Ətraflı axtarış
Baxanların
7823
İnternetə qoyma tarixi: 2011/05/17
Sualın xülasəsi
Xeyir əməllə həsənə və salehlin fərqləri nədir?
Sual
Xeyir, həsənə və saleh əməl arasında olan fərqi ətraflı şəkildə bəyan edin.
Qısa cavab

Xeyir, həsənə, saleh kəlmələri lüğət baxımından fərqli mənalara malik olsa da, xarici nümunə və işlədilmə baxımından aralarında heç bir fərq yoxdur.

Ətreaflı cavab

Xeyir kəlməsi lüğətdə خیر  (x, y, r) kökündən alınmışdır və faydası, mənfəəti, yaxşılığı və islahı (məsləhəti) olan bir şey nəzərdə tutulur. Onun çoxlu nümunələri vardır, o cümlədən mal-dövlət, faydalı elm və sair.[1] Demişlər ki, xeyir – şər kəlməsinin antonimidir və onda bir növ üstünlük və fərqləndirici əlamət mövcuddur.[2]

Həsənə kəlməsi حسن  (h, s, n) kökündən alınmışdır və bu mənayadır ki, hər hansı bir şey elə şəraitdə olsun ki, insanın nəfsi və təbiəti onu qəbul etsin.[3] “Həsənə” gözəllik və camal mənasına gəlmişdir. Demişlər ki, “hüsn” çirkinliyin antonimidir, “həsənə” isə “səyyiə”nin ziddidir.[4]

Saleh kəlməsi صلح (s, l, h) kökündən alınmışdır və düzgün və səhih mənasınadır. Bu da “fəsad” kəlməsinin müqabili və antonimidir.[5]

Lakin işlənmə hallarına nəzər yetirdikdə bu üç kəlmənin bir-biri ilə heç bir fərqi yoxdur və müəyyən hallara uyğun olaraq hər biri digərinin mənasında istifadə edilə bilər. Belə ki, bəzən lüğət kitablarında onlardan biri digərinin izahında gətirilir. Məsələn, “islah”ın mənasında deyilir ki, hər vaxt hər hansı bir heyvana yaxşılıq – (hüsn) etdinsə deyirsən ki, onu islah edib düzəltdim.[6]

Buna görə də təfsir və lüğət alimlərinin kəlamda mövcud olan şahidlərə uyğun olaraq onlar üçün müxtəlif məna və nümunələri qeyd etmişlər.

Məsələn, “saleh” kəlməsini “fiziki baxımdan səhih və sağlam olan”,[7] “tövbə edən”,[8] “ilahi vacibləri və insanların hüququnu yerinə yetirən”[9] kimi məna etmişlər (yəni onun nümunələrini qeyd etmişlər).

Yaxud “həsənə” kəlməsini sidq – doğruculuq,[10] ruzinin bolluğu,[11] Allahın razı olması,[12] qənimət[13], nemət[14], Əhli-beytə məhəbbət,[15] namaz[16] kimi məna etmişlər. Yəni mövcud şahidlərə uyğun olaraq onun müxtəlif mənalarını bəyan etmişlər.

Həmçinin “xeyir” kəlməsini sileyi-rəhim,[17] saleh əməl,[18] mal-dövlət[19] kimi də məna etmişlər.

Hər bir halda xeyir əməllər, həsənə və saleh əməllərin bir-biri ilə zati fərqləri yoxdur, əksinə yaxşı bir əməl olduğuna görə xeyir adlandırılır, gözəl və bəyənilən olduğuna görə “həsənə” deyilir, düzgün və səhih olduğuna görə ona “saleh əməl” deyilir.

Təfsir alimlərindən bəziləri saleh əməldən məqsədin nə olduğunu bəyan edərkən buyurmuşlar: “Zahirən saleh əməl o əmələ deyilir ki, əql, məntiq və şəriət qanunları meyarlarına əsasən gözəl olsun, riyakarlıqdan, özünü bəyənməkdən, həva-həvəsə tabe olmaqdan və hər növ naqislikdən uzaq olsun, əql sahibləri tərəfindən bəyənilsin, Allah dərgahında bəndəlik məqamına layiq olsun.”[20]



 [1] “Möcəmul-mustələhat”, 2-ci cild, səh. 66; الخیر مَا فِیهِ نَفْعٌ وَ صَلَاحٌ، وَ هُوَ ضِدُّ الشَّرِّ، فَالْمَالُ خَیْرٌ، وَ الْخَیْلُ خَیْرٌ، وَ الْعِلْمُ النَّافِعُ خَیْرٌ “Xeyir – fayda və məsləhət olan şeyə deyilir, bu da şərin ziddidir (antonimidir). Mal xeyirdir, ilxı xeyirdir, faydalı elm xeyirdir.” Quranda isə: بِیَدِکَ الْخَیْرُ إِنَکَ عَلَى کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ “Xeyir yalnız Sənin əlindədir, çünki Sən hər bir işə qadirsən

 (“Ali-İmran” surəsi, ayə: 26)

Həmçinin Quranda buyurulur: و قوله تعالى: فَقَالَ إِنِّی أَحْبَبْتُ حُبَّ الْخَیْرِ عَن ذِکْرِ رَبِّی

 “(Süleyman) Dedi: Həqiqətən mən xeyri – bu atları Rəbbimə məhəbbət üzündən sevdim.” (“Sad” surəsi, ayə: 32)

قِیلَ: اَلْخَیْرُ هُنَا: اَلْخَیْلُ لِأَنَّهَا أَدَاةُ نَفْعٍ. وَ قِیلَ: هُوَ الْمَالُ وَ مَتَاعُ الدُّنْیَا. وَ قَوْلُهُ تَعَالَى:. فَمَنْ تَطَوَّعَ خَیْرًا فَهُوَ خَیْرٌ لَهُ.[ سورة البقرة، الآیة 184] أَیْ: مَنْ زَادَ عَلَى مِقْدَارِ الْفِدْیَةِ تَطَوُّعًا، فَهُوَ خَیْرُ لَهُ عِنْدَ اللّهِ

Deyilmişdir ki, burada “xeyir” at ilxısıdır. Çünki onlar fayda səbəbidir. Başqa nəzərdə deyilir ki, o, mal-dövlət və dünya matahıdır. “Bəqərə” surəsinin 184-cü ayəsində buyurulan “Hər kəs öz yaxşı əməlini artırsa (birdən artıq ac adama təam versə) onun üçün daha yaxşıdır” kəlamının mənası budur: “Hər kəs fidyənin miqdarına müstəhəb olaraq artırsa, Allah yanında ionun üçün daha xeyirlidir.” 

“Ət-təshilu li ulumit-tənzil”, 1-ci cild, səh. 26 və “Əl-qamusul-qəvim lil-Quranil-kərim”, səh 216, “Əttovqif”, səh. 230; “Əl-kulliyyat”, səh. 423

[2] “Lisanul-ərəb”, 4-cü cild, səh. 264, “Kitabul-eyn”, 4-cü cild, səh. 264

[3] “Möcəmul-müstələhat”, 1-ci cild, səh. 570, “əl-husn”

[4] “Kitabul-eyn”, 3-cü cild, səh. 143, “Lisanul-ərəb”, 13-cü cild, səh. 114

[5] “Kitabul-eyn” 3-cü cild, səh. 117, “Lisanul-ərəb”, 3-cü cild, səh. 516

[6] “Lisanul-ərəb”, 2-ci cild, səh. 516

[7] Yenə orada

[8] Yenə orada

[9] Yenə orada

[10] “Məcməul-bəhreyn”, 6-cı cild, səh. 233

[11] Yenə orada

[12] Yenə orada

[13] Yenə orada

[14] Yenə orada

[15] Yenə orada; habelə “Kafi” 1-ci cild, səh. 185

[16] Yenə orada

[17] Yenə orada, 3-cü cild səh. 294

[18] Yenə orada

[19] Yenə orada

[20] “Məxzənul-irfan fi təfsiril-Quran”, 15-ci cild, səh. 273

Başqa dillərdə Q tərcümələr
Baxışlarınız
şərh sayı 0
Dəyəri daxil edin
misal : Yourname@YourDomane.ext
Dəyəri daxil edin
Dəyəri daxil edin

Mövzui təbəqələşdirmə

Təsadüfi suallar

  • Əgər camaat namazı qılınan zaman fürada (fərdi şəkildə) namaz qılsam, camaat namazına qarşı hörmətsizlik olub-olmamasını necə təyin edə bilərəm? Hörmətsizlik sayıldığı təqdirdə fürada namaz batildirmi?
    6616 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/04/09
    Hörmətli mərcəyi-təqlidlərin cavabları aşağıdakı kimidir: Ayətullah əl-uzma Xameneinin (müddə zilluhul-ali) dəftərxanası: Cavab 1: Bunu ayırd etmək mükəlləfin (namaz qılanın) öz öhdəsinədir. Cavab 2: Sadəcə o (hörmətsizlik) namazın səhihliyinə zərər yetirmir. Ayətullah əl-uzma Sistaninin (müddə zilluhul-ali) dəftərxanası: Bu ...
  • Allah təalanın məkrinin mənası nədir?
    9559 Təfsir 2012/09/01
    Ərəb lüğətində “məkr” kimisə məqsədindən yayındırmaqdır. (istər məqsədi pis yaxud yaxşı olsun). Bu mənaya əsasən məkr hər yerdə pis deyil. Bu mənanın Allaha aid edilməsi ziyanverici planların məhv edilməsi mənasındadır. Bu fasidlər barəsində işlədildikdə isə islah proqramlarının önünü kəsmək mənasında işlədilir. Bu ayənin məqsədi “Məsihin” ...
  • Quranda, yeddi səmadan məqsəd nədir?
    8231 Təfsir 2012/06/13
    Elmi cəhətdən səma və planetlər barəsində bir çox məlumtların əldə olunmasını nəzərə alsaq, Quranda yeddi səma barəsində dəqiq bir nəzər vermək olmaz. Bu mövzuda bir çox nəzəriyyələr vardır. Bunu da yaddan çıxarmamalıyıq ki, Quran insanların tərbiyə və mənəvi hidayəti üçündür. Quranın yeddi səma və yeddin yerin ...
  • Namazda səcdə halında farsca söhbət etməyin hökmü nədir?
    5191 Namazı batil edən şeylər 2014/05/20
    1.Namazı batil edən əməllərdən biri namazda qəsdən danışmaqdır. Yəni, namaz qılan şəxs əgər namaz halinda qədsən bir cümlə, bir kəlmə və hətta, iki hərfdən ibraət bir kəlmə də dilinə gətirsə, namaz batildir. Hətta, bəziləri ehtiyat vacib[1] bilirlər ki, mənası olmayan iki hərfdən ibarət bir ...
  • Görmədiyiniz qızla söhbət etməyin iradı varmı?
    8524 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/10/11
    Müqəddəs İslam şəriəti nəzərindən qızla oğlan arasında evləndikdən qabaq olan hər cür əlaqə, (bir- başa və bir- başa olmayan hər cür əlaqə) əgər (cinsi) ləzzət qəsdi ilə ya o əlaqədə günaha düşmək qorxusu olsa, olmaz və iradı var. Amma təhsil, elm, peşə və işlə bağlı olan əlaqə, əgər ...
  • Xərçəngi yemək haramdırmı?
    27655 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/07/28
    Fəqihlərin (Allah onlardan razı olsun!) kəlamlarında suda yaşayan heyvanların ətinin halal olması üçün meyar verilmişdir. Onlar buyururlar: “Rəvayətlərdən belə əldə olunur ki, suda yaşayan heyvanların əti yeyilmir, yəni onun yeyilməsi haramdır,[1]yalnız ...
  • Bizim niyə yalnız on iki imamımız olmalıdır? Qeybdə olan imamın zamanında necə nicat tapa bilərik?
    10126 Qədim kəlam 2011/10/03
    İlahi bir məqam və mənsəb olduğuna görə, İmamı və İmamların sayını təyin etmək Allahın əlindədir. Bizim bundan xəbərdar olmağımızın yeganı yolu, Peyğəmbər (s)- in dediyi sözlərdir. Peyğəmbər (s) müxtəlif yerlərdə İmamların kimliyini və sayını bəyan etmişdir. O cümlədən sünnilərin böyük alimlərinin nəql etdiyi rəvayətdir ki, Peyğəmbər (s) buyurdu: On iki ...
  • Nəsnasın keyfiyyəti və varlığı necədir?
    6563 Hədis elmləri 2015/05/04
    Nəsnas müxtəlif formalarda təsvir olunub. Bəzi rəvayətlərə əsasən həzrəti Adəmin (ə) yaradılışından öncə olublar. Əlbəttə digər rəvayətlərə əsasən insanlardan bir dəstəsi mənəvi saflıqdan uzaq olmağa, heyvani hisslərinin güclü olmasına və bir çox günahları törətdiklərinə görə nəsnasın nümunələrindən hesab ediliblər. ...
  • İslam nəzərindən insanın xilqəti necə olmuşdur?
    7408 Qədim kəlam 2011/07/28
    Qurani-kərim insanın yaranışının əvvəli ilə əlaqədar müxtəlif təbirlər bəyan etmişdir. Bəzi ayələrdə insanın ilkin maddəsi “palçıq” deyə təqdim edilir, bəzi ayələrdə deyilir ki, “insanı sudan xəlq etdik”, digər ayələrdə də insan xilqətinin mənşəyi nütfə, bəzilərində ...
  • Habil və Qabil kim ilə evlənmişdi?
    23551 Təfsir 2011/05/17
    Tarix və rəvayət mənbələrinə əsasən, hazırkı insan nəsli nə Habildən, nə də Qabildən davam etməmişdir. Əksinə, həzrət Adəmin Şeys (Hibətullah) kimi digər övladlarından davam etmişdir. İslam alimləri arasında Adəm (əleyhis-salam)-ın övladlarının kim ilə evlənməsi ilə əlaqədar iki nəzəriyyə mövcuddur və hər bir dəstə ...

Ən çox baxılanlar

  • Oğlan və qızın arasında dügzün cinsi əlaqə necə olmalıdır?
    164965 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/05/31
    Qısa cavab: İslam dininin nəzərinə əsasən qadın və kişi bir- birlərini təkmilləşdirən varlıqdırlar. Allah- Taala bunları elə yaratmışdır ki, bu iki məxluq bir- birlərinin aramlıqlarını bərpa edirlər. həmçinin bununla yanaşı bir- birlərinin bütün cinsi istəklərini təmin etsinlər. İslam dini bu ehtiyacların halal yolla ödənməsi üçün ailə qurmağı (müvəqqəti ...
  • Hacət və diləklərimizə çatmaq üçün ən tez qəbul olunan dua hansıdır?
    164916 Əməli əxlaq 2011/06/28
    Baxmayaraq ki, bir çox dualar İmamlardan hacətlərin qəbul olması üçün rəvayət olunmuşdur ki, onların mətnini burada gətirmək mümkün deyildir. Bunun üçün də onlardan bir neçəsi ki, daha çox əhəmiyyət daşıyır adlarına işarə edirik. Təvəssül duası. Fərəc duası. ...
  • Şiələrin namazı əliaçıq və əhli- sünnənin əlibağlı qılmasının səbəbi nədir?
    120005 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/01/02
    On iki İmama (ə) inanan insanlar Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) sünnəsinə əməl etsinlər deyə, namazı əliaçıq qılırlar. Onların bu şəkildə namaz qılmasına əsas verən çoxlu sayda rəvayətlər vardır. Həmin rəvayətlərdə Peyğəmbər (s) və İmamların (ə) namaz qılarkən əlləri açıq və yan tərəflərə bitişik şəkildə olduğu göstərilir. ...
  • Aya kişinin ixtiyarı vardır ki, istədiyi halda qadının hər hansı bir yerindən istifadə etsin, əgər güc vasitəsiylə olsa belə?
    114167 Nizamlar hüquq və əhkam 2011/04/14
    Səlamun ələykum. Aşağıdakı cavablar müctəhidlərin dəftərxanalarından verimişdir: Həzrət Ayətullah Xamineinin dəftərxanası: Cavab 1 və 2. Qadının tamam olaraq kişini razı salması, o demək deyildir ki, kişi əxlaqa uyğun olmayan, çox məkruh və yaxud bir iş görə ki, qadının əziyyət olmasına səbəb olsun. Qadının tamam şəkildə ərini razı salması o deməkdir ...
  • Həyat yoldaşının öz razılığı ilə onunla arxadan əlaqədə olmağın hökmü nədir?
    111571 Nizamlar hüquq və əhkam 2015/06/29
    Möhtərəm mərcə təqlid alimləri buyurublar: “həyat yoldaşı ilə arxadan əlaqədə olmağın çox şiddətli kərahəti var”[1] Kərahət də bu mənadədər ki, bu əməl Allah dərgahında bəyənilməz bir əməldir. Amma, bu iş görülməsə daha yaxşıdır. Lakin, bu əməli edənə heç bir günah yazılmır. Diqqət etmək lazımdır ...
  • Qadın kişinin cinsi əlaqə istəyini rədd edə bilmərmi?
    94374 Nizamlar hüquq və əhkam 2012/09/01
    Əziz islam Peyğəmbərinin (s) və Əhli- beytin (ə) hədis və rəvayətlərində qadın və kişinin yaxınlığı barəsində mətləblər budur ki, onlar bir- birlərinin haqqlarına riayət etməlidirlər.[1] Bu hüquqlar yaxınlıq etmənin iki tərəfini göstərir. Bir rəvayətdə kişiyə belə deyilir: “Müstəhəbdir ki, kişi yaxınlığı rahatlıq, fasilə və ...
  • Salam "Əmmən yucibul- muztər" امّن یجیب المضطرّ duası harada gəlibdir?
    55130 Əməli əxlaq 2012/09/10
    "Əmmən yucibul- muztərrə iza dəahu və yəkşifus- su" « أَمَّنْ يُجيبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ يَكْشِفُ السُّوء » cümləsi Quranda Nəml surəsinin 62- ci ayəsində gəlibdir. Buyurur: "Əli hər yerdən üzülüb darda qalan birisi ona dua etdiyi zaman onun duasını qəbul buyuran".
  • Qızdırma xəstəliynə görə oxunan dua var?
    55000 Hədis elmləri 2014/05/20
    Dua mənbələrində Nur duası adı ilə belə bir dua nəql olunur və bu dua qızdırma xəstəliyinin sağamasında çox təsirlidir. Duanın mətni budur: (tər.) “Nur verən Allahın adı ilə; nur verən Allahın adı ilə ki, nur verir; Nurda olan Nur Allahın adı ilə, hər şeyin təqdir və ölçüsünü ...
  • Müvəqqəti evlənməinin sözləri nədir?
    46529 Nizamlar hüquq və əhkam 2014/05/22
    Müvəqqəti əqdin (mütənin) oxunmasından ötrü bir neçə şərt lazımdır: 1.Müvəqqəti əqdin oxunması; bu mənada ki, müvəqqəti evlənmədə təkcə qadınla kişinin bu əmələ razı olmaları kifayət etməz. Əqdin oxunması xüsusi kəlmələrlə bu əməlin inşa olunmasının niyyəti ilə oxunmalıdır. 2.Ehtiyat vacib budur ki, ərəb dilində düzgün qaydada oxunmalıdır. Əgər ...
  • Hansı yolla göz dəymənin (nəzərin) qarşısı alınır?
    46045 Təfsir 2011/11/03
    Göz dəymə insanın nəfsində olan qəsirdən irəli gəlir və bunun üçün də ağıl dərk edən bir dəlil yoxdur. Bəlkə çox hadisələr vardır ki, göz dəyməylə baş vermişdir. Mərhum Şeyx Abbas Qumi göz dəymənin uzaq olması üçün qələm surəsinin 51- ci ayəsini sifariş etmişdir. Bu ayənin nazil olmasını nəzərə ...