چگونگی برخورد امام علی(ع) با دنیا و سه‌طلاقه کردن آن، موضوعی است که در بسیاری از منابع معتبر حدیثی، -البته با اندکی اختلاف در متن- گزارش شده است:

«کَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ عَلِیُّ بْنُ أَبِی طَالِبٍ ع إِذَا أُتِیَ بِالْمَالِ أَدْخَلَهُ بَیْتَ مَالِ الْمُسْلِمِینَ ثُمَّ جَمَعَ الْمُسْتَحِقِّینَ ثُمَّ ضَرَبَ یَدَهُ فِی الْمَالِ فَنَثَرَهُ یَمْنَةً وَ یَسْرَةً وَ هُوَ یَقُولُ یَا صَفْرَاءُ یَا بَیْضَاءُ لَا تَغُرِّینِی غُرِّی غَیْرِی-

هَذَا جَنَایَ وَ خِیَارُهُ فِیهِ             إِذْ کُلُّ جَانٍ یَدُهُ إِلَى فِیهِ‏

 ثُمَّ لَا یَخْرُجُ حَتَّى یُفَرِّقَ مَا فِی بَیْتِ مَالِ الْمُسْلِمِینَ وَ یُؤْتِیَ کُلَّ ذِی حَقٍّ حَقَّهُ ثُمَّ یَأْمُر أَنْ یُکْنَسَ وَ یُرَشَّ ثُمَّ یُصَلِّی فِیهِ رَکْعَتَیْنِ ثُمَّ یُطَلِّقُ الدُّنْیَا ثَلَاثاً یَقُولُ بَعْدَ التَّسْلِیم‏ یَا دُنْیَا لَا تَتَعَرَّضِینَ لِی وَ لَا تَتَشَوَّقِینَ وَ لَا تَغُرِّینِی فَقَدْ طَلَّقْتُکِ ثَلَاثاً لَا رَجْعَةَ لِی عَلَیْک‏»؛[1]

اصبغ بن نباته نقل می‌کند: هرگاه مال خراجى براى علی بن ابی‌طالب(ع) می‌‏آوردند، حضرتشان آن‌را وارد بیت‌المال مسلمانان کرده سپس نیازمندان را گردآورده و با دست خود آن‌را به راست و چپ پهن می‌کرد و می‌فرمود: اى سکه‏‌هاى زرد و سفید! مرا فریب ندهید، دیگرى را فریب دهید!

این میوه‌هایی است که چیدم و خوب‌هایش در میان آن است (چیزی از آن برنداشتم)، با آن‌که هر کسی که میوه می‌چیند، ابتدا بخشی از آن‌را به دهان خود می‌گذارد!

امام(ع) بیرون نمی‌رفت تا هرچه در بیت المال مسلمانان بود را تقسیم کرده و دستور می‌داد تا آن‌جا را جارو کرده و آب بپاشند. سپس در آن‌جا دو رکعت نماز می‌خواند و بعد از سلام نماز، دنیا را با این سخنان سه‌طلاقه می‌کرد:

اى دنیا به من میاویز و مرا به خود تشویق مکن و فریب مده که من تو را سه‌طلاقه کردم؛ از این‌رو نمی‌توانم به تو رجوع کنم.

البته منظور امام از سه‌طلاقه کردن دنیا، و حرمت بازگشت به آن، ترک کار و تلاش برای گذران زندگی، و یا ترک خوردن و خوابیدن و دیگر لذت‌های حلال نیست؛ بلکه منظور، ترک حب جاه و مقام، به دست آوردن مال دنیا از راه غیر مشروع، تجاوز به حقوق دیگران و ... است.

گفتنی است؛ شاید این پرسش مطرح شود که طبق مبنای شیعه در سه‌طلاقه کردن لازم است دو بار رجعت و برگشت رخ دهد تا در طلاق سوم دیگر برگشتی امکان‌پذیر نباشد. از سوی دیگر می‌دانیم که امام علی(ع) هیچ‌گاه برگشتی به دنیا نداشت؛ از این‌رو سخن امام(ع) باید ناظر به مبنای اهل‌سنت باشد که سه طلاق در یک مجلس را جایز می‌دانند؟!

در پاسخ باید گفت؛ به یقین مراد امام(ع) آن نیست که من سه بار صیغه طلاق را جاری کردم؛ بلکه این سخن در مورد سه‌طلاقه کردن دنیا تنها تعبیری کنایی از «دوری غیر قابل برگشت» است. و می‌دانیم که در کنایه نیازی نیست که اطراف آن در همه موارد با هم مشابه باشند، و گرنه باید بگوییم اگر ثروتی که امام(ع) در اختیار دیگران قرار داده بود، در چنگ دنیاطلبان افتاد، و حضرتشان می‌توانست دوباره به دنیا رجوع کند؛ زیرا فردی که همسرش را سه‌طلاقه کرده و فرد دیگری با او ازدواج نموده و سپس طلاق داده باشد، حتی بر اساس مبنای اهل‌سنت، همسر اولش می‌تواند دوباره به او مراجعت کند!

[1]. ر. ک. مانند: شیخ صدوق، امالی، ص 283، بیروت، اعلمی، چاپ پنجم، 1400ق؛ شریف الرضی، محمد بن حسین، خصائص الأئمة(ع) (خصائص أمیر المؤمنین ع)، محقق، مصحح، امینی، محمد هادی‏، ص 71، مشهد، آستان قدس رضوی، چاپ اول، 1406ق؛ سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 481، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.