ملاحظه آنچه اسلام در ابواب مختلف معرفت‌شناختى آورده، نشان می‌دهد که این آیین الهى، براى ساختن جامعه ارزشىِ مورد نظر خود، پیش و بیش از هر چیز دیگر، به اندیشه و شناخت و آگاهى، اهمّیت داده و انسان‌ها را از خطر «جهل» و به کار نینداختن اندیشه، بر حذر داشته است؛ لذا جهل و نادانی، در آیات و روایات از نگاه‌های مختلف مورد سرزنش قرار گرفته است که در این‌جا به مواردی اشاره می‌شود:‏
1. بزرگ‌ترین مصیبت‏
امام على(ع): «بزرگ‌ترین مصیبت، نادانى است».[1] زیرا سبب انواع مصائب دنیوى و اخروى می‌گردد.[2]
امام صادق(ع): «هیچ مصیبت و بدبختی‏ای، بزرگ‌تر از نادانى نیست‏».[3]
2. ناگوارترین و بدترین بیمارى‏
امام على(ع): «ناگوارترین بیمارى، نادانى است».[4] «نادانى، بدترین بیمارى است».[5]
3. بدترین تنگدستى‏
پیامبر اسلام(ص): «اى على! هیچ تنگدستی‌ای، بدتر از نادانى نیست».[6]
امام على(ع): «هیچ سرمایه‌اى به‌سان خردمندى و هیچ تنگدستی‌ای، مانند نادانى نیست».[7]
4. زیانبارترین دشمنان‏
امام على(ع): «هیچ دشمنى، زیانبارتر از نادانى نیست».[8]
امام رضا(ص): «دوست هر انسانى خِرَد او است و دشمن او نادانی‌اش».[9]
5. رسواترین کار زشت‏
امام على(ع):
«هیچ کار زشتى، رسوایی‌اش بیش از نادانى نیست».[10]
«چقدر زشت است براى انسانِ خوش چهره که نادان باشد مانند خانه زیبایى که ساکنانش پلید باشند و یا باغى که جغد، آن‌را آباد کند. یا گله شترانى که گرگى از آن پاسدارى کند».[11]
برای آگاهی بیشتر درباره اهمیت و ارزش عقل و عاقل و نشانه‌های جهل نمایه‌های زیر را مطالعه کنید:
1. «رابطه علم، عقل و جهل»، سؤال 66519
2. «نشانه‌های جهل»، سؤال 29278
3. «نشانه‌های عقل و عاقل»، سؤال 74233

---