در بیع (خرید و فروش)؛ مشتری به ازای ثمنی (پول) که پرداخت می‌کند، مبیع (کالا) را از فروشنده دریافت می‌کند. اما اصل عقد بیع متکی به این دو نیست. یعنی فروشنده می‌گوید: من این خانه را به فلان مقدار فروختم و مشتری می‌گوید: قبول دارم و می‌خرم؛ با این عقد، بیع تحقق یافته است ولی احکام دیگری در این بین وجود دارد که با توجه به مورد سؤال به آن اشاره می‌شود:
1. اگر بعد از عقد بیع، مشتری ثمن را پرداخت نکرد، بیع باطل نشده و فسخ نمی‌گردد بلکه بعد از سه روز از انجام بیع و عدم پرداخت ثمن توسط مشتری، فروشنده خیار فسخ دارد و می‌تواند صبر کند یا بیع را فسخ کند. به مسأله‌ای در این باره دقت کنید:
«سؤال: شخصى خانه‌اى را از فردى به قیمت معیّنى خریده و پرداخت پول آن را بر عهده گرفته است ولى بدون آنکه شرط تأخیر پرداخت ثمن را داشته باشد آن را نپرداخته است تا اینکه دو سال از زمان انجام معامله گذشته و فروشنده هم خانه را تحویل خریدار نداده است، آیا این بیع، باطل محسوب مى‌شود؟
جواب: مجرّد تأخیر مشترى در پرداخت ثمن به فروشنده و دریافت مبیع از او بیع را باطل نمى‌کند هر چند آن (تأخیر در پرداخت ثمن) را با فروشنده شرط نکرده باشد. ولى بعد از گذشت سه روز از این بیع، فروشنده خیار فسخ دارد.»[1]
2. در صورت عدم پرداخت ثمن توسط مشتری، بایع هم می‌تواند مبیع (کالا) را به او تحویل ندهد لذا در قانون مدنی چنین آمده است:
«همان گونه که در تسلیم مبیع بیان شد، به وسیلۀ عقد بیع، ثمن با مبیع مبادله شده و ثمن در ملک بایع در مى‌آید چنانکه مبیع داخل در ملک مشترى مى‌گردد، و همان طورى که بر بایع لازم بود که مبیع را تسلیم مشترى نماید، بر مشترى نیز لازم است بر اساس تعهدى که در ضمن عقد بیع نموده است ثمن را به بایع تحویل دهد؛ و اگر مشترى در پرداخت ثمن کوتاهى کند بایع حق دارد از دادگاه اجبار او را به پرداخت ثمن بخواهد و یا از حق حبس خود استفاده نماید؛ یعنى تسلیم مبیع را موکول به تأدیۀ ثمن نماید.»[2]
بنابراین، در صورت عدم پرداخت ثمن، بیع باطل نمی‌شود ولی در صورتی که فروشنده تا کنون مبیع را به خریدار نداده بود، می‌تواند تا پرداخت ثمن توسط مشتری، کالا را به او تحویل ندهد.

---