لطفا صبرکنید
بازدید
192821
192821
آخرین بروزرسانی:
1397/06/24
خلاصه پرسش
نماز اول ماه قمری را چگونه و دقیقاً در چه ساعتی باید خواند؟
پرسش
وقت فضیلت نماز اول ماه اعم از اداء، قضاء و رجاء را بفرمایید.
پاسخ اجمالی
در منابع حدیثی؛ روایاتی در خصوص نماز اول ماه ذکر شده‌اند که در این‌جا به برخی از آنها اشاره می‌شود:
1. شیخ طوسی در روایتی با ذکر سند نقل می‌کند: «هرگاه ماه نو وارد می‌شد، امام جواد(ع) در اوّلین روز آن، دو رکعت نماز می‌خواند. حضرتشان در رکعت اوّل، بعد از قرائت سوره حمد، به تعداد روزهای ماه "قل هو الله أحد" را خوانده و در رکعت دوم، بعد از قرائت حمد، به تعداد روزهای ماه سوره "إنّا أنزلناه فى لیلة القدر" می‌خواند، و از آنچه در دسترسش بود، صدقه می‌داد و بدین وسیله، تندرستى در همه آن ماه را می‌خرید».[1] سید بن طاووس نیز بعد از نقل این روایت گفته است که مشابه همین نماز را در روایتی به نقل از امام صادق(ع) نیز دیده‌ام، و علاوه بر آن در روایتی دیده‌ام که سزاوار است بعد از نماز، این آیات قرآن کریم نیز خوانده شود: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللهِ رِزْقُها وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها کُلٌّ فِی کِتابٍ مُبِینٍ،[2] وَ إِنْ یَمْسَسْکَ اللهُ بِضُرٍّ فَلا کاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَ إِنْ یَمْسَسْکَ بِخَیْرٍ فَهُوَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ. [3] بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، سَیَجْعَلُ اللهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْراً،[4] ما شاءَ اللهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ،[5] حَسْبُنَا اللهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ،[6] وَ أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَى اللهِ إِنَّ اللهَ بَصِیرٌ بِالْعِباد،ِ[7] لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ،[8] رَبِّ إِنِّی لِما أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ،[9] رَبِّ لا تَذَرْنِی فَرْداً وَ أَنْتَ خَیْرُ الْوارِثِینَ».[10]، [11]
2. امام صادق(ع) فرمود: «کسی که در شب اول ماه دو رکعت نماز بگزارد و در هر دو رکعت آن بعد از قرائت سوره حمد، سوره انعام را قرائت نموده و از خداوند بخواهد که او را از هر ترس و دردی نگاه دارد، خدای متعال در آن ماه، او را از هر آنچه نگرانش است، ایمن می‌گرداند».[12]
در خصوص وقت فضیلت نماز اول ماه باید گفت؛ در روایات همان‌طور که دیده شد، تنها تعبیر شب و روز را دارد؛ از این‌رو، فقیهان برای نماز اول ماه، وقت فضیلتی - مانند نمازهای واجب یومیه و نوافل آن - ذکر نکرده‌اند، بلکه گفته‌اند که در تمام روز می‌توان آن‌را خواند. آنها تنها گفته‌اند مستحب است «در روز اوّل هر ماه» دو رکعت نماز خوانده شود؛[13] یعنی وقت نماز اوّل ماه از اوّل طلوع فجر است تا مغرب، و بعید نیست قبل از طلوع آفتاب هم صحیح باشد و در این صورت بهتر است به قصد رجاء بخواند.[14]
شب اول ماه نیز از اذان مغرب تا طلوع فجر خواهد بود.
درباره قضای این نمازهای مستحبی نیز باید گفت؛ به طور کلی، هر نماز مستحبی را که نتوانسته باشیم در وقت مخصوص خودش انجام دهیم، می‌توان قضای آن‌را در وقت دیگری انجام داده و هیچ‌گونه محدودیتی برای زمان قضای آن وجود ندارد. و بهتر است نمازهای مستحبی غیر از نافله‌های یومیه را در خارج از وقت خاصشان به قصد رجاء به جا آورد.[15]
1. شیخ طوسی در روایتی با ذکر سند نقل می‌کند: «هرگاه ماه نو وارد می‌شد، امام جواد(ع) در اوّلین روز آن، دو رکعت نماز می‌خواند. حضرتشان در رکعت اوّل، بعد از قرائت سوره حمد، به تعداد روزهای ماه "قل هو الله أحد" را خوانده و در رکعت دوم، بعد از قرائت حمد، به تعداد روزهای ماه سوره "إنّا أنزلناه فى لیلة القدر" می‌خواند، و از آنچه در دسترسش بود، صدقه می‌داد و بدین وسیله، تندرستى در همه آن ماه را می‌خرید».[1] سید بن طاووس نیز بعد از نقل این روایت گفته است که مشابه همین نماز را در روایتی به نقل از امام صادق(ع) نیز دیده‌ام، و علاوه بر آن در روایتی دیده‌ام که سزاوار است بعد از نماز، این آیات قرآن کریم نیز خوانده شود: «بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِی الْأَرْضِ إِلَّا عَلَى اللهِ رِزْقُها وَ یَعْلَمُ مُسْتَقَرَّها وَ مُسْتَوْدَعَها کُلٌّ فِی کِتابٍ مُبِینٍ،[2] وَ إِنْ یَمْسَسْکَ اللهُ بِضُرٍّ فَلا کاشِفَ لَهُ إِلَّا هُوَ وَ إِنْ یَمْسَسْکَ بِخَیْرٍ فَهُوَ عَلى کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ. [3] بِسْمِ اللهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ، سَیَجْعَلُ اللهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْراً،[4] ما شاءَ اللهُ لا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ،[5] حَسْبُنَا اللهُ وَ نِعْمَ الْوَکِیلُ،[6] وَ أُفَوِّضُ أَمْرِی إِلَى اللهِ إِنَّ اللهَ بَصِیرٌ بِالْعِباد،ِ[7] لا إِلهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ،[8] رَبِّ إِنِّی لِما أَنْزَلْتَ إِلَیَّ مِنْ خَیْرٍ فَقِیرٌ،[9] رَبِّ لا تَذَرْنِی فَرْداً وَ أَنْتَ خَیْرُ الْوارِثِینَ».[10]، [11]
2. امام صادق(ع) فرمود: «کسی که در شب اول ماه دو رکعت نماز بگزارد و در هر دو رکعت آن بعد از قرائت سوره حمد، سوره انعام را قرائت نموده و از خداوند بخواهد که او را از هر ترس و دردی نگاه دارد، خدای متعال در آن ماه، او را از هر آنچه نگرانش است، ایمن می‌گرداند».[12]
در خصوص وقت فضیلت نماز اول ماه باید گفت؛ در روایات همان‌طور که دیده شد، تنها تعبیر شب و روز را دارد؛ از این‌رو، فقیهان برای نماز اول ماه، وقت فضیلتی - مانند نمازهای واجب یومیه و نوافل آن - ذکر نکرده‌اند، بلکه گفته‌اند که در تمام روز می‌توان آن‌را خواند. آنها تنها گفته‌اند مستحب است «در روز اوّل هر ماه» دو رکعت نماز خوانده شود؛[13] یعنی وقت نماز اوّل ماه از اوّل طلوع فجر است تا مغرب، و بعید نیست قبل از طلوع آفتاب هم صحیح باشد و در این صورت بهتر است به قصد رجاء بخواند.[14]
شب اول ماه نیز از اذان مغرب تا طلوع فجر خواهد بود.
درباره قضای این نمازهای مستحبی نیز باید گفت؛ به طور کلی، هر نماز مستحبی را که نتوانسته باشیم در وقت مخصوص خودش انجام دهیم، می‌توان قضای آن‌را در وقت دیگری انجام داده و هیچ‌گونه محدودیتی برای زمان قضای آن وجود ندارد. و بهتر است نمازهای مستحبی غیر از نافله‌های یومیه را در خارج از وقت خاصشان به قصد رجاء به جا آورد.[15]
[1]. طوسى، محمد بن حسن، مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، ج 2، ص 523، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، چاپ اول، 1411ق.
[2]. هود، 11.
[3]. انعام، 17.
[4]. طلاق، 7.
[5]. کهف، 39.
[6]. آل عمران، 173.
[7]. غافر، 44.
[8]. انبیاء، 87.
[9]. قصص، 24.
[10]. انبیاء، 89.
[11]. سید ابن طاووس، على بن موسى، الدروع الواقیة، ص 43 - 44، بیروت، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ اول، 1415ق.
[12]. الدروع الواقیة، ص 40؛ مجلسى، محمد باقر، بحار الأنوار، ج 94، ص 133، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.
[13]. العروة الوثقى (المحشى)، ج 3، ص 407-408، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چاپ اول، 1419ق.
[14]. بهجت، محمد تقى، استفتاءات، ج 2، ص 10، قم، دفتر حضرت آیة الله بهجت، چاپ اول، 1428ق؛ صافی گلپایگانى، لطف الله، جامع الأحکام، قم، حضرت معصومه(س)، چاپ چهارم، 1417ق.
[15]. ر. ک: «قضای اعمال مستحبی»، 2751.
نظرات
