جستجوی پیشرفته
بازدید
13006
آخرین بروزرسانی: 1400/02/21
خلاصه پرسش
آیا داستان موسی و شبان که در مثنوی معنوی نقل شده است، مستند روایی و تاریخی دارد؟!
پرسش
سلام؛ می‌خواستم بپرسم داستان معروفی که همه‌جا - حتی در کتب درسی - به نام داستان موسی و شبان از آن یاد شده و برگرفته از اشعاری در مثنوی معنوی است، آیا این داستانی منطبق با واقعیت بوده و در منابع روایی و تاریخی گزارش شده است؟
پاسخ اجمالی

داستان حضرت موسی(ع) و شبان که در کتاب مثنوی معنوی آمده،[1] در قرآن بدان اشاره نشده و با جست‌وجویی که در منابع روایی و تاریخی معتبر و قابل دسترس داشتیم، چنین گزارشی را نیافتیم؛ اما به این نکته نیز باید توجه داشت که گزارش فردی مانند مولوی که در قرن هفتم می‌زیست، می‌تواند در حد و اندازه گزارش دیگر کتاب‌های تألیف شده در این محدوده زمانی مورد استناد قرار گیرد.

یعنی به خود کتاب مثنوی نیز می‌توان به عنوان یک کتاب منبع نگریست، حداکثر آن‌که اعتبار آن در حد و اندازه کتاب‌های دیگری است که توسط مؤلفانی با همان درجه از وثاقت و در همان زمان تألیف شده است. و صد البته این گزارش نیز مانند دیگر گزارش‌ها باید از لحاظ محتوا مورد ارزیابی قرار گیرد.

گفتنی است به اعتقاد برخی از شارحان مثنوی، بسیاری از داستان‌هایی که مولوی در کتاب مثنوی آورده صرفا جنبه‌ی تمثیل داشته و هدف از نقل آنها، استفاده‌های عرفانی است. به نظر می‌رسد پذیرش کلیت این موضوع کمی دشوار باشد؛ زیرا حتی اگر برخی از داستان‌های مثنوی با این نگاه تدوین شده باشد، اما انتساب داستانی به پیامبران نیاز به دلیل دارد و بعید است که مولوی بدون در دست‌ داشتن هیچ منبعی و تنها به صورت تمثیل، حادثه‌ای را به پیامبری از پیامبران خدا نسبت داده باشد! بنابراین، ممکن است منابعی - هرچند با اعتبار اندک - در اختیار ایشان بود و این گزارش در آنها درج شده که آن منابع به دست ما نرسید و به همین دلیل، همان‌گونه که بیان شد این گزارش می‌تواند در حد گزارش‌های موجود در دیگر کتاب‌های تألیف شده در این محدوده زمانی معتبر باشد.[2]

در نهایت و با فرض پذیرش این گزارش نیز نباید تصور کرد که موسی(ع) باید آن شبان را با همان اعتقادات اشتباهش به حال خود رها می‌کرد، بلکه توبیخ خدا ناظر به نوع برخورد موسی(ع) با آن شبان بود، نه آن‌که در صدد تأیید هرگونه شناخت اشتباه از خدا باشد.

 


[1]. مولانا جلال الدین محمد بلخی(مولوی)، مثنوی معنوی‏، محقق، مصحح، توفیق، سبحانی‏، ص 223، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی‏، چاپ اول، 1373ش.

«دید موسى یک شبانى را به راه             کاو همى‏گفت اى خدا و اى اله‏

تو کجایى تا شوم من چاکرت             چارقت دوزم کنم شانه سرت‏...».

[2]. «مولوی اعتقادات و انتقادات»، 6419؛ «نقش اشعار در فهم آیات و روایات»، 96414؛ «داستان مثنوی و پلورالیزم»، 12356.

نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    797054 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    759109 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می‌کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می‌کند؟
    683247 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه‌های دینی ما مسئله‌ای شناخته شده است، چنان‌که در آیات و روایات آمده است:«بریده باد هر دو دست ابولهب»؛ «از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می‌رود». و... .منتها همان‌گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، و هر دعایی از هر فردی قرین اجابت نیست، ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    660368 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    649618 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    602141 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    580447 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • طبق فتوای رهبر، نماز مغرب و عشا چه زمانی قضا می شود؟
    568810 Laws and Jurisprudence 1385/10/20
    پاسخ دفتر مقام معظم رهبری: آخر وقت نماز مغرب و عشا نصف شب شرعى است (15/11 ساعت بعد از  ظهر شرعی) و احتیاط آن است که اگر تا آن موقع نماز را نخوانده است، تا طلوع فجر به قصد ما فى‌الذمّه[1] به­جا ­آورد و پس از آن نماز قضا مى‌شود
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    565359 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    564663 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...