پیش از پرداختن به پرسش تذکر نکاتی لازم به نظر می رسد:
الف) براساس روایات متعدد و حدیث ثقلین، سنت نیز (که عبارت است از قول، فعل و تقریر معصوم[1]) در کنار قرآن، از منابع اصیل اسلامی به حساب می آید.
بر اساس دیدگاه شیعه، سخنان امامان شیعه نیز از نظر حجیت و اعتبار در عرض سخنان پیامبر اسلام(ص) است؛ از این رو، اگر سنتی از امامان ما در این رابطه وجود داشته باشد در جواز این کار کافی است.[2]
ب) عزاداری برای امام حسین(ع) از فروعات مذهب شیعه است و دلایل زیادی آن را تأئید می کند و در بارۀ شیوۀ عزاداری هم باید گفت: تا مادامی که چگونگی اقامۀ عزا با اصلی از اصول اسلام و آیه و روایتی که در سنت آمده است، تنافی نداشته باشد، اشکالی ندارد و عرفهای مختلف می توانند شیوه های مختلفی را برای برپایی مراسم عزا داشته باشند.
ما معتقدیم دلایلی زیادی برای اثبات مشروعیت عزاداری و سینه زنی برای امام حسین(ع) وجود دارد. در این بین ما تنها به دو مورد از سنت معصومین(ع) اشاره می کنیم:
1. امام سجاد(ع) می فرماید: در شبى که پدر بزرگوارم فرداى آن شهید شد(عاشورا) در خیمه نشسته بودم و عمه ‏ام زینب به پرستارى من مشغول بود. پدرم به خیمۀ خود رفته و جوین غلام ابوذر، شمشیر آن حضرت را اصلاح می ‏کرد و پدرم می فرمود: واى بر تو اى روزگار در هر بامداد و شبانگاهى بسیارى از یاران و دوستان را نابود می کنی و به عوض هم اکتفا نمی کنى آرى سر رشته همه در دست خدا است و هر زنده ای به راهى خواهد رفت که من می روم.[3] و همین مضامین را دو یا سه بار مکرر فرمود. من از شنیدن این مضامین به هدف آنحضرت توجه کرده گریه گلوى مرا فرا گرفت، ولی خوددارى کرده و آرام گرفتم و دانستم که بلا نازل شده، اما عمه‏ ام زینب به مجرد این که مضامین اشعار را شنید بر اثر رقت قلبى که ویژه زنان است، نتوانست خوددارى نماید، با حالت تحیر از خیمه خارج شد به طرف آنحضرت روان شد و گفت: اى کاش می مردم، امروز مادرم فاطمه و پدرم على و برادرم حسن وفات یافتند، اى یادگار گذشتگان و سرپرست بازماندگان. امام حسین(ع) به خواهر بزرگوارش توجهى کرد با دیده اشکبار فرمود: خواهرم کارى کن شیطان به تو دست پیدا نکند و پرده صبرت را پاره نکند و فرمود: اگر مرغ قطا را به حال خود می ‏گذاردند آسوده می ‏خوابید. زینب(س) گفت: برادرم خود را براى مرگ آماده ساخته! این آمادگى شما قلب مرا مجروح ساخت و طاقتم را طاق نمود و بدون درنگ سیلى به صورت خود زد و گریبان چاک نمود و غشوه بر او عارض شده بر زمین افتاد. حسین(ع) کنار خواهر آمد آب به صورتش ریخت و او را به هوش آورد و فرمود: خواهرم آرام باش و از خدا بپرهیز و به خواست او خوشنود شو و بدان که اهل زمین می ‏میرند و آسمانی ها باقى نمی ‏مانند و ماسواى خدا نابود می ‏شوند و جز او که موجودات را آفرید و مردم را مبعوث می ‏سازد و یکتاى بی همتا است دیگرى زنده نخواهد ماند.[4]
از دو جهت می توانیم از این حدیث برای جایز بودن سینه زنی استفاده نماییم.
الف. با توجه به این حدیث در می یابیم که امام (ع) در مقابل کار خواهرش که سیلی به صورتش زده بود تنها به نصیحت اکتفا نمود و هرگز از این کار به خصوص (سیلی به صورت زدن) نهی ننمود، در صورتی که اگر این کار منع شرعی و حرمت داشت لازم بود آن حضرت او را نسبت به آن متذکر می شد.
ب. با توجه به شخصیت خود حضرت زینب که امام معصوم (سجاد) در حقش فرمود: بحمد اللَّه که تو عالم و دانا به حقایق أحوال أهل دنیائى و محتاج به تعلیم و تفهیم نیستى‏.[5] نمی توان پذیرفت که این گونه آشکارا، کار حرامی را مرتکب شود.
2. مسافر غلام امام کاظم (ع) می گوید: وقتى خواستند حضرت موسى بن جعفر (ع) را ببرند به حضرت على بن موسى الرضا (ع) دستور داد تا زنده است هر شب در خانه‏اش بخوابد تا وقتى خبرى به او برسد. گفت: ما هر شب براى حضرت رضا (ع) در دهلیز رختخواب می انداختیم، پس از نماز عشا در آن جا می خوابید صبح به منزل خود می رفت، همین وضع تا چهار سال ادامه یافت. یک شب رختخواب انداختیم، ولى نیامد، ما و زن و بچۀ آن حضرت از تأخیر ایشان خیلى ناراحت شدیم. فردا صبح به خانه آمد داخل حرم شد و پیش ام احمد رفت فرمود: آنچه پدرم به امانت در اختیارت گذاشته بده. ام احمد ناله‏اى زده با دست به صورت خود نواخت و گریبان چاک زده گفت: به خدا، آقایم از دنیا رفت! امام على بن موسى الرضا (ع) او را نگه داشت به او فرمود: حرفى در این مورد نزن و اظهار ناراحتى نکن تا خبر رسمى به فرماندار برسد. زنبیلى که محتواى امانت ها بود با دو هزار یا چهار هزار دینار در اختیار او گذاشت و به دیگرى نداد.[6]
این حدیث نیز که از کتاب معتبر (کافی) نقل شده، جواز این عمل (بر سر و سینه زدن) را می رساند؛ زیرا براساس نقل این حدیث مانعی از نهی آن حضرت وجود نداشت و اگر این کار منع شرعی داشت لازم بود که آن حضرت به او تذکر می فرمودند.
بنابر این، بی گمان عزاداری هایی که امروزه به طور متعارف (نه به صورت افراط) صورت می گیرد و مردم دلسوخته و دوست داران اهل بیت و امام حسین برای ابراز هم دردی بر سینه هایشان می زنند جایز می باشد.
برای دست رسی به پاسخ پرسش های دیگر در این زمینه به نمایه های زیر مراجعه کنید:
عزاداری امام حسین (ع) مایۀ حیات جامعه، پاسخ شمارۀ 348 (سایت: 352).
و نقش عزاداری امام حسین (ع)، پاسخ شمارۀ 2302 (سایت: 2518).

---