بدیهی است که تبلیغ دین به طور عام، به ویژه سیره و روش پیامبر (ص) که منعکس کننده و نشان دهنده ی ارزش ها، اخلاق و سیر و سلوک صحیح و دارای مضامین بلند است، از مهم ترین مسائلی است که شایسته است شخص مسلمان درباره اش فکر کرده و برای پیاده کردن این ارزش ها در روی زمین تلاش کند.

اما نکته ای که شایان توجه است و نباید از آن غفلت نمود، این است که اجرایی کردن این اهداف بلند و تبلیغ آن ارزش ها و رساندن آنها به گوش مردم، باید از راه های باشد که با مقاصد و اهداف رسالت پیامبر (ص) هماهنگی داشته باشد.

به عنوان مثال، اگر مفهومی مانند سیاست را در نظر بگیریم، تعریف این مفهوم (سیاست) از نظر ماکیاولیست: مدیریت و تخصصی است در دست حکام برای ادامه ی حکومت، از هر راهی که تحقق پیدا کند. [1]

برخی دیگر سیاست را این گونه تعریف کرده اند: سیاست خدعه و نیرنگ است برای حکومت کردن بر انسان ها. [2]

طبق این تعاریف از نگاه اینان برای رسیدن به هدف، استفاده از هر وسیله ای جایز است. اما هنگامی که که به تعریف سیاست از نگاه اسلام نظر می کنیم می بینیم که سیاست، اداره و تدبیر شؤون امت تعریف شده است. [3] بنابراین، شکی نیست زمانی که انسان مسلمان در این مفهوم تفکر کند، بدون تردید چیزی که می یابد رعایت ارزش های اسلامی است؛ چرا که با ارزش ها شؤون ملت به بهترین وجه تحقق می یابد.

از نظر اسلام صحیح نیست که فقط اهتمام به پیشرفت تکنولوژی داشته باشیم، یا به فکر پیشرفت اقتصادی و مادی باشیم، ولی از ارزش ها غافل شویم و تصور کنیم که در پیشرفت اقتصادی و مادی اداره ی امور ملت و مملکت، تحقق پیدا می کند.

بدین جهت است که می بینیم قرآن کریم و سنت پیامبر (ص) و ائمه (ع) فراوان بر مشروع بودن وسیله و راه های رسیدن به مقاصد مادی و معنوی، تأکید می کنند. خدای متعال در این باره می فرماید: "ای داوود ما تو را خلیفه در زمین قرار دادیم، پس در میان مردم به حق داوری کن و از هوای نفس پیروی مکن که تو را از راه خدا منحرف سازد، کسانی که از راه خدا گمراه می شوند، عذاب شدیدی به خاطر فراموش کردن روز حساب دارند. [4]

این آیه ی شریفه تأکید و سفارش می کند بر این که به حق حکم کنید و از پیروی هوای نفس دوری نمایید؛ چرا که پیروی از حق و دوری از هوای نفس، با تعالیم آسمانی و رسالت انبیا سازگاری دارد، نه خدعه و نیرنگ. همچنین هنگامی که به سنت هم مراجعه می کنیم می بینیم از همین روش و الگو پیروی شده است. از پیامبر (ص) روایت شده است: &quotیچ حاکم مسلمان نیست، هنگامی که امور مسلمانان را به دست می گیرد، اگر نسبت به آنان خدعه و نیرنگ کند، خداوند بهشت را بر او حرام می کند. [5]

از مطالب گذشته این مسئله روشن شد که همان اندازه که به فکر نشر و ترویج دین هستیم، سزاوار است به همان اندازه، به فکر راه کارهای که برای نشر و تبلیغ دین اختیار می کنیم فکر کنیم که آیا این وسیله و راه تبلیغ از نظر اسلام درست و مشروع است، یا خیر؟

کلینی از امام صادق (ع) نقل می کند که آن حضرت فرمود: "حلال محمد (ص) حلال است تا روز قیامت و حرامش برای همیشه تا روز قیامت حرام است، نه غیر از این است و نه غیر از این خواهد آمد". [6]

در این جا برخی از نمونه هایی که بیانگر اهتمام پیامبر (ص) و ائمه (ع) به ارزش ها و پرهیز و دوری آن بزرگواران از به کار گیری خدعه و نیرنگ است، را بیان می کنیم:

1. موضع گیری پیامبر (ص) در مقابل عبدالله بن سعد بن ابی سرح

معروف است که عبدالله بن سعد مسلمان بود و مرتکب کاری شد که باعث ارتدادش گردید و پیامبر (ص) او را مهدور الدم اعلام کرد، وی برادر رضاعی عثمان بود، لذا از عثمان خواست تا خدمت پیامبر برسد و مداخله کند تا پیامبر (ص) از او بگذرد. عثمان به اتفاق برادرش خدمت پیامبر رسیدند، عثمان خطاب به پیامبر گفت: این شخص (عبدالله بن سعد) برادر رضاعی من است. مادرش در حق من لطف و محبت کرد، زمانی که بچه بودم مرا به دوش خود حمل کرد و ...، او را به من ببخش و از خونش در گذر، پیامبر (ص) از عثمان روبر گرداند، عثمان از طرف دیگر به مقابل حضرت رفت و همان حرف ها را تکرار کرد، پیامبر از عثمان رو برگرداند، تا کسی برخیزد و حکم خدا را در مورد عبدالله اجرا کند و گردنش را بزند. پیامبر (ص) زمانی که دید کسی بلند نمی شود تا حکم را اجرا کند و عثمان هم سر مبارکش را می بوسد و می گوید: یا رسول الله (ص) پدر و مادرم فدای تو باد، بیعتش را بر مسلمانی قبول کن، بیعتش را پذیرفت.

ابن ابی الحدید به نقل از واقدی می گوید: بعد از این ماجرا رسول الله (ص) به مسلمانان فرمود: چه چیزی مانع شما شد، از این که از جای خود برخیزید و این مرتد را بکشید؟ عباد بن بشر [7] گفت: یا رسول الله (ص) قسم به خدایی که تو را به حق مبعوث کرد، من از هر سو به طرف شما می آمدم، تا شاید اشاره کنید، تا من گردنش را بزنم، پیامبر (ص) در جواب او فرمود: "ما با اشاره کسی را نمی کشیم. یا این گونه فرمود: برای پیامبر خیانت چشم ها نیست". [8] بدیهی است که پیامبر (ص) حتی در چنین حالتی از روشی که مخالف ارزش ها و اهدافش بود پرهیز کرد.

2. واکنش امام علی (ع) در مقابل عمروعاص در جنگ صفین در منصرف شدن از قتل وی هنگامی که کشف عورت کرد، نمونه ای دیگر از این مسئله است. علامه مجلسی در "بحار الانوار" در این باره چنین نقل می کند: ... علی (ع) در حال فرار عمروعاص به وی رسید و ضربه ای به وی زد که به پایین زره اش اصابت کرد، و به پشت بر زمین افتاد و چون دید جانش در خطر است، لباسش را از تن در آورد و عورتش پیدا شد، در این هنگام امام علی (ع) به جهت کرامت و شرم و حیا از وی روی برگرداند و از کشتن وی منصرف شد، امام (ع) معاویه را به مبارزه طلب کرد، ولی او از مبارزه با علی (ع) سر باز زد، بُسر بن ارطاة به مبارزه آن حضرت رفت، علی (ع)  چنان ضربتی به او زد که او هم به پشت افتاد و او هم مانند عمروعاص کشف عورت کرد، علی (ع) از کشتن او نیز منصرف شد، پس فرمود ای مردم شام وای بر شما، از راه نامردی می خواهید جان خود را حفظ کنید، همانا این راه نامردی را عمروعاص به شما تعلیم داد. [9]

خلاصه این که تبلیغ دین و سیره ی پیامبر (ص) از راه فیلم، کنسرت و ... اگر مستلزم کارهای حرام باشد مانند این که زن و مرد مختلط باشند یا از غنا و موسیقی حرام [10] ، استفاده شود ...، در این صورت جایز نیست، اما اگر به نحوی باشد که موجب حرام شرعی نشود، در استفاده از این راه ها مانعی وجود ندارد. تجربه ی جمهوری اسلامی بهترین شاهد در این زمینه است. بنابراین، درست نیست انسان بخواهد ارزش های دینی، شرعی و اخلاقی را با زیر پا نهادن و ملتزم نبودن به این ارزش ها ترویج و تبلیغ کند، آیا نشر عفت از راه زیر پا نهادن عفت و پاکی صحیح است، آیا نشر و ترویج فضایل اخلاقی با مرتکب شدن رذایل اخلاقی صحیح است؟

بنابراین، با این بیان روشن شد که قانون و ضابطه در این راه منحصر به وسیله یا وسایل حاضر نیست، بلکه ملاک مطابقت این وسایل و راه ها، با احکام شرع است و بدیهی است که راهای تبلیغ صحیح فراوان است.