بر اساس گزارش‌های معتبر تاریخی امام علی(ع) در صلح حدیبیه از سوی رسول خدا(ص) مأمور نوشتن مفاد صلح‌نامه شد.[1] امام علی(ع) نیز صلح‌نامه حدیبیه را با «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» آغاز نمود؛ اما سهیل بن عمرو که نماینده قریش بود، گفت: من به این کلمات راضی نیستم و گفت به جای آن «باسمک اللّهمّ» و یا «به نام تو، بار پروردگارا» نوشته شود![2] پیامبر(ص) نیز به علی(ع) دستور داد: همان‌گونه که سهیل می‌گوید بنویس. علی(ع) نیز به رسول خدا(ع) گفت: اگر اطاعت و پیروی از شما نبود «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» را پاک نمی‌کردم! سپس آن‌را پاک کرد.[3]

امام(ع) در ادامه صلح‌نامه نوشت: این صلح‌‌نامه‌‏ای است که محمد، پیامبر خدا و سهیل بن عمرو بر آن اتفاق کردند؛ ولی سهیل به پیامبر(ص) گفت: اگر من گواهی می‌دادم که تو پیامبر خدایی دیگر با تو نمی‌جنگیدم. پذیرش این امر یعنی ما رسالت و پیامبری تو را پذیرفته‌‏ایم. سپس گفت «محمد رسول خدا» از مفاد صلح‌نامه پاک شود و به جای آن «محمد بن عبدالله» نوشته شود. علی(ع) از این سخن سهیل به خشم آمد و فرمود: به خدا سوگند هر چند تو از این نام خوشت نیاید، اما ایشان به راستی پیامبر خدا است. سپس پیامبر(ص) خطاب به علی(ع) فرمود: همان چیزی را که وی می‏خواهد، بنویس.[4] اما علی(ع) گفت: ای رسول خدا! دست من به سوی پاک کردن نام تو از نبوت نمی‌رود (و در این مورد به من یاری نمی‌دهد). رسول خدا(ص) از علی(ع) خواست تا دست ایشان را بر روی آن کلمه بگذارد تا آن‌را پاک نماید. امام(ع) دست پیامبر(ص) را روی نامه گذاشت و آن‌حضرت کلمه‌ی رسول اللَّه را از صلح‌نامه پاک نمود.[5]

گفتنی است؛ این‌گونه موارد را نمی‌توان تخلف از امر و دستور رسول خدا(ص) به شمار آورد؛ چراکه اولا: در این گزارش‌ها ناراحتی علی(ع) از فرمان رسول خدا(ص) گزارش نشده است؛ بلکه امام(ع) گفت: اگر اطاعت امر شما نبود، «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ» را پاک نمی‌کردم.

ثانیا: در نمونه‌ای مشابه، اگر پدری به فرزندش که در حال حمل بار سنگینی است، بگوید که بار را به من بده تا ببرم و او درخواست پدر را نپذیرد، عرفا گفته نمی‌شود که این فرزند از پدرش نافرمانی کرده است، بلکه ارزیابی مردم این است که او احترام پدرش را نگه‌داشته است. همان‌گونه که در مشورت دادن، اگر مشورت‌دهنده نظری بر خلاف مشورت‌گیرنده داشته باشد، تخلف از امر وی شمرده نمی‌شود.

[1]. «نویسنده متن صلح‌نامه حدیبیه»، 38333.

[2]. نصر بن مزاحم، وقعة صفین، محقق، مصحح، هارون، عبد السلام محمد، ص 509، قم، مکتبة آیة الله مرعشی نجفی، چاپ دوم، 1404ق.

[3]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 1، ص 120، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[4]. وقعة صفین، ص 509.

[5]. الارشاد، ج 1، ص 120 – 121.