براء بن عازب انصاری (از قبیله اوس) یکی از یاران با وفای پیامبر اسلام (ص) است که در اکثر جنگ ها ملازم رکاب رسول اکرم (ص) بوده است. وی می گوید در چهارده غزوه در خدمت پیامبر (ص) جنگیدم. اولین جنگی که شرکت کرد غزوه خندق بوده است، در جنگ بدر به جهت کمی سن پیامبر (ص) او را به همراه چند نفر دیگر از میانه راه برگرداند. می گویند فتح ری در سال بیست و چهارم هجری به دست وی واقع شد.[1]

براء بن عازب از خواص اصحاب امیرمؤمنان علی (ع) است که اکثر اوقات در خدمت آن حضرت بود. یک روز حضرت علی (ع) به وی فرمود این دین را چگونه یافتی؟ عرضه داشت قبل از آن که از شما پیروی کنم مانند یهود بودیم و از دین چیزی نمی فهمیدیم و به همین دلیل عبادت را سبک و خوار می شمردیم، اما از وقتی که از شما تبعیت و پیروی می کنیم حقیقت ایمان در دل ما جایگزین شد و سنگینی و ارزش عبادت را در خود احساس می کنیم.[2]

او در جنگ های امیرالمؤمنین شرکت داشته است.[3] براء بن عازب درباره خلافت پس از پیامبر (ص) می گوید، هنگامی که در جریان نتیجه جلسه سقیفه قرار گرفتم، مثل این که دنیا بر سر من خراب شد و دنیا در جلو چشمم تیره گردید؛ در غم و اندوه به سر می بردم تا شب فرا رسید، رفتم مسجد دیدم مقداد، ابوذر، سلمان، حذیفه، عمار یاسر، عبادة بن صامت و زبیر بن عوام در گوشه مسجد اجتماع کردند و در مورد حادثه خلافت گفتگو می کنند، به آنها ملحق شدم.[4]

در روایات می خوانیم: براء بن عازب در ایامی که امام حسین (ع) کشته شد در کوفه منزل داشت ولی از یاری امام خودداری کرد، و بعدها تأسف می خورد و متأثر بود که چرا امام را یاری نکرد.[5] وی در همان کوفه در ایام مصعب بن زبیر وفات کرد.[6]

به هر حال روایات مختلفی در مدح و ذم او وارد شده است.

مرحوم سید محسن امین صاحب اعیان الشیعه بعد از بیان زندگی نامه ایشان و سخنانی در مدح و ذم شان می فرمایند: خلاصه این که امر ایشان مشتبه است و سخن صحیح تر آن است که ایشان درستکار بوده و از سلامت برخوردار است. و الله اعلم.