لطفا صبرکنید
بازدید
42389
42389
آخرین بروزرسانی:
1393/03/29
کد سایت
fa40700
کد بایگانی
49753
نمایه
بررسی دعای اویس قرنی در کتاب «مهج الدعوات»
طبقه بندی موضوعی
درایه الحدیث
اصطلاحات
اویس قرنی
گروه بندی اصطلاحات
شخصیتها
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
در کتاب «مهج الدعوات»؛ دعایی از اویس قرنی نقل شده است که دارای ثوابهای باورنکردنی است! آیا چنین ثوابهایی را میتوان پذیرفت؟
پرسش
سید ابن طاووس در کتاب «مهج الدعوات» دعایی آورده تحت عنوان دعای جامع و ثوابهای زیادی برای آن آورده است تا جایی که مینویسد پیامبر فرمود: «به حق کسی که مرا به راستی به پیغمبری فرستاد هر کس این دعا را بخواند و بخوابد و حال آنکه همه گناهان کبیره را مرتکب شده باشد پس بمیرد، آن شخص شهید راه خدا خواهد بود و اگر چه بیتوبه بمیرد(دقت شود) که خدای تعالی او را و اهل بیت او را و پدر و مادر او را و مؤذن مسجد و پیش نمازی را که در آن مسجد با آن شخص نماز بجا میآورد به عفو و رحمت خود میآمرزد». حال با توجه به اینکه سید در مقدمه کتابش مینویسد من دعاهای معتبر را در این کتاب آوردهام و از این دست دعاها و ثوابهای بیحد و حصر در آن کتاب آورده؛ آیا این روایات با قرآن و مبانی دینی سازگار است؟ آیا آیاتی مانند «فمن یعمل ...» و «انا یتقبل الله من المتقین» اینگونه روایات را بر میتابد؟ آیا با هدف خلقت و مبانی فلسفی و معرفت النفسی که هر عمل ما نقشی در نفس ما باقی خواهد گذاشت و هزاران مطالب دیگر این احادیث سازگار است و آیا باعث تجرّی نمیشود؟
پاسخ اجمالی
سید بن طاووس در کتاب مهج الدعوات، این دعا را از امام علی(ع) نقل میکند: «یَا سَلَامُ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیزُ الْجَبَّارُ الْمُتَکَبِّرُ الطَّاهِرُ الْمُطَهَّرُ الْقَاهِرُ الْقَادِرُ الْمُقْتَدِرُ یَا مَنْ یُنَادِی مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ بِأَلْسِنَةٍ شَتَّى وَ لُغَاتٍ مُخْتَلِفَةٍ وَ حَوَائِجَ أُخْرَى یَا مَنْ لَا یَشْغَلُهُ شَأْنٌ عَنْ شَأْنٍ أَنْتَ الَّذِی لَا تُغَیِّرُکَ الْأَزْمِنَةُ وَ لَا تُحِیطُ بِکَ الْأَمْکِنَةُ وَ لَا تَأْخُذُکَ نَوْمٌ وَ لَا سِنَةٌ یَسِّرْ لِی مَا أَخَافُ عُسْرَهُ وَ فَرِّجْ لِی مِنْ أَمْرِی مَا أَخَافُ کَرْبَهُ وَ سَهِّلْ لِی مِنْ أَمْرِی مَا أَخَافُ حُزْنَهُ سُبْحَانَکَ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ- إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ عَمِلْتُ سُوءاً وَ ظَلَمْتُ نَفْسِی فَاغْفِرْ لِی إِنَّهُ لَا یَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلَّا أَنْتَ- وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ وَ لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ وَ صَلَّى اللَّهُ عَلَى نَبِیِّهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسْلِیما».[1]
برخی منابع متأخر نیز این دعا را نقل کردهاند.[2] همچنین کفعمی در مصباح خود این دعا را بدون ذکر ثواب آن، آورده است.[3]
سید بن طاووس درباره ثواب این دعا، حدیثی را نقل میکند که نیاز به تأمل و دقت دارد؛ اویس قرنی از امام على(ع) نقل کرده است؛ آنحضرت فرمود: «هر کس این دعا را بخواند، خداوند همه حاجتهاى او را برآورده میکند و رسول خدا(ص) فرمود: قسم به کسى که مرا به راستى به پیامبرى فرستاده است؛ کسى که به او گرسنگى و تشنگى رسیده باشد، پس این دعا را بخواند، خداى تعالى او را سیر میگرداند و آب ارزانى میکند.
اگر شخصى این نامها را بر کوهى بخواند که مانع مسیرش باشد، هر آینه در آن کوه مسیری باز خواهد شد. اگر این دعا را بر دیوانهاى بخواند عاقل میشود.
...قسم به کسى که مرا به راستى به پیامبرى فرستاده است؛ هر کس این دعا را چهل شب جمعه بخواند خداوند میآمرزد از براى او هر گناهى را که میان او و میان خداوند باشد. ..هر کس که این دعا را در وقت خواب بخواند پس در آن اثنا به خواب رود خداوند به عدد هر حرفى از این دعا هفتاد هزار فرشته از روحانیان خلق مینماید که چهره ایشان هفتاد هزار مرتبه از آفتاب نیکوتر باشد و از خداوند از براى او طلب آمرزش نمایند و براى او دعا کنند و از براى او حسنات بنویسند.
هر کس این دعا را بخواند و حال آنکه از او گناهان کبیره سر زده باشد هر آینه همه گناهان او آمرزیده میشود و اگر در آن شب بمیرد، شهید مرده خواهد بود».
راوى میگوید: پس حضرت علی(ع) به من فرمود: «به درستى که خداى تعالى میآمرزد او را و اهل بیت او را و مؤذن مسجد او را که در آن نماز گزارده و پیشنمازى که به او اقتداء نموده است».[4]
برای بررسی روایت فوق، توجه به این نکات ضروری است:
1. با اینکه متن دعای مذکور به لحاظ محتوایی اشکال ندارد و قابل استفاده است؛ اما روایتی که این ثوابها را برای دعا ذکر کرده، سند ندارد و چندان قابل اعتماد نیست.
2. برخی از نتایج را - بر فرض قبول روایت- باید نشانگر تأکید مضاعف بر اثرگذاری این دعا دانست.
فرازهایی چون باز شدن مسیر از میان کوهها میتواند اشاره به این باشد که این دعا بالقوّه قابلیّت آنرا دارد که با وجود برخی شرایط و برای افراد خاص، چنین تأثیری داشته باشد.
3. این دعا مانند دیگر ادعیه در بیان علت تامه تحقق چنین نتایجی نیستند، بلکه باید شرایط و مقدمات امور نیز فراهم گردد تا این دعا بتواند اثر خود را بگذارد وگرنه به تنهایی چنین نتایجی متصور نیست و نمیتوان انتظار داشت که تنها با خواندن این دعا تمام خانواده انسان پاک گردند بدون اینکه آنها چنین صلاحیتی داشته باشند.
4. به هرحال؛ اگر کسی این دعا را به گمان آنکه مأثور است بخواند، به دلیل روایات «مَن بَلَغ» بیپاداش نخواهد ماند.[5]
برخی منابع متأخر نیز این دعا را نقل کردهاند.[2] همچنین کفعمی در مصباح خود این دعا را بدون ذکر ثواب آن، آورده است.[3]
سید بن طاووس درباره ثواب این دعا، حدیثی را نقل میکند که نیاز به تأمل و دقت دارد؛ اویس قرنی از امام على(ع) نقل کرده است؛ آنحضرت فرمود: «هر کس این دعا را بخواند، خداوند همه حاجتهاى او را برآورده میکند و رسول خدا(ص) فرمود: قسم به کسى که مرا به راستى به پیامبرى فرستاده است؛ کسى که به او گرسنگى و تشنگى رسیده باشد، پس این دعا را بخواند، خداى تعالى او را سیر میگرداند و آب ارزانى میکند.
اگر شخصى این نامها را بر کوهى بخواند که مانع مسیرش باشد، هر آینه در آن کوه مسیری باز خواهد شد. اگر این دعا را بر دیوانهاى بخواند عاقل میشود.
...قسم به کسى که مرا به راستى به پیامبرى فرستاده است؛ هر کس این دعا را چهل شب جمعه بخواند خداوند میآمرزد از براى او هر گناهى را که میان او و میان خداوند باشد. ..هر کس که این دعا را در وقت خواب بخواند پس در آن اثنا به خواب رود خداوند به عدد هر حرفى از این دعا هفتاد هزار فرشته از روحانیان خلق مینماید که چهره ایشان هفتاد هزار مرتبه از آفتاب نیکوتر باشد و از خداوند از براى او طلب آمرزش نمایند و براى او دعا کنند و از براى او حسنات بنویسند.
هر کس این دعا را بخواند و حال آنکه از او گناهان کبیره سر زده باشد هر آینه همه گناهان او آمرزیده میشود و اگر در آن شب بمیرد، شهید مرده خواهد بود».
راوى میگوید: پس حضرت علی(ع) به من فرمود: «به درستى که خداى تعالى میآمرزد او را و اهل بیت او را و مؤذن مسجد او را که در آن نماز گزارده و پیشنمازى که به او اقتداء نموده است».[4]
برای بررسی روایت فوق، توجه به این نکات ضروری است:
1. با اینکه متن دعای مذکور به لحاظ محتوایی اشکال ندارد و قابل استفاده است؛ اما روایتی که این ثوابها را برای دعا ذکر کرده، سند ندارد و چندان قابل اعتماد نیست.
2. برخی از نتایج را - بر فرض قبول روایت- باید نشانگر تأکید مضاعف بر اثرگذاری این دعا دانست.
فرازهایی چون باز شدن مسیر از میان کوهها میتواند اشاره به این باشد که این دعا بالقوّه قابلیّت آنرا دارد که با وجود برخی شرایط و برای افراد خاص، چنین تأثیری داشته باشد.
3. این دعا مانند دیگر ادعیه در بیان علت تامه تحقق چنین نتایجی نیستند، بلکه باید شرایط و مقدمات امور نیز فراهم گردد تا این دعا بتواند اثر خود را بگذارد وگرنه به تنهایی چنین نتایجی متصور نیست و نمیتوان انتظار داشت که تنها با خواندن این دعا تمام خانواده انسان پاک گردند بدون اینکه آنها چنین صلاحیتی داشته باشند.
4. به هرحال؛ اگر کسی این دعا را به گمان آنکه مأثور است بخواند، به دلیل روایات «مَن بَلَغ» بیپاداش نخواهد ماند.[5]
[1]. «اى سلامتى دهنده امان دهنده نگاهدارنده غلبهکننده با عزّت صاحب جبروت و کبریا! اى پاک و پاکیزه، اى قهرکننده با توانایى بسیار توانا! اى کسى که خوانده شده است از هر راه و بیابان دور و دراز به زبانهاى مختلف و لهجههاى متفاوت و حاجتهاى متعدّده! اى کسى که مشغول نمیگرداند او را کارى از کارى دیگر! تویى آنکه تغییر نمیدهد تو را زمانها و فرا نمیگیرد ترا مکانها و فرو نمیگیرد ترا خواب و نه سستى، آسان گردان براى من از کارم آنچه را که میترسم دشوارى آنرا و نجات و رهایى ده مرا از شغل من آنچه میترسم از اندوه آن و آسان و هموار گردان براى من از امر من آنچه را که میترسم ناهموارى آنرا. تسبیح میکنم ترا تسبیح کردنى. نیست خدایى مگر تو بهدرستى که من هستم از جمله ستمکنندگان بر خود، گناه و بدى کردهام، به نفس خود ستم نمودهام، پس بیامرز مرا بهدرستى که نمیآمرزد گناهان را کسى مگر تو و همه ستایش تو را سزاوار است که پروردگار عالمیان هستی و نیست حرکتى و نه توانایى مگر به خداى بلند مرتبه بزرگ و رحمت فرستد خدا بر پیغمبر او محمّد و بر آل او و درود فرستد خدا بر ایشان درودى بسیار»؛ ابن طاووس، علی بن موسی، مهج الدعوات و منهج العبادات، محقق و مصحح: کرمانی، ابوطالب، محرر، محمد حسن، ص 103 – 104، قم، دار الذخائر، چاپ اول، 1411ق.
[2]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 92، ص 390 – 391، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[3]. کفعمی، ابراهیم بن علی، المصباح (جنة الأمان الواقیة و جنة الإیمان الباقیة)، ص 283 - 284، قم، دار الرضی (زاهدی)، قم، چاپ دوم، 1405ق.
[4]. مهج الدعوات و منهج العبادات، ص 103.
[5]. ر.ک: «اعتبار کتب دعا»، سؤال 1364.
نظرات