قرآن کریم هنگام معرفی صاحبان خرد در یکی از آیاتش می‌فرماید: «الَّذینَ یَذْکُرُونَ الله قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‏ جُنُوبِهِمْ ...»؛[1] همان‌ها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آن‌گاه که بر پهلو خوابیده‌‏اند، یاد می‌کنند و در اسرار آفرینش آسمان‌ها و زمین می‌اندیشند (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریدى! منزهى تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار.
بدیهی است که این آیه در مقام تجویز قرائت قرآن در حال خوابیده و درازکش نیست، آنچه از این آیه بر می‌آید آن است که انسان‌های عاقل در همه حالات، حتی در حالت خوابیده و درازکش نیز باید به یاد خدا باشد، و به مناجات با پروردگار خویش بپردازد. نه آن‌که نماز و قرآن را در این حال بخواند. البته هنگام ضرورت می‌توان نماز را نشسته و یا خوابیده خواند و یکی از تفسیرهای آیه نیز همین است. چنانچه از امام باقر(ع)‏ در معنای آیه نقل شده است؛ فرد صحیح و سالم نماز را در حالت ایستاده می‌خواند، بیمار نشسته و بیماری که توان نشستن ندارد، به صورت دراز کشیده نماز به جا می‌آورد.[2]
به هر حال این آیه به معنای به یاد خدا بودن در همه حالات است، حتى در حال استراحت! و عبارت «وَ عَلى‏ جُنُوبِهِمْ» (و بر پهلوهایشان نیز به یاد خدا می‌باشند)، بیانى براى یکی از اقسام استراحت است، زیرا ذکر خدا در هر حال خوب و شایسته است، و خردمندان کسانی‌اند که از خلقت جهان بر وجود خدا استدلال می‌کنند. هم خدا را در حال ایستاده، هم خوابیده و هم نشسته یاد می‌نمایند؛ یعنی خدا را تا آخرین حد توانایى در حال سلامت و بیماری یاد می‌کنند؛ سالم در قیام و مریض در حال نشسته یا خوابیده؛ فرد سالم در حالى‌که ایستاده، یا به کار و انجام مسئولیت مشغول است، یا در حال جهاد و مبارزه است. چه آن‌گاه که آرمیده، نشسته و یا پهلو بر زمین نهاده و در حال خفتن و یا شهادت است.[3]
برخی از مفسران نیز تفسیر دیگری از آیه ارائه داده‌اند، به این بیان که آیه در مقام بیان اقسام عبودیت و بندگی است؛ یعنی تصدیق به قلب، اقرار به زبان و عمل به اعضا و جوارح. «یَذْکُرُونَ الله» اشاره به عبودیت زبان، «قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‏ جُنُوبِهِمْ»، اشاره به عبودیت اعضا و جوارح، «وَ یَتَفَکَّرُونَ فِی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْاَرْضِ»، اشاره به عبودیت قلب، فکر و روح دارد. و انسان چیزی جز مجموع اینها نیست. وقتی زبان غرق در ذکر باشد، اعضا در شکر، و قلب در تفکر، این بنده با تمام وجود غرق در عبودیت و بندگی است.^[4]

---