جستجوی پیشرفته
بازدید
39150
آخرین بروزرسانی: 1404/05/18
خلاصه پرسش
چرا باید مکان نماز مردان جلوتر از زنان باشد؟
پرسش
چرا به هنگام خواندن نماز مردان جلوتر از زنان می‌ایستند؟
پاسخ اجمالی

لزوم این حکم که زن جلو یا مساوی مرد، نماز نخواند، مورد اتفاق مراجع عظام نیست؛ هر چند رحجان این حکم، مورد اتفاق آنها است؛ اما در مورد چرایی و علت این حکم فقهی، توجه به این نکات ضروری است:

  1. هرچند همه‌ی احکام بر اساس مصالح و مفاسد است؛ و هر حکمی دارای فلسفه و علتی است، ولی بیان و کشف علت تمام جزئیات احکام، کار بسیار مشکلی است؛ نهایت این‌که بتوان ضوابط کلی برای احکام بیان نمود که البته کلیت در این‌جا به معنای اکثری است که قابل استثنا است.
  2. روح و کمال تمام عبادات به حضور قلب و توجه آن، به درگاه ذات حق تعالی است، به گونه‌ای که هیچ عبادتی، بدون توجه قلبی، مورد قبول و رحمت ذات حق تعالی واقع نمی‌شود و از اعتبار ساقط است.

بر همین اساس، شاید آدابی که از سوی نبی خاتم(ص) و ائمه(ع) در خصوص نماز به دست ما رسیده است، برای محافظت توجه قلبی، در نماز باشد.

  1. نزدیک هم بودن زن و مرد در یک مکان، در حال نماز، با توجه به جذابیت زن برای مرد - حداقل بعض موارد-، مخّل و مضر به توجه قلبی در نماز خواهد بود.
پاسخ تفصیلی

برای روشن شدن فلسفه‌ی جلوتر بودن مکان نماز مرد از زن چند مطلب را متذکر می‌شویم:

الف) در مسئله‌ی جلوتر بودن مکان نماز مرد از زن، فتوای بعضی مراجع لزوم این حکم است؛[1] اما بعضی دیگر از مراجع این حکم را لازم ندانسته و فرموده‌اند: "بنابر احتیاط مستحب، زن باید عقب‌تر از مرد بایستد"[2] و یا این‌که "مکروه است زن در نماز، جلوتر از مرد یا مساوی با او بایستد".[3]

ب) در خصوص چرایی و علت این حکم فقهی، توجه به این نکات ضروری است:

  1. بر اساس نظریه‌ی صحیح و درست که فقهاء و دانشمندان شیعه بدان معتقدند، احکام خداوند بر اساس مصالح و مفاسد است؛ یعنی اگر انجام عملی دارای منفعت مهم و حیاتی است، آن عمل واجب خواهد بود، یا اگر منفعت آن حیاتی نباشد آن عمل مستحب است؛ و اگر انجام عملی، دارای ضرر خطرناک و مهلک باشد، انجام آن حرام، و اگر ضرر آن خطرناک و مهلک نبوده، مکروه است. و در صورتی که منفعت یا ضرر آن غالب نباشد و مساوی الطرفین باشد، آن عمل مباح است. البته منظور از منفعت و ضرر صرف منفعت و ضرر مادی نیست، بلکه به معنای عام و گسترده است که به جامعیت و گستردگی ابعاد وجودی انسان است.
  2. هرچند اصل کلیت این قاعده که احکام الهی بر اساس مصالح و مفاسد است، قطعی و قطعی است، ولی کشف مصالح و مفاسد در جزئیات و مصادیق، بسیار مشکل است؛ زیرا اولاً: نیازمند داشتن امکانات وسیع، در ابعاد مختلف علمی است. ثانیاً: بشر هر قدر از نظر علم و صنعت پیشرفت کند، باز معلومات او در برابر مجهولاتش، قطره‌ای است در برابر دریا: «جز اندکی از دانش به شما داده نشده است».[4]

و شاید علت عدم بیان علت و فلسفه‌ی تمام احکام، از سوی اولیای الهی دین، یکی این بود که بیان تمام اسرار احکام برای انسان‌هایی که بسیاری از حقایق علمی هنوز برایشان کشف نشده، مانند گفتن معما و لغز است، که چه بسا موجب تنفر شنوندگان گردد. امام علی(ع) در این مورد فرمود: «مردم، دشمن آن چیزی هستند که نمی‌دانند»؛[5] لذا اولیای الهی در حد فهم انسان‌ها به بعضی از علت‌ها و فلسفه‌های احکام اشاره کردند.

دیگر این‌که، هدف از دین و شریعت، آراستگی انسان‌ها به خوبی‌های علمی و عملی، و اجتناب از زشتی‌های فکری و عملی است، و این هدف با عمل به شریعت به دست می‌آید، هرچند افراد فلسفه و علت احکام را ندانند. نظیر این‌که: بیمار با انجام دادن دستورات پزشک، بهبودی را به دست می‌آورد و لو فایده و فلسفه، دارو و دستورات پزشکی را نداند.

علاوه بر این‌که مؤمنان، چون اطمینان و یقین دارند به این‌که دستورات دینی، از کسانی صادر می‌شود که علم و آگاهی آنان خطاناپذیر است، پس یقین به اثربخشی و مفید بودن این دستورات دارند.

  1. هرچند فهم علت و فلسفه احکام مشکل است، ولی پیدا نمودن ضوابط کلی احکام، امر ممکنی است. البته کلیت در مسائل حقوقی، مانند کلیت در مسائل فلسفی نیست که استثناء ناپذیر باشد، بلکه کلیت در مسائل حقوقی و اجتماعی به معنای اکثری بوده و لذا قابل استثنا است.[6]
  2. روح و کمال تمام عبادات به حضور قلب و توجه آن، به درگاه ذات حق تعالی است، به گونه‌ای که هیچ عبادتی، بدون توجه قلبی، مورد قبول و رحمت ذات حق تعالی واقع نمی‌شود.[7] رسول خدا(ص) در این باره فرمود: همانا بهره‌ای از نمازت نداری، مگر به همان مقدار که توجه به خدا داشته باشی».[8] آن‌حضرت در کلام دیگری فرمود: «به گونه‌ای از خدا بترس که گویی او را می‌بینی، که اگر تو او را نمی‌بینی، او تو را می‌بیند».[9]

امام خمینی(ره) نیز در زمینه‌ی حضور قلب فرمود: فوائد و نتایجی که در آیات و روایات، برای عبادت و نماز بیان کردند، به دست نمی‌آید، مگر آن‌که حضور قلب باشد.[10]

  1. با نگاهی به آداب نماز، شاید بتوان گفت؛ بیشترِ این آداب، برای محافظت از حضور قلب در نماز است؛ مثلا فرموده‌‌‌اند: در حال نماز، به اطراف نگاه نکنید، با دست و ریش بازی مکنید، نگاه به نقش انگشتر و کتاب نکنید، گوش به حرف‌های دیگران ندهید، در جاده، خیابان، کوچه، مقابل آتش، چراغ، آشپزخانه، کوره‌ی آتش، روبروی عکس، مجسمه‌ی انسان یا حیوان، مقابل قبر و در قبرستان نماز نخوانید.[11]

و شاید بر همین اساس؛ چون زیبایی و جذابیت‌های زن - در بسیاری از موارد-، برای توجه به او، بیشتر از مرد است، دستور داده‌اند که زن جلو یا مساوی مرد نماز نگزارد، مگر این‌که فاصله یا پرده‌ای باشد که در این صورت کراهت یا حرمت برداشته می‌شود و نماز باطل نخواهد بود.[12]


[1]. اگر زن جلوتر یا مساوی مرد بایستد، نماز باطل است. لنکرانى، محمد فاضل موحدى‌، رساله توضیح المسائل‌، ص 151، قم، چاپ صدو چهاردهم، 1426ق. اگر بین مرد و زن، مقداری، ولو به اندازه یک وجب فاصله باشد، جلوتر بودن زن، اشکال ندارد؛ حسینی خامنه‌ای، سید علی، اجوبة الاستفتاءات، ص 75، سؤال 374، قم، دفتر معظم له، چاپ اول، 1424ق. بنابر احتیاط لازم، زن عقب‌تر از مرد، بایستد؛ امام خمینی، توضیح المسائل مراجع، مطابق با فتاوای، سیزده نفر از مراجع تقلید، مسئله 886، مطابق با فتوای آیت الله سیستانی.

[2]. امام خمینی، توضیح المسائل مراجع، مطابق با فتاوای، سیزده نفر از مراجع تقلید، مسئله، 888، 887، 886.

[3]. حضرات آیات گلپایگانی و صافی، همان.

[4]. «و ما اوتیتم من العلم الا قلیلاً». اسراء، 85.

[5]. «الناس اعداء ما جهلوا»، سید رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صبحی صالح، ص 501، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.

[6]. برگرفته از پاسخ «فلسفه حلیت میگو»، 1967

[7]. امام خمینی، سر الصلاة (معراج السالکین و صلاة العارفین)، ص 15 و 25، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، چاپ نهم، 1429ق.

[8]. همان، ص 26.

[9]. منسوب به جعفر بن محمد علیه السلام (امام ششم)، مصباح الشریعة، ص 8، بیروت، اعلمی، چاپ اول، 1400ق؛ سر الصلاة (معراج السالکین و صلاة العارفین)، ص 26 و 182.

[10]. سر الصلاة (معراج السالکین و صلاة العارفین)، ص 28.

[11]. توضیح المسائل مراجع، مسئله، 898؛ سر الصلاة (معراج السالکین و صلاة العارفین)، ص 32.

[12]. توضیح المسائل مراجع، مسئله، 888.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    799288 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    762653 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    685750 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    661275 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    650043 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    603378 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580640 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    574987 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565643 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564880 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...