s. kəlmələrdən məxluqat üçün istifadə edilməsi insanın məqsəd və hədəfinin nə olmasının bağlıdır. İlk növbədə demək olar ki, yuxarıdakı məqsədlə bu kəlmələrdən istifadə etməyin iradı yoxdur, çünki:

عَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُن

“Və övladın məxsus olduğu şəxsə (yəni ataya) ananın rizqini  layiqli şəkildə təmin etmək vacibdir.”[6]

وَ إِذا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُولُوا الْقُرْبى‏ وَ الْيَتامى‏ وَ الْمَساكينُ فَارْزُقُوهُمْ مِنْه

“(İrsin) bölgüsü zamanı qohumlar, yetimlər və miskinlər (də) iştirak etsə, onlara da ondan (irsdən) bir rizq (pay) verin.”[7]

وَ قالَ لِلَّذي ظَنَّ أَنَّهُ ناجٍ مِنْهُمَا اذْكُرْني‏ عِنْدَ رَبِّك

“(Yusif) o ikisindən (zindan yoldaşlarından) xilas olduğunu güman etdiyi şəxsə dedi: “Məni öz rəbbinin (sahibin) yanında xatırla!” [8] kimi ayələrdən belə əldə etmək olar ki, Allahın bəndələri də Onunla eyni səviyyədə deyil, ruzi vermək xislətinin davamında Rəbb və Rəzzaq hesab edilə bilər.

Bu müddəanın şahidi xilqəti aşkar şəkildə mələklərə və peyğəmbərlərə nisbət verən rəvayətlərdir: Bir nəfər imam Riza (əleyhis-salam)-dan soruşur ki, Allahdan başqa da bir xəlq edən vardır? Həzrət cavabında buyurur: Allah-taala “fətəbarəkəllahu əhnəsul-xaliqin” – xəlq edənlərin ən yaxşısı olan Allah ulu məqamlıdır!”   deyə xəbər verir ki, bəndələrinin arasında da həm xaliq (xəlq edən),  həm də qeyri-xaliq vardır. Bildiyimiz kimi, həzrət İsa (əleyhis-salam) bir qədər palçıqdan quş şəkli düzəldir, sonra ona üfürür və o da Allahın izni ilə həqiqi quşa çevrilirdi. Samiri də Bəni-İsrail üçün dana şəkilində bir şey düzəltdi ki, inək səsi verirdi.[9]

Bəzi rəvayətlərdə  xilqət məlaikələrə də nisbət verir: İmam Baqir (əleyhis-salam) insanın xilqəti ilə əlaqədar bəzi məsələləri qeyd etdikdən sonra buyurdu:

ثُمَّ يَبْعَثُ اللَّهُ مَلَكَيْنِ خَلَّاقَيْنِ يَخْلُقَانِ فِي الْأَرْحَامِ مَا يَشَاءُ

“Sonra Allah-taala xəlq edən iki mələyi göndərir, onlar Allahın istədiyi şeyləri xəlq edirlər.”[10]

Bu məsələ rizq (ruzi) və rübubiyyət barəsində də doğrudur. Əlbəttə, bu barədə aşağıdakı məsələləri də qeyd etmək zəruridir:

1. Düşmənlər şiə məzhəbi əleyhinə geniş səviyyəli zəhərli təbliğat  aparır və deyirlər ki, şiələr Allaha pərəstiş məqamından xaric olaraq imama pərəstiş edirlər. Onların sui-istifadələrinə və bu barədə həssaslığına səbəb olan işlərdən çəkinmək lazımdır, hətta əgər bu məsələlər imamlara məhəbbət üzündən baş versə belə.

2. Rəvayətlərdə tövsiyə olunur ki, adi camaatla, onların elm və bilik səviyyələrinə uyğun danışaq. İmam Sadiq (əleyhis-salam) buyurur: “Allahın Rəsulu heç vaxt camaatla özünün ağlı səviyyəsində danışmır, buyururdu ki, biz peyğəmbərlərə fərman verilmişdir ki, camaatla,  onların əql səviyyələrinə uyğun danışaq.”[11]

Deməli, camaatın səhvə düşməsinə səbəb olan, əlavə izah və yozumlara ehtiyaclı olan məsələləri irəli çəkməkdən mümkün qədər uzaq olmaq lazımdır.

3. Övladın valideyn üzərində olan haqlarından biri budur ki, valideyn ona yaxşı ad  qoysun. Məsum imamlardan nəql olunur ki, övlada adların ən yaxşısını – Allahın seçilmiş, layiqli bəndələrinin   (peyğəmbərlərin və imamların) adlarını qoymaq lazımdır.[12] Təbiidir ki, məsumlar öz şəxsi həyatlarında bu məsələyə riayət etmişdir. Biz onların öz övladlarına Əbdür-Rəbb, Əbdür-Rəhman kimi ad qoyduqlarını müşahidə etdiyimiz halda, imam övladları arasında Əbdül-Hüseyn, Əbdün-Nəbi və s. adlı insanlara rast gəlmirik – onlara dair düzgün izah mövcud olsa da. Deməli, bizim dünya və axirətdəki səadət yolumuz budur ki, əməl və rəftarda onlardan həm irəli keçməyək, həm də geri qalmayaq; əksinə, həmişə onlarla yanaşı olaq. “Camieyi kəbirə” ziyarətində də ona işarə olunur.[13]

 


[1] Rağib İsfahani, Hüseyn ibni Məhəmməd, “Əl-müfrədat fi ğəribil-Quran”, səh. 336, “Darul-elm – Daruş-Şamiyyə”, Dəməşq-Beyrut, birinci çap, 1412-ci qəməri il

[2] Tureyhi, Fəxrəddin, “Məcməul-bəhreyn”, 2-ci cild, səh. 64, “Mürtəzəvi” kitab mağazasının nəşriyyatı, Tehran, 3-cü çap, 1375-ci şəmsi il

[3] Dehxuda, Əli Əkbər, “Fərhəngi Dehxuda”, “Pərvərdigar” kəlməsi

[4] Bax: Əskəri, Seyid Mürtəza, “İslam əqidələri Qurani-kərimdə”, (Məhəmməd Cavad Kərəminin tərcüməsi), 1-ci cild, səh. 149-151, “İslami elmi yığıncaq” çapı, birinci çap, 1378-ci şəmsi il; Məhəmməd Əskəri Təhanəvi, “Movsuəty kəşşafi istilahatil-ülum”, 1-ci cild, səh. 840, “Məktəbətu Lubnan naşirun”, Beyrut, birinci çap, 1996-cı miladi ili; Dəğim, Səmih, “Müstələhatu Fəxr Razi”, səh. 345, “Məktəbətu Lubnan naşirun”, Beyrut, birinci çap, 2001-ci miladi il

[5] “Taha” surəsi, ayə: 50

[6] “Bəqərə” surəsi, ayə: 233

[7] “Nisa” surəsi, ayə: 86

[8] “Yusif” surəsi, ayə: 42

[9] Məclisi, Məhəmməd Baqir, "Biharul-ənvar", 4-cü cild, səh. 147, 1-ci hədis, “Vəfa” müəssisəsi, Livan, 1404-cü qəməri il

[10] Yenə orada, səh. 364

[11] Kuleyni, “Kafi”, 1-ci cild, səh. 23, hədis 15, "Darul-kutubil-islamiyyə", Tehran, 1365-ci il

[12] Hürr Amili, “Vəsailuş-şiə”, 21-ci cild, səh. 391-396, “Alul-Beyt” müəssisəsi, Qum, 1409

[13] “Məfatihul-cinan”, “Camiə” ziyarəti, səh. 546:

فَالرَّاغِبُ عَنْكُمْ مَارِقٌ وَ اللاَّزِمُ لَكُمْ لاَحِقٌ وَ الْمُقَصِّرُ فِي حَقِّكُمْ زَاهِق

“Sizdən  üz döndərənlər dindən çıxar, sizinlə birgə olanlar sizə qovuşar, haqqınızda təqsirə yol verənlər də düz yoldan (dindən) azar.”

 

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Kərbəla şəhidlərinin cəsədləri neçə gündən sonra və kimlər tərəfindən dəfn olunubdur?
    11416 تاريخ بزرگان 2011/05/30
    Tarix və məqtəl kitablarının yazdığına əsasən, İmam Hüseyn (ə)- ın pak bədəni və Kərbəla şəhidlərinin pak cəsədləri, Məhərrəmin on ikinci gününün sonu (on üçüncü gecə) Kərbəla yaxınlığında çadır qurub və orada yaşayan Bəni Əsəd qəbiləsinin bir dəstəsi tərəfindən dəfn olunmuşlar. ...
  • Həzrət məriyəmin uca məqama sahib olmasının illəti nədir?
    8468 Təfsir 2012/09/01
    Quran və rəvayətlərdə işarə olmuşdır Məriyəm İmran qızı kasıb bir ailədə dünyayə gəlmiş hətta onu təmin etmək üçün gəlir və məxaric olmamışdır (o dünyayə gəlməmişdən əvvəl atası vəfat etdiyi üçün) Həzrət Zəkəriyya (ə) onu öz himayəsinə götürüb (Məriyəmin xalası əri). Bu xanımın həyatı həmişə çətinliklə, ...
  • Deyin görək din insan üçündür yoxsa insan din üçün?
    7582 Qədim kəlam 2011/01/02
    Baxmayaraq ki, din bir növ insanın fitrətini açıqlayır; yəni insanla din bir dəmir pulun iki tərəfi və yaxud iki üzü kimi sayılır. Nəticə almaq üçün hansı biri o biri üçündür, təyin etmək asan deyil. Amma insanın dünyadakı bütün maarif, elm və işləri özünə ixtisas verməsi bunu açıqlayır ki, din bir ...
  • Zərdüşt ayini ilahi din olubdurmu?
    10959 Qədim kəlam 2010/12/02
    Zərdüşt dininin mahiyyəti, Qatın məzhəbi nəğmələrinə diqqət etməklə, tam tövhidi mahiyyəti olubdur. Amma Avestada olan mətnlərə diqqət edəndə, iki Allaha pərəstişin əlamətləri gözə çarpır. Bu əlamətlərin, üzə çıxması "Mani" və sonrakı Zərdüştçülər tərəfindəndir. Deməli indiki şirklə dolu avestanın mətninə diqqət etməklə, Zərdüşt dininin təhrif olmasını deməliyik. Baxmayaraq ki, bu dinin ...
  • Quran nəzərindən Adəmin xilqətindən indiyə qədər altı min il keçmişdirmi?
    8288 Qədim kəlam 2011/05/17
    Quranda qeyd olunanlarla asimanların, yerin və Adəm (əleyhis-salam)-ın xilqətindən milyonlar, hətta milyardlar ilk keçməsini deyən nəzəriyyə arasında heç bir ziddiyyət yoxdur. Çünki bəzi arxeoloji qazıntılar ibtidai insan qalıqlarının milyon illər bundan öncə mövcud olduğunu dəstəkləyir.Əgər Adəmin xilqəti altı-yedi min il bundan qabağa qayıdırsa, ...
  • Qabil Habili niyə öldürdü?
    12428 Hədis elmləri 2011/05/31
    Quran ayələrindən istifadə olunur ki, Habilin Qabilin əli ilə öldürülməsinin səbəbi, Qabilin vücudunda alovlanan çirkin həsəd sifəti olubdur və sonda Habilin məzlumcasına öldürülməsinə gətirib çıxardı. ...
  • Peyğəmbər (s-)- in bütün kəlmə və sözləri vəhy olub ya xeyir?
    12595 Qədim kəlam 2011/02/14
    Bu barədə alimlərin nəzəri fərqlidir: Bəziləri Nəcm surəsinin 3 və 4- cü ayələrinin[i] mütləq gəlməsinə istinad edərək bu fikirdədirlər ki, Peyğəmbərin bütün söz, rəftar və əməlləri vəhydən qaynaqlanır. Bəziləri də bu fikirdədirlər ki, Nəcm surəsinin 4- cü ayəsi Qurani- kərim və Peyğəmbər (s)- ə ...
  • O ki, deyirik insan ölməklə Allaha doğru qayıdır; yəni nə qədər ki, diridir Allahdan uzaqdır?
    7059 Qədim kəlam 2012/03/11
    Allaha doğru qayıtmaq, o cür ki, Quranın bəzi ayələrində ona işarə olunmuşdur, Allaha doğru qayıtmaq və ona yaxın olmaq əsl öz mənasında deyil və ona yaxın olmaq maddə cəhətindən təsəvvür olunmur. O ayələr ki, insanın ölümünə işarə edir, bunu açıqlayır ki, öldükdən sonra Allaha tərəf ...
  • Muxtar Səqəfi qəlbən Əbu Bəkrə və Ömərə məhəbbət bəsləyirdimi? Nə üçün Kərbəlada imam Hüseyn (əleyhis-salam)-ı müdafiə etməmişdi?
    24791 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/01/18
    Muxtarın barəsində hədis kitablarında gələn rəvayətlər iki qisimdir: bəzi rəvayətlərdə o təriflənir, bəzilərində isə məzəmmət olunur. Hədis və rical alimləri Muxtarın barəsində olan hədislərlə qarşılaşarkən əksər hallarda onu tərifləyən rəvayətlərə üstünlük vermiş və bunun müqabilində olan rəvayətlərlə əlaqədar müxtəlif nəzəriyyələr irəli çəkmişlər.Mərhum Məclisi Muxtarın nicat tapması ilə əlaqədar deyilən ...
  • Bəzi Quran ayələrində həzrət Adəm (əleyhis-salam)-ın qara rəngli və dəyişkən torpaqdan yaradıldığı qeyd olunur. Onda demək olarmı ki, o həzrət qara dərili idi?
    7302 Təfsir 2011/05/17
    İnsanın xilqəti ilə əlaqədar Quranda çoxlu müxtəlif təbirlər bəyan olunmuşdur. Bu göstərir ki, insanın yaradılışı bir çox mərhələləri keçmişdir. O cümlədən:1. Torpaqdan yaranış:[1] “Ey insanlar! Əgər qiyamət günü barəsində şəkk-şübhədəsinizsə, (bilin ki,) Biz sizi torpaqdan ... xəlq ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164492 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    162716 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    119547 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    113247 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    109654 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    93706 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    54726 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    53343 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    45894 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    45549 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...