جستجوی پیشرفته
بازدید
52827
آخرین بروزرسانی: 1398/11/28
خلاصه پرسش
آیا خواندن دعا با شنیدن آن از ثواب و پاداشی برابر برخوردار است؟
پرسش
آیا تفاوتی بین خواندن دعا و شنیدن دعا وجود دارد؟ مثلا اگر به جای این‌که دعای عهد را به مدت چهل روز بخوانم، آن‌را از طریق دستگاه پخش بشنوم، آیا همان تأثیری را (به لحاظ ثواب معنوی) دارد که آن‌را خوانده‌ام؟
پاسخ اجمالی

خداوند به هر آنچه در اعماق قلب بندگان خود می‌گذرد، آگاه است، اما با این وجود، بر زبان آوردن دعاها و خواسته‌های آنان را به عنوان موضوعی اعلام می‌نماید که مورد پسند پروردگار بوده و پاداش فراوانی را به دنبال خواهد داشت. بر این اساس، سزاوار است که به دلیل راحت‌طلبی، شنیدن دعا را جایگزین خواندن آن نکرد. البته، اگر موانعی وجود داشته باشد که خواندن دعا را ناممکن و یا مشکل نماید و حتی در حالت عادی، شنیدن دعا نیز اگر با توجه و خشوع انجام شود، می‌تواند انسان را به خدای خود نزدیک نموده و ثواب بزرگی را برای او به دنبال داشته باشد، هر چند که نمی‌توان برای افرادی که توانایی تکلم دارند، پاداش شنیدن را برابر با پاداش خواندن دانست.

پاسخ تفصیلی

واژه‌ی ‏«دعا» در لغت به معناى خواندن، حاجت خواستن و استمداد، و گاهى منظور از آن مطلق خواندن است. منظور از دعا در اصطلاح، «خواستن حاجت از خداى متعال» است.[1]

دعا از بهترین عبادت‌ها است؛ زیرا عبادت به معنای نهایت فروتنی و اظهار بندگی است که همین معنا نیز در دعا تحقق دارد. در قرآن و احادیث هم دعا به عنوان عبادت به شمار رفته است؛ قرآن کریم می‌فرماید: «پروردگارتان گفت: مرا بخوانید تا اجابت کنم، کسانی که از عبادت من تکبر می‌ورزند به زودی با ذلت داخل دوزخ خواهند شد».[2] در این آیه‌ی شریفه، ترک دعا به عنوان استکبار و خودخواهی محسوب شده است.

امام ‏صادق(ع) فرمود: «دعا کنید؛ زیرا چیزی نمی‌یابید که به مقدار دعا شما را به خدا نزدیک گرداند. در امور جزئی نیز به خدا پناه ببرید؛ زیرا امور کوچک نیز به دست همان کسی است که کارهای بزرگ در اختیار او است».[3]

بنابراین، دعا عبادت است که اگر با قصد قربت انجام گیرد موجب تقرب به خدا و پاداش اخروی می‌شود و به دلایل زیر شایسته است که هر انسانی خودش دعا را بخواند تا ثواب بهتری از دعای مورد نظر ببرد و نباید در حالت عادی، به شنیدن دعا بسنده نمود:

  1. مشتقاتی که از ریشۀ «دَعَوَ» گرفته می‌شوند، معمولا به مواردی منصرف‌اند که تکلمی نیز وجود داشته باشد، هر چند در قرآن، در ارتباط با برخی ارتباطات بدون تکلم نیز از این ریشه، استفاده شده است.[4]
  2. اگر ثواب و اثری در روایات برای دعایی در نظر گرفته شده، برای خواندن از طرف دعا کننده است؛ زیرا خدای متعال دوست دارد صدا و درخواست بنده خود را بشنود، چنانچه پیامبر اسلام(ص) می‌فرماید: «از فضل خداوند درخواست کنید که او درخواست بنده را دوست دارد».[5]

امام صادق(ع) نیز در این زمینه می‌فرماید: «که خداوند آنچه در قلب بنده‌اش وجود دارد را می‌داند، اما دوست دارد که نیازهای بندگان به پیش‌گاه او عرضه شود».[6]

  1. اگر این‌طور بود که هرکسی بدون این‌که دعایی را بخواند و با خدای خود به زبان خود راز و نیاز کند، فقط دعایی را که دیگری می‌خواند بشنود، پس چرا این همه ثواب و فضیلت در باره دعا و مناجات با خدا قرار داده شده است و یا در قرآن کریم دعا به عنوان عبادت شمرده شده است؟! آیا شنیدن فقط راحت طلبی نیست؟!
  2. بنده‌ای که به دعا موفق می‌شود، صرف نظر از اجابت، به هدف دعا، که همانا سخن گفتن با پروردگار است، دست یافته و اوج مقام بندگی را درک کرده است و کسی هم که بندگی خدا را کند، خدای متعال به او توجه می‌کند؛ چنانچه خدای متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «بگو: اگر دعایتان نبود پروردگارم هیچ اعتنایی به شما نداشت».[7] در این آیه‌ی شریفه، دعا ملاک ارزش انسان و میزان توجه پروردگار قرار داده شده است. پس هر بنده‌ای باید خود لب به سخن با آفریدگار خود بگشاید و آنچه را که در دل دارد با سخنان خود اظهار کند.
  3. یکی از کیفیات دعا خواندن، گریه و زاری به درگاه خدا است، که از بلندی روح و کمال انسان حکایت می‌کند. به همین دلیل خداوند متعال زاری و تضرع بندگان خویش را دوست دارد. البته حالات افراد هم می‌تواند فرق کند؛ یعنی ممکن است کسی با شنیدن دعا گریه و زاری نماید، ولی آنچه که شارع مقدس می‌خواهد و این همه شرایط و احکام و ثواب برای دعا قرار داده شده است، آیا عقلاً از شارع حکیم برمی‌آید که فقط برای شنونده باشد؟

در این راستا پیامبر اکرم(ص) می‌فرماید: «هنگامی که خداوند تعالی بنده‌ای را دوست داشته باشد، او را گرفتار می‌کند تا صدای زاری وی را بشنود».[8] در این روایت، هم آنچه که در دعا مهم است گریه و زاری و مناجات خود شخص است که اثر دارد.

بنابراین، در حالت عادی سزاوار است که افراد، خواسته‌های خود را بر زبان آورند و به شنیدن آن بسنده ننمایند. البته نکات دیگری هم در این زمینه وجود دارد، از جمله این‌که:

  1. دعای جمعی در روایات سفارش شده است و سریع‌تر از دعای فردی به اجابت می‌رسد، ولی در دعای دسته جمعی هم باید دعا را همه بخوانند و اگر کسی سواد خواندن دعا را ندارد او حسابش جدا است و مراتبی از ثواب دعا را می‌برد؛ زیرا همین‌که به هر زبانی با خدا مناجات می‌کند و یا می‌شنود، دارای ثواب است.
  2. خشوع در برابر خداوند و نرمی دل، خود امر پسندیده‌ای است که حتی بدون خواندن و یا شنیدن دعا نیز دارای ثواب و پاداش است. بنابراین، اگر با شنیدن دعایی به این حالت دست یافتید، به ثواب بزرگی دست خواهید یافت، حتی اگر ثواب وعده داده شده در آن دعا نباشد.
  3. استثنائاتی نیز در این زمینه وجود دارد؛ مانند افرادی که اساسا قادر به تکلم نبوده و یا در موقعیتی قرار دارند؛ مانند رانندگی و ... تنها قدرت شنیدن دعا را دارند.

در چنین موقعیت‌هایی نباید شنیدن دعا را به بهانۀ نداشتن ثواب ترک نمود و باید مطمئن بود که خداوند، پاداش مناسبی برای او در نظر خواهد گرفت. چنان‌که امام علی(ع) می‌فرماید: «سَامِعُ ذِکْرِ اللَّهِ ذَاکِر»؛ [9] شنونده ذکر خدا مانند گوینده ذکر است.

با توجه به مطالب گفته شده، اگر شخصی بخواهد به ثواب خاصی از یک دعا برسد، و عذری هم نداشته باشد، باید لب به سخن بگشاید و خود با خدای متعال راز و نیاز کند تا به ثواب کامل آن برسد، اما هر نوع ارتباط معنوی با خداوند، از جمله شنیدن دعا دارای ارزش جداگانه‌ای است که در مراحل بعد می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد.[10]

 


[1] . نمایه شماره 197 (سایت: 983).

[2] . غافر، 60.

[3] . کلینی، محمدبن یعقوب، کافی، ج 2، ص 467، ح 6، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1365ش.

[4] . فاطر، 6. «إِنَّما یَدْعُوا حِزْبَهُ لِیَکُونُوا مِنْ أَصْحابِ السَّعیر».

[5] . سیوطی، جلال الدین، الدرّ المنثور، ج 2، ص 149، قم، کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، 1404ق.

[6] . مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 90، ص 296، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1404ق.

[7] . فرقان، 77.

[8] . کافی، ج 2، ص 484.

[9] . تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، درایتی، مصطفی، ص 188، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1366.

[10] . نمایه‌های مرتبط: سریع الاجابة ترین دعاها، 871 (سایت: 1087).

 

ترجمه پرسش در سایر زبانها
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • آیا خداوند روح انسان را از قسمت پا به سمت حلقوم قبض می‌‌کند؟
    20174 درایه الحدیث 1391/08/14
    ۱. این‌که روح از پایین یعنی از قسمت پا به سمت بالا از بدن انسان خارج می‌شود، در قرآن کریم نیز به آن اشاره شده است؛ مانند: «فَلَوْ لا إِذا بَلَغَتِ الْحُلْقُومَ»[1] یعنى جان هنگامی که به حلقوم و گلو رسید و نزدیک ...
  • آیا پیامبر(ص) و امامان(ع) هم شب قدر برایشان مشخص نبود؟
    18558 درایه الحدیث 1392/05/09
    بنابر تحقیق و جست‌وجو؛ سخنی از پیامبر اسلام(ص) نقل نشده است که فرموده باشند از شب قدر اطلاعی ندارند؛ زیرا پیامبر اسلام(ص) و امامان(ع) تا حدودی علم گذشته و آینده نزدشان است،[1] اما بنابر مصالحی در برخی از موارد، همه جزئیات یک حقیقت و ...
  • آیا خون آمدن عضوی از بدن هنگام غسل، غسل را باطل می کند؟
    68943 Laws and Jurisprudence 1389/11/02
    پاسخ حضرت آیت الله هادوی تهرانی (دامت برکاته) به این شرح است:خیر. فقط باید در حین غسل، بدن نجس باقی نمانده و بر همه جای پوست بدن، آب برسد. پس اگر با فشار دادن عمل خون ریزی برای لحظه ای خون متوقف شود و غسل انجام پذیرد، غسل ...
  • چرا خداوند به مسلمانان توصیه می‌کند که به خدایان دروغین کفار و مشرکان ناسزا نگویند؟
    19452 تفسیر 1396/12/19
    خداوند در قرآن کریم به مسلمانان توصیه می‌کند تا به بت‌ها و خدایان دروغین کفار و مشرکان ناسزا نگویند، به این دلیل که بعد از این ناسزاگویی، کافران نیز واکنش نشان داده و به خدا ناسزا می‌گفتند؛ از این‌رو پروردگار در آن موقعیت زمانی و مکانی، مسلمانان را ...
  • آیا ولایت پیامبران(ع) با هم فرق داشت؟
    8732 نبوت عامه 1396/02/10
    با توجه به این‌که از یک‌سو «ولایت» دارای معانی و درجات مختلفی می‌باشد، و از سوی دیگر «نبوت» نیز دارای درجات و مقامات است؛ لذا دامنه‌ی ولایت انبیا(ع) بر اساس درجات نبوت و مقام‌های معنوی آنان قبض و بسط خواهد یافت. توضیح این‌که: از یک‌سو؛ ولایت از ریشه ...
  • آیا روزه برای مریضی که روزه برایش ضرر دارد واجب است ؟
    28215 Laws and Jurisprudence 1387/03/30
    بر طبق فتوای مراجع تقلید و علمای اسلام، روزه گرفتن بر مریضی که روزه برای او ضرر قابل توجهى‏ دارد واجب نیست.[1] قرآن در این باره می فرماید: "هر کس از شما بیمار یا مسافر باشد تعدادى از روزهاى دیگر را (روزه بدارد)"[2]. اما باید توجه داشت که ...
  • زندگی‌نامه حجیر بن جندب که روز عاشورا در رکاب امام حسین(ع) به شهادت رسید، را بیان نمایید.
    2885 تاريخ بزرگان 1399/06/17
    در برخی منابع کهن که نام شهدای کربلا را ذکر می‌کند از شهیدی به نام حجیر بن جندب یاد می‌کند که روز عاشورا در راه مکتب امام حسین(ع) به شهادت رسید.[1] اما جز این گزارش مختصر، نام وی در دیگر کتاب‌های تاریخی و ...
  • چرا امر به معروف و نهی از منکر واجب شده تا همه خود را موظف بدانند به اجبار مرا به راه راست هدایت کنند؟
    5048 امر به معروف و نهی از منکر 1391/09/08
    بیشترین توصیه‌ای که در مورد امر به معروف و نهی از منکر شده، ناظر به روابط دوستانه‌ای است که میان مؤمنان برای ارتقای معنوی‌شان برقرار است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: «وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ ...
  • حروف مشبهة بالفعل چه ویژگی‌هایی دارند؟
    25001 لغت شناسی 1397/08/26
    بر اساس نظر مشهور ادباء، حروف مشبهة بالفعل پنج حرف بوده[1] که بر سر مبتدا و خبر وارد می‌شوند. این حروف عبارت‌اند از: إنَّ، أنَّ، لیت، لکنَّ، لعلَّ. عمل اصلی این حروف، منصوب نمودن مبتدا به عنوان «اسم» و مرفوع نمودن خبر به عنوان ...
  • کیفیت تشریع حجاب در اسلام چگونه بوده است؟
    20971 Laws and Jurisprudence 1389/10/22
    قبل از اسلام زنان براى حضور در اجتماع از پوشش مناسبی برخوردار نبودند. اسلام با ظهور خود، تکلیف این مسئله را معلوم کرد. احکام و محدوده حجاب زنان در آیات سوره های" احزاب" و "نور"  مطرح شده است. دستوراتی که در خصوص زنان در آیات سوره نور آمده ...

پربازدیدترین ها