بر اساس گزارش‌های تاریخی، یکی از فرزندان امام کاظم(ع)، حمزه نام داشت[1] و با کنیه ابوالقاسم شناخته می‌شد.[2] مادر حمزه کنیزی ام ولد بود.[3] حمزه سه پسر به نام‌های علی، قاسم، حمزه(ثانی[4])[5] و نیز هشت دختر بود.[6]

حمزه شخص عالم، فاضل، و پرهیزکار که نزد خاص و عام محبوب بوده و جایگاهی ویژه داشت.

گزارش شده که وی همراه با برادرش امام رضا(ع) عازم خراسان شد و پیوسته در خدمت آن‌حضرت(ع) بود تا این‌که در منطقه‌ای به نام «سوسعر»، گروهی از سربازان مأمون به آنها حمله کرده و ایشان را به شهادت رساندند و حمزه در همان منطقه به خاک سپرده شد. [7]

به هر حال در منابع اولیه و کهن، اطلاعات زیادی از ایشان در دسترس نیست؛ اما در منابع متأخر و به ویژه سده اخیر گزارش‌های گاه متفاوتی از ایشان وجود دارد که نیاز به بررسی بیشتری دارد:

ایشان در شهر ری مدفون است[8] و عبدالعظیم حسنی ایامی که در ری حضور داشت، قبر وی را زیارت می‌کرد.[9]

وی در سیرجان از توابع استان کرمان،[10] اصطخر شیراز، قم[11] و یا تبریز دفن است.[12]

وی جد اعلای پادشاهان صفویه‏ بوده است.[13]

و ...

[1]. ابن حزم اندلسی‏، ابو محمد علی بن احمد، جمهرة انساب العرب‏، ص 62، بیروت، دار الکتب العلمیة، چاپ اوّل‏، 1418ق.‏

[2]. ابن عنبه حسنی، سید احمد بن علی، عمدة الطالب فی أنساب آل أبی طالب‏، ص 208، قم، انصاریان، 1417ق.‏

[3]. شیخ مفید، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، ج 2، ص 244، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.

[4]. یمانی موسوی، محمدکاظم بن ابی‏الفتوح، النفحة العنبریة فی أنساب خیر البریة، محقق، رجایی، مهدی‏، ص 93، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی(ره)، چاپ اول، 1419ق.

[5]. جمهرة أنساب العرب، ص 62.

[6]. ابن صوفی نسابه‏، المجدی فی أنساب الطالبیین‏، ص 310، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، چاپ دوم، 1422ق.

[7]. الحسینی المدنی، ضامن بن شدقم‏، تحفة الازهار و زلال الانهار فی نسب ابناء الائمة الاطهار(ع)، ج 3، ص 322-323، تهران‏، میراث مکتوب‏، چاپ اوّل‏، 1378ش‏.

[8]. آل بحر العلوم الطباطبائی، السید جعفر، تحفة العالم فی شرح خطبة المعالم، ملحق به بحار الانوار، ج 48، ص 313، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403 ق؛ خوانساری، محمد باقر بن زین العابدین‏، روضات الجنات فی أحوال العلماء و السادات‏، محقق، اسماعیلیان، اسد الله‏، ج 4، ص 212، قم، دهاقانی(اسماعیلیان)، چاپ اول، 1390ق؛ قمی، شیخ عباس، منتهی الآمال، ج 3، ص 1568، قم، دلیل ما، چاپ اول، 1379ش؛ امین عاملی‏، سید محسن، اعیان الشیعة، ج 2، ص 413، بیروت، دار التعارف للمطبوعات‏، چاپ اول، 1403ق.

[9]. تحفة العالم، ج 48، ص 313، (ملحق به بحار الانوار).

[10]. رجایی، مهدی‏، الکواکب المشرقة فی أنساب و تاریخ و تراجم الأسرة العلویة الزاهرة، ج 1، ص 762، قم، کتابخانه عمومی حضرت آیت الله العظمی مرعشی نجفی(ره)، چاپ اول، 1422ق.

[11]. محلاتی، ذبیح الله‏، ریاحین الشریعة در ترجمه دانشمندان بانوان شیعه‏، ج 3، ص 447، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ اول.

[12]. تحفة العالم، ج 48، ص 313، (ملحق به بحار الانوار).

[13]. جواهر کلام، عبد الحسین، تربت پاکان قم‏، ج 1، ص 135، قم، انصاریان‏، چاپ اول، 1424ق.