Please Wait
7396
«السلام علیک ایّها المهذب الخائف»
Salam olsun sənə, ey batini pak və qorxan:
Xof və qorxu iki cürdür: Bəyənilmiş və pislənmiş. Pislənmiş xof və qorxu məsələn: Zəmanədən qorxmaq, camaatdan və məxluqlardan qorxmaq və sair Allah dostları üçün mənasızdır. Ona görə də İmam Sadiq (ə) buyurdu: "Mömin Allahdan başqa heç şəxsdən qorxmaz." Qurani kərim buyurmuşdur: "Bu yalnız şeytandır ki, öz ardıcıllarını qorxudur, əgər iman varınızdırsa onlardan qorxmayın və məndən qorxun."
Amma bəyənilmiş və dəyərli xof, ilahinin əzəmət və cəlalından olan qorxudur. Bu barədə əziz Peyğəmbər (s) buyurub:
"Hər kəs Allahı daha çox tanısa, ondan daha çox qorxar"
Bəyənilmiş xof. Böyük şəxsiyyətlərin qorxusudur ki, əzəmət və cəlalı müşahidə etməkdən və isimlərin qəlbdə təcəllisindən yaranır. Allahın əzəmətindən yaranan qorxu, mənəvi ləzzətlərdəndir, bu ayə ilə "الا إنّ اولیاء الله لاخوف علیهم و لاهم یحزنون" ziddiyyəti yoxdur, əksinə kamil insanların təkamül sifətlərindəndir. Ona görə də Sahibəz- zəmana (ə) xitab edib, ərz edirik: Salam olsun sənə, ey həzrət həqqin cəlal və cəbərutundan qorxan və batini pak."
Xof və qorxu iki cürdür: bəyənilmiş xof və qorxu, və pislənmiş xof və qorxu.
Allah dostları üçün mənasız olan, pislənmiş xof və qorxu, zəmanədən qorxu, camaatdan qorxu, düşməndən qorxu, və xülasə, məxluqlardan olan qorxudur. Cənab Əbuzər (rh)– dən nəql olub ki, buyurdu: "Əziz Peyğəmbər (s) Allah yolunda heç bir danlayanın danlamasından Qorxmamağı mənə vəsiyyət etdi."[1] İmam Sadiq (ə)- dən nəql ulubki, buyurdu: "Mömin Allahdan başqa heç kəsdən qorxmaz."[2] Quranı-kərim buyurur: "Bu yalnız şeytandır ki, öz ardıcıllarını (əsassız sözlər və şayələrlə) qorxudur. Əgər imanınız varsa onlardan qorxmayıb və məndən qorxun."[3]
Amma bəyənilən və dəyərli xof və qorxu, ilahinin əzəmət və cəlalından olan qorxudur. İmam Əli (ə) buyurur: "Qorxu ariflərin libasıdır."[4] Və Peyğəmbər (s) buyurur: "Hər kəs allahı daha çox tanısa, ondan daha çox qorxar."[5] Ona görə də o böyük Peyğəmbər buyurdu: "Mən Allahdan sizin hamınızdan daha çox qorxuram."[6] Bu bəyənilmiş və dəyərli qorxunun faydası budur ki, insan Allah dərgahına sığınır. Mövla Əmirəlmöminin Əli (ə) buyurur: "Əgər məxluqdan qorxarsan ondan qaçmarsan, amma əgər yaradandan qorxsan ona pənah apararsan."[7] Qorxunun dərəcələri:
Cənab Xacə Əbdüllah Ənsarinin dediyinə əsasən: Təvazö meydanından xof meydanı yaranar. Allah buyurur: "وامّا من خاف مقام ربّه"Xof qorxudur və qorxu imanın hasarıdır. Möminin silahı və təqvanın dərmanıdır və o üç qisimdir. Biri xatir və o biri müqim və üçüncüsü qalibdir. Xatir qorxu, ürəyə gələr və keçər. O ən aşağı qorxudur ki, Əgər o olmasa iman da olmaz.
Qorxusuz əmniyyət olmaz və qorxusu olmayanın imanı olmaz. Hər kəsin imanı onun qorxusu miqdarındadır. O birisi, müqim qorxusudur ki, o qorxu, bəndəni günahlardan saxlayar, haramdan onu uzaqlaşdırar və onun arzularını qısaldar. Üçüncüsü, qalib qorxudur. O məkr qorxudur ki, həqiqət onunla düzələr və əxlaq yolu onunla genişlənər və insanı qəflətdən o saxlayar. Məkrin Əlamətləri on şeydir: Şirinliyi olmayan itaət, tövbəsiz israr, dua qapısını bağlamaq, əməlsiz elm, niyyətsiz hikmət, hörmətsiz söhbət, ağlamaq qapısını bağlamaq və pislərlə söhbət, bunların hamısından daha üstün, iki şeydir: Bəndəyə müəyyən olunmamış iman verər, ya bəndəsinə öz öhdəsinə qoyar. Bu tövbə edənlərin qorxusudur.[8]
İzahı: xofun həqiqəti budur ki, arif gələcəkdə məkruhun baş verməsini gözləmək ya istədiyinin baş verməməsindən naümüdlük səbəbindən, vəziyyətin aramlığından bəhrəsiz ola və narahatlığa düçar ola. Qorxu arifin halının ucalması cəhətdən üç növdür: birinci: Ümumi qorxu və ilahi əzablardan qorxmaqdır. Öz məbudlarının əzəmətini dərk etdiklərinə görə, nigaran və narahatdırlar. Uca Allah buyurur:
«یخافون یوماً تَتَقَّلَبُ فیه القلوب والابصار»
Ürəklərin və gözlərin heyran və nigaran olduğu gündən qorxurlar."[9]
İkincinci: Mütəvəssitin qorxusu: O ilahinin təqdirindən qorxudur ki, Allahın hüzurunu dərk edən ürək və öz əməllərinə diqqət edən şəxslər, bu qorxuya düşardırlar. Həmişə rəbbani feyzlərin qurtarmasından və hüzur səfasının ləzzətinin aradan getməsindən qorxurlar. Baxmayaraq ki, bu mənzili dərk edənlərin özü, istidraca (tədriclə yaxınlaşma) düçardırlar ki, feyz verəndən dala qalıb və feyzlə məşğuldurlar. Böyük Allah buyurur: "وَلمن خاف مقام رَبّه جَنتّان"[10] Allahın əzəmət və cəlal məqamından qorxan şəxs üçün, iki behişt bağı var"
Üçüncü: Böyüklərin və ürək sahiblərinin qorxusu: Bu qorxu, ilahinin hərimini uca və möhtərəm saymaqdır ki, məşuqun camalını müşahidə edən sultan, aşiqin rənalığı da işlənib. Camal bütünlüklə nazla cilvələnib və həzrət izzətilə ehtiyacsızlıq bayrağı qaldırıb. Heybətin ram olmamağlılığı, öz eşqinin qatilinin heyranına hücum etmişdir. Sədi Şirazi, o canın gülüstanından, əlamətsizlikdə bir əlamət tapıb ki, şer demişdir:
Əgər bir şəxs onun vəsfini məndən soruşsa,
Ürəksiz əlamətsizdən nə deyə bilər?
Aşiqlər məşuqların öldürülmüşləridirlər,
Öldürülmüşlərdən avaz gəlməz.[11]
Deməli övliya və böyüklərin halı, digərlərinin halından fərq edir. İlahinin adlarının təcəllisindən, cəlal və əzəmətin müşahidəsindən yaranan qorxu, onların qəlbinə, an bə an çoxalıb və onun ruhani ləzzətində qərq olmuşdur. Belə bir qorxunu Yunus surəsinin bu ayəsilə " bilinki, Allahın dostlarına heç bir qorxu yoxdur və qəmləri yoxladıdır", ziddiyyəti yoxdur.[12]
[1] - Əllamə məclisi, Biharul- ənvar, cild 71, səh 360
[2] - Rey şəhri, Məhəmməd, Mizanul- hikmə, cild 3, rəvayətin nömrəsi 5258
[3] - Ali- imran, ayə 175
[4] - Rey şəhri, Məhəmməd, Mizanul- hikmə, cild 3, rəvayətin nömrəsi 5178
[5] - Həmin mənbə rəvayətin nömrəsi5195
[6] - Nəraqi Molla Əhməd, Maracus-səadə, dprdüncü bab, beşinci sıra, üçüncü məqam, ilahi xof.
[7] - Rey şəhri, Məhəmməd, Hüseyni, Seyyid Həmid, Mizanul- hikmənin seçilmişləri, rəvayətin nömrəsi, 2000
[8] - Ənsari, Xacə Əbdullah, yüz meydan, otuz üçüncü meydan, səh 36, (Qasim ənsarinin köməyilə, Təhuri kitabxanası, üçüncü çap)
[9] - Nur, ayə 37
[10] - Ər- rəhman, ayə 46
[11] - Damadi, Seyyid Məhəmməd, Məqamati- Ərbəin ya irfani seyr və sulukun əsaslarına şərh, səh 145
[12] - Müraciət edin: İmam Xumeyni (rh), qırx hədisin şərhi, səh 230- 231