جستجوی پیشرفته
بازدید
19727
آخرین بروزرسانی: 1393/08/22
خلاصه پرسش
آیا این روایت صحت دارد که کسب علومی؛ مانند فلسفه و عرفان چون از طریق اهل بیت(ع) سفارش نشده، آموختن آنها جایز نیست؟ آیا ائمه(ع) فرمودند علم و دانش را فقط از ما بیاموزید!؟ آیا آموختن علوم غیر دینی؛ مانند فلسفه و عرفان جایز نیست؟
پرسش
السلام علیکم. غیر از طریق ما اهل بیت(ع) کسب نمودن و به دست آوردن معرفت(علم و دانش) مساوی با انکار ما است.(صحیفة مهدی، ص 334، ح 10). پرسش این است که بر اساس این حدیث، آیا به دست آوردن و مشغول شدن به علومی مثل فلسفه و عرفان، انکار اهل بیت(ع) است؟ زیرا این علوم از بیرون به عالم اسلام ورود پیدا کرده‌اند، و هیچ ربطی و علاقه‌ای به اهل بیت(ع) ندارد؟
پاسخ اجمالی
برای هرچه بهتر روشن شدن موضوع مورد پرسش، یعنی دریافت علم و دانش جز در متکب اهل بیت(ع)، و اثبات این‌که آیا اساساً فلسفه و عرفان، علومی غیر از حوزه دین هستند، ناگزیر باید نکاتی را بررسی نمود.
1. حدیثی که با این متن مشهور شده: «طلب المعارف من غیر طریقنا مساوق لانکارنا»، سند معتبری ندارد و در منابع روایی معتبر موجود نیست.
2. البته روایاتی وجود دارد که اهل بیت(ع) را مرجع منحصر به فرد علمی می‌داند: «قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ (ع) یَقُولُ وَ عِنْدَهُ رَجُلٌ مِنْ أَهْلِ الْبَصْرَةِ یُقَالُ لَهُ عُثْمَانُ الْأَعْمَى وَ هُوَ یَقُولُ إِنَّ الْحَسَنَ الْبَصْرِیَّ یَزْعُمُ أَنَّ الَّذِینَ یَکْتُمُونَ الْعِلْمَ یُؤْذِی رِیحُ بُطُونِهِمْ أَهْلَ النَّارِ فَقَالَ أَبُو جَعْفَرٍ (ع) فَهَلَکَ إِذَنْ مُؤْمِنُ آلِ فِرْعَوْنَ مَا زَالَ الْعِلْمُ مَکْتُوماً مُنْذُ بَعَثَ اللَّهُ نُوحاً (ع) فَلْیَذْهَبِ الْحَسَنُ یَمِیناً وَ شِمَالًا فَوَ اللَّهِ مَا یُوجَدُ الْعِلْمُ إِلَّا هَاهُنَا»؛[1] راوی می‌گوید امام باقر(ع) می‌فرمود: عثمان اعمی از اهالی بصره از قول حسن بصری نقل می‌کرد که حسن بصری می‌پنداشت کسانی که علم و دانش را کتمان می‌کنند(در انحصار خویش دارند) بوی بد شکم آنها دوزخیان را اذیت می‌کند. امام باقر(ع) فرمود اگر این‌گونه باشد که مؤمن آل فرعون باید هلاک شده باشد؛ چراکه دانش خویش را کتمان می‌کرد تا زمانی که خداوند نوح(ع) را مبعوث نمود. به خدا قسم حسن بصری به هر دری که بزند علم را نمی‌یابد مگر نزد ما.
3. در مقابل روایاتی وجود دارد که مؤمنان و مسلمانان را به دریافت علم و دانش حکمت، به طور خاص و مطلق دانش به طور عام تشویق و ترغیب می‌کند؛ مانند:
3-1. «وَ قَالَ (ع)‏ الْحِکْمَةُ ضَالَّةُ الْمُؤْمِنِ فَخُذِ الْحِکْمَةَ وَ لَوْ مِنْ أَهْلِ النِّفَاق»؛‏[2] امام علی(ع) فرمود: حکمت گمشده مؤمن است. حکمت را فرا گیر هر چند از منافقان باشد.
3-2. «خُذِ الْحِکْمَةَ مِمَّنْ أَتَاکَ بِهَا وَ انْظُرْ إِلَى مَا قَالَ وَ لَا تَنْظُرْ إِلَى مَنْ قَالَ»؛[3] حکمت را فرا گیر از هر کسی که باشد، به سخن نگاه کن، نه به گوینده آن.
3-3. «خذ الحکمة أنّى کانت فإنّ الحکمة ضالّة کلّ مؤمن»؛‏[4] حکمت را فرا گیر هر جا که باشد؛ چراکه حکمت گم شده مؤمن است.
3-4. «ضَالَّةُ الْعَاقِلِ الْحِکْمَةُ فَهُوَ أَحَقُّ بِهَا حَیْثُ کَانَت»؛‏[5] حکمت گم شده عاقل است، پس او مستحق‌تر به دریافت آن است هر کجا که باشد.
3-5. «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ اطْلُبُوا الْعِلْمَ‏ وَ لَوْ بِالصِّینِ فَإِنَّ طَلَبَ الْعِلْمِ فَرِیضَةٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِم‏»؛[6] علم و دانش را جست‌و جو کنید، اگر چه در چین(دروترین نقطه عالم) باشد؛ چراکه دست‌یابی به دانش بر هر مسلمانی واجب است.
این روایات و روایاتی از این دست، به روشنی بیان‌گر آن است که انسان می‌تواند با استفاده از قدرت عقل خود، حکمت و دانش را از هر فردی که سخن حکیمانه‌ای بر زبان می‌آورد، بیاموزد.
4. با توجه به مطالب ارائه شده، در مجموع می‌توان گفت؛ جمع میان این احادیث(احادیثی که می‌گوید مرجع علمی باید ائمه باشند و روایاتی که می‌گوید علم را از هر شخصی می‌توان دریافت نمود) آن است که با در دست‌رس بودن امام معصوم و در اختیار داشتن خزائن و منابع تعالیم ائمه(ع)، به سراغ دیگران رفتن رسم انصاف نیست. به بیان دیگر، منظور روایات نوع اول که می‌گوید علم نزد ائمه موجود است؛ این است که علوم و معارف مربوط به حوزه دین را باید در مکتب ائمه(ع) جست‌وجو کرد، نه در مکاتب کسانی؛ مانند ابو حنیفه، حسن بصری و... و نباید آنان را هم وزن و هم‌سنگ امام معصوم(ع) قرار داد؛ بنابر این مفهوم این روایات این نیست که دریافت دانش‌هایی؛ مانند فلسفه، عرفان و هر علم دیگری که برای رشد و تعالی افراد و جامعه مفید است، از عالمان و دانشمندان ممنوع است.
این برداشت آن‌گاه می‌تواند مورد توجه باشد که علم و دانشی که در آن برهه از زمان در چین وجود داشت -با حضور رسول خدا(ص)- به یقین علم الهی نبود؛ چرا که سرچشمه علم الهی خود پیام آوری وحی است که در مکه و مدینه حضور داشت، آن وقت مردم را سفارش به طلب علم در چین می نمود!
5. این ادعا نیز پذیرفته نیست که علومی؛ مانند فلسفه و عرفان هیچ ارتباطی با اهل بیت نداشته باشند، بلکه برعکس اگر کسی اندک تأملی در تعالیم اهل بیت داشته باشد درخواهد یافت که آن بزرگوران منبع مسائل فلسفی و عرفانی‌ بودند، و تعالیم به یادگار مانده از آنان سرشار از موضوعات دقیق فلسفی و عمیق عرفانی است.
برای مطالعه بیشتر:
عرفان علی (ع) و نهج البلاغه، ۷۱۰۴
عرفان نظری و عملی در نهج البلاغه، ۶۷۰۹
عرفان و اسلام، ۴۱۷۰
عرفان عملی در جهان تشیع، ۱۰۰۸۸
فلسفه و مخالفان، ۲۱۵۱
 

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج ‏1، ص 51، دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم، 1407ق.
[2]. شریف الرضى، محمد بن حسین، نهج البلاغة، صبحی صالح، ص481، هجرت، قم، چاپ اول، 1414 ق.
[3]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق و مصحح، درایتی، مصطفی، ص ۵۸، دفتر تبلیغات اسلامی، قم، چاپ اول، 1366ش.
[4]. همان.
[5]. همان، ص 59 .    
[6] طبرسى، على بن حسن‏، مشکاة الأنوار فی غرر الأخبار، ص 135، المکتبة الحیدریة، نجف، چاپ دوم، 1385 ق، 1965 م، 1344 ش.‏
ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    799288 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    762653 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    685750 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    661275 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    650043 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    603378 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580640 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    574987 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565643 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564880 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...