جستجوی پیشرفته
بازدید
10064
آخرین بروزرسانی: 1398/12/15
 
کد سایت fa101430 کد بایگانی 118163 نمایه پناه بردن به قم در هنگام فتنه و بلا
طبقه بندی موضوعی حدیث|درایه الحدیث
اصطلاحات قم
گروه بندی اصطلاحات مکان‌ها و مناطق
خلاصه پرسش
در برخی روایات توصیه شده است، هنگام نزول بلاها و فتنه‌های فراگیر به شهر قم پناه ببرید که بلاها از آن‌جا رانده می‌شوند، پس چگونه است که گاه خود قم محل نزول بلا و انتشار برخی بیماری‌ها می‌شود؟!
پرسش
در حدیثی آمده است: «هنگامی که بیماری‌ها همه‌ی شهرها را فرا گیرد، به قم و اطراف آن پناه برید که بلا از قم دفع شده است».اکنون قم اولین شهر گرفتار ویروس کرونا است، و مردم از این شهر فرار می‌کنند و به شهرهای دیگر می‌روند؛ لذا می‌توان سنجید که اینگونه احادیث تا چه اندازه درست است. لطفاً پاسخ این شبهه را بدهید.
پاسخ اجمالی

سنت قطعی خداوند در دنیا آن است که هیچ فرد و هیچ منطقه‌ای از امنیت و آرامش همیشگی برخوردار نباشد و چنین آرامشی تنها منحصر به جهان آخرت و ساکنان بهشت است. با این وجود، خداوند به مناطقی از جهان توجه ویژه‌ای داشته و انواعی از امنیت نسبی را در آن نقاط فراهم کرده است. البته این منافات ندارد که همان مناطق نیز گاه با دشواری‌ها و خطراتی روبرو شوند. در پاسخ تفصیلی بیشتر به این موضوع پرداخته‌ایم.

پاسخ تفصیلی

ابتدا باید گفت؛ هیچ منطقه‌ای در دنیا در امنیت مطلق نبوده و مردم آن از بیماری و مرگ در امان نیستند. و این‌گونه است که خداوند می‌فرماید: «هرکجا باشید مرگ به سراغتان خواهد آمد، حتی اگر در برج‌های مستحکم باشید».[1]

هم‌چنین قرآن کریم بارها تأکید کرده است که تمام مردم همواره در معرض آزمایش، ابتلاء و فتنه هستند،[2] و هیچ گروه و یا اهالی هیچ منطقه‌ای از این سنت قطعی خداوند استثنا نشده‌اند.

این سنت قطعی خداوند تا اندازه‌ای تخلّف‌ناپذیر است که حتی با پذیرش دعای حضرت ابراهیم(ع) در مورد امن قرار دادن شهر مکه،[3] مردم این شهر عمر جاودان نداشته و حتی در این شهر، قتل و غارت‌هایی رخ داده[4] و بیماری‌های زیادی نیز در آن شیوع یافته و حتی امروزه - بویژه در ایام حج - شهر مکه به دلیل حضور حاجیانی که از نقاط مختلف به آن‌جا می‌آیند، یکی از مراکز انتشار بیماری‌های واگیر است. در صدر اسلام، مشرکان مکه، امنیت مسلمانان ساکن در آن‌جا را تا حدی به خطر انداختند که آنان وادار به هجرت از این حرم امن الهی شدند. با تمام آنچه ذکر شد، هیچ مسلمانی معتقد نیست که امنیت وعده داده شده از طرف خداوند، وعده‌ای دروغین بوده، بلکه مراد از امنیت موجود در مکه را یا امنیت نسبی دانسته و یا آن‌را امنیت تشریعی می‌دانند؛ یعنی همواره باید قانونی باشد که امنیت این شهر را بیش از مناطق دیگر تضمین کند، و همین لزوم قانون‌گذاری جهت امنیت، نعمت بسیار بزرگی است که در احکام حج نیز به آن پرداخته شد.[5]

از این‌رو قبل از ورود به احادیث مرتبط با پناه‌گاه بودن شهر قم، این موضوع را خاطرنشان می‌سازیم:

«این‌گونه نیست که شهر مکه، شهر قم و یا هر منطقه‌ای از جهان از سنت‌های الهی مرگ، آزمایش‌ها، فتنه‌ها، بیماری‌ها و ... کاملاً در امان بوده و خداوند به ساکنان آنها وعده داده باشد که هیچ خطری آنها را تهدید نکرده و منطقه‌ای که در آن ساکن‌اند نیز به عنوان هیچ عامل تهدیدی برای دیگر مناطق به شمار نخواهد آمد!».

با این وجود در صدد آن نیستیم که با این مقدمه، تمام روایات مرتبط با شهر قم را زیر سؤال ببریم، بلکه صرف نظر از این‌که هر روایتی باید جداگانه مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد، باید به یک جمع‌بندی در این زمینه دست یابیم که در ادامه، مختصری بدان خواهیم پرداخت.

یکی از مشهورترین روایاتی که در این زمینه وجود دارد، همان روایتی است که در پرسش به آن اشاره شده است:

«اذا عَمَّتِ الْبُلْدانَ الفِتَن فَعَلَیکمْ بِقُمْ وَحَوالیها وَ نَواحیها فَانَّ الْبَلاءَ مَدْفُوعٌ عَنْها»؛[6] هنگامی که تمام شهرها دچار فتنه‌ شوند، به قم و اطراف آن پناه ببرید؛ زیرا بلا از قم رانده می‌شود.

این روایت در برخی منابع حدیثی به نقل از کتاب تاریخ قم[7] آمده است. البته در این روایت به فتنه‌ها و آزمایش‌ها اشاره شد و نه به بیماری‌ها و از طرفی سند این حدیث، متصل نبوده و وجود فردی مانند «ابی جمیله»[8] در بین راویان، موجب می‌شود که این روایت اعتبار چندانی نداشته باشد.

اما تعداد روایاتی که شهر قم را به عنوان پناه‌گاهی برای مؤمنان اعلام می‌کند بیش از آن است که بتوان مجموعه آنها را غیر معتبر دانست، به عنوان نمونه، از امام صادق(ع) نقل است: آن‌گاه که بلا و گرفتاری به شما روی آورد، به قم پناه برید که قم پناه‌گاه فرزندان فاطمه(س) است.[9]

تحلیل ما از مجموعه روایات مرتبط با قم، آن است که هر کدام از آنها به جنبه خاصی از امنیت اشاره می‌کند و از هیچ کدامشان امنیت صد در صد از هر بلا و هر فتنه - آن هم در تمام زمان‌ها - برداشت نمی‌شود:

  1. امنیت در مقاطع مشخص زمانی:

سلیمان بن صالح می‌گوید: روزی خدمت امام صادق(ع) شرفیاب بودیم که سخن از فتنه و آشوبِ بنی عبّاس به میان آمد. عرض کردیم: خداوند ما را فدایتان سازد، در این زمان، پناهگاه و راه فرار کجاست؟! فرمود: باید به سمت کوفه و یا قم و اطراف آنها پناه جُست. سپس فرمود: پیروان و دوست‌داران ما در قم به سر می‌برند و در این شهر، آبادانی و ساخت وساز فراوانی صورت خواهد گرفت و مردم زیادی روانه این شهر شده و در آن سکونت می‌گزینند تا جایی که رودخانه، وسط شهر آن‌ها قرار خواهد گرفت».[10]

در این روایت، مراد از فتنه و بلاها، سختی‌ها و دشواری‌هایی بود که خلافت بنی‌عباس برای شیعیان و دوست‌داران اهل‌‌بیت(ع) ایجاد می‌کردند؛ از این‌رو امامان(ع)، به شیعیان سفارش می‌کردند به مناطق امنی؛ مانند کوفه و قم پناه برند؛ چراکه در آن نواحی دوست‌داران اهل‌بیت تجمّع و نفوذ بیشتری داشتند و آسیب‌رساندن به آنها دشوارتر بود.

در همین راستا، علامه مجلسی، ذیل روایاتی که به وضعیت شهرهایی مانند قم می‌پردازد، این تحلیل را عرضه می‌دارد:

ممکن است در زمان‌های مختلف، وضعیت مردم این شهرها متفاوت باشد و آنچه در روایت آمده تنها ناظر به وضعیت مردم آن شهرها در زمان صدور روایت باشد. [11]

  1. امنیت از انحرافات فکری و عقیدتی:

برخی روایات ناظر به مصون‌بودن نسبی مردم قم از شبهات و انحرافات فکری و مذهبی است، و قم از این جهت به عنوان پناه‌گاه شیعیان معرفی شده که محل حضور افراد باتقوا و دانشمند می‌باشد. عنصری که در طول تاریخ اسلام تا به امروز با فراز و نشیب‌هایی شاهد آن هستیم:

....درود خدا بر ساکنان قم! خداوند سرزمینشان را با باران سیراب کند و برکت‌های خود را بر آنان فرو فرستد و گناهانشان را به نیکی‌ها تبدیل کند. آنان اهل رکوع و سجده‌ و قیام و قعودند(همواره در حال عبادت‌اند). آنان فقیهان دانشمند و بافهم‌اند. آنان هم روایت را نقل می‌کنند و هم آن‌را می‌فهمند. آنان عبادت نیکویی دارند.[12]

با این نگاه، قم پناه‌گاه مردم هنگام بحران‌های معنوی خواهد بود و روایات ناظر به آن، مشابه با این روایت پیامبر اکرم(ص)‌ است که فرمود: «فَإِذَا الْتَبَسَتْ عَلَیْکُمُ الْفِتَنُ کَقِطَعِ‏ اللَّیْلِ‏ الْمُظْلِمِ‏ فَعَلَیْکُمْ بِالْقُرْآن»؛[13] هرگاه فتنه‌ها مانند پاره‌های شب تاریک دامن‌گیرتان شد، پس به قرآن مراجعه کنید.

به عبارتی قرآن انسان‌ها را از فتنه‌ها و بحران‌های معنوی نجات می‌دهد و چه بهتر که نکات دقیق آن‌را از قرآن‌شناسان و دانشمندانی که در شهرهایی مانند قم سکونت دارند، جویا شوید.

  1. امنیت نسبی در رخدادهای متصل به زمان ظهور:

عبدالله بن سنان نقل می‌کند: از امام صادق(ع) در مورد سرزمین‌ جبل(مناطق مرکزی ایران) پرسیده شد و این‌که هنگام ظهور، برخی شهرهای آن نابود خواهند شد. امام فرمود: منطقه‌ای در آن‌جا به نام قم وجود دارد که مرکز اجتماع شیعیان ماست. [14]

  1. امنیت به شرط رعایت تقوا:

در روایتی می‌خوانیم که خاک قم، خاک مقدسی است و ساکنان آن‌جا به ما دل بسته‌اند و ما به آنان دل بسته‌ایم. هیچ ستم‌کاری در صدد رساندن آسیب‌ به آنها برنمی‌آید، مگر آن‌که خداوند به سرعت او را مجازات می‌کند. البته این امتیاز تا زمانی است که به برادرانشان خیانت نکنند که اگر رفتاری خیانت‌کارانه در پیش بگیرند، خداوند بدترین ستم‌کاران را بر آنان مسلط خواهد ساخت. [15]

روایت اخیر با صراحت به نسبی‌بودن این امنیت اشاره می‌کند؛ از این‌رو حتی اگر شهر مقدسی مانند قم وجود داشته باشد که گروهی از اهالی آن - نه تمام آنها - مسیری غیر از مسیر تقوا در پیش بگیرند، هیچ بعید نیست که برخی امتیازات آنها – هر چند به صورت مقطعی - از آنها برداشته شود و بیماری‌ها و برخی از دیگر مشکلات، دامن‌گیر این شهر شود و این منافاتی با آن ندارد که شهر قم هم‌چنان شهر مقدسی باقی بماند که در زمان غیبت حضرت مهدی(عج) تا زمان ظهور آن‌حضرت، عهده‌دار رساندن پیام مکتب شیعی به تمام جهانیان باشد. موضوعی که در روایات فراوانی بدان اشاره شده است و عملاً نیز می‌بینیم که این پیش‌بینی‌ها به وقوع پیوسته و امروزه شهر قم، بزرگ‌ترین مرکز رساندن پیام تشیع به گوشه و کنار دنیا است و شیعیان تمام جهان برای کسب دانش یا به این شهر آمده و یا با آن در ارتباط هستند.

 


[1]. نساء، 78.

[2]. بقره، 155؛ محمد، 31؛ عنکبوت، 2 و ...

[3]. «وَ إِذْ قالَ إِبْراهِیمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِناً ...»، ابراهیم،35؛ «أَ وَ لَمْ یرَوْا أَنَّا جَعَلْنا حَرَماً آمِناً ...»، عنکبوت،67.

[4]. جهت آگاهی بیشتر در این‌باره، ر.ک: نمایه 12166 (نازل نشدن عذاب بر لشکریانیزید).

[5]. ر.ک: نمایه 85017 (دعای حضرت ابراهیم(ع) برای امنیت مکه).

[6]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج ‏57، ص 214، بیروت، دار احیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.

[7]. کتاب تاریخ قمتوسط حسن بن محمد بن حسن قمی، در سال 378 ق به عربی تالیف شد، ولی اکنون هیچ نسخه‏ای از اصل آن در دست نیست و ترجمه فارسی آن در اوائل قرن نهم انجام شد و حدیث مذکور در این کتاب دیده می‌شود؛ قمی، حسن بن محمد بن حسن، تاریخ قم، ترجمه، عبد الملک قمی، حسن بن علی بن حسن، تحقیق، تهرانی، سید جلال الدین، ص 97، تهران،توس، 1361ش.

[8]. واسطی بغدادی، احمد بن حسین، الرجال (لابن الغضائری)، ص 88، قم، دار الحدیث، چاپ اول، 1364ش.

[9]. بحار الانوار، ج ‏57، ص 215.

[10]. همان.

[11]. همان، ص 207.

[12]. همان، ص 217.

[13]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، ج 2، ص 599، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[14]. بحار الأنوار، ج 57، ص 212.

[15]. همان، ص 218.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    799288 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    762653 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    685750 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    661275 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    650043 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    603378 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580640 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    574987 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565643 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564880 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...