جستجوی پیشرفته
بازدید
8953
آخرین بروزرسانی: 1397/01/08
خلاصه پرسش
آیا امام علی(ع) فرمان به کشتار بردگان فراری داد؟!
پرسش
با سلام؛ آیا علی بن ابی‌طالب دستور کشتار بردگان بی‌گناه را داد، و فرمود: هر برده‌‌ای که به پیش صاحبش باز نگردد خونش هدر است؛ (یعنی مالک می‌تواند برده را به قتل برساند)؟
پاسخ اجمالی
در منابع تاریخی و حدیثی گزارشی از چنین فرمانی نیافتیم، ولی با توجه به وجود قانونی در اسلام که در شرایطی حکم به کشتن بردگان فراری می‌دهد، باید گفت:
در زمان ظهور و بروز اسلام، مسئله برده‌داری به عنوان یک واقعیت در تمام جوامع وجود داشته و اسلام نیز نمی‌توانست در زمانی اندک آن را ریشه‌کن کند. با این وجود در این دین مقدس، قوانینی وضع شد تا هم منافع بردگان و هم منافع صاحبان آنها تأمین شود و این موضوع در راستای حفظ مصالح جامعه بود.[1] هر چند در ادامه، سیاست اسلام این بود‌ تا به تدریج، بردگان از بردگی درآیند و نظام برده‌داری از جامعه برچیده شود.[2]
در همین راستا، اسلام با آن‌که آزادی بردگان را به عنوان عبادتی بزرگ توصیه کرده و در مواردی، آزادی آنان را به عنوان کفاره‌ای برای گناهان و انجام ندادن برخی عبادات قلمداد می‌کند، اما از سوی دیگر فرار بردگان را نیز نمی‌پذیرد و حکم به وجوب بازگشت آنان می‌دهد. با توجه به شرایط آن روز می‌توان به این نتیجه رسید که در صورت فقدان این قانون و فرار دسته جمعی بردگان، هرج و مرج اقتصادی و به دنبال آن هرج و مرج اجتماعی بر جامعه حاکم می‌شد. با توجه به این واقعیت، در روایتی از امام صادق(ع) چنین می‌خوانیم:
اگر برده‌ای از دست صاحبش فرار کرده و سپس دزدى کند، دستش قطع نمى‌شود؛ زیرا حکم برده فراری، حکم فرد مرتد است، بلکه او را تشویق می‌کنند تا نزد صاحبش بازگردد که در صورت استنکاف، دستش را قطع کرده و سپس او را می‌کشند.[3]
این حدیث در منابع اصلی روایی شیعه نقل شده و دانشمندان علوم دینی سند آن‌را صحیح دانسته‌اند.[4]
بر اساس این روایت، فقها برده فراری را در حکم مرتد شمرده‌اند که اگر نزد صاحبش بازگردد، این‌ بازگشت به منزله توبه بوده و او مورد بخشش قرار می‌گیرد، ولی اگر از بازگشت به سوی مالکش سر باز زد، باید کشته شود.[5]
در ارتباط با این روایت می‌توان گفت:
1. حکم قتل، تنها زمانی قابل اجرا است که در صورت دستگیری بَرده و تحویل به مالک، باز هم او از برده بودن سر باز زده و شواهد و قرائن حاکی از آن باشد که به محض آزادی مجدداً پا به فرار خواهد گذاشت.
2. جهت جلوگیری از هرج و مرج، خود مالک حق ندارد خود اقدام به کشتن برده نماید، بلکه این مسئله با رجوع به مَحکمه و دادگاه، قابل پیگیری است.
3. از آن‌جا که بردگان از خود مالی نداشتند، طبیعی بود که بسیاری از آنان بعد از فرار برای زنده ماندن دست به سرقت زده و مشکلی دیگر را نیز ایجاد کنند که در این روایت نیز بدان اشاره شده است.
4. از طرفی بر اساس قوانین اسلامی، اگر صاحب برده‌ای، حقوق قانونی برده خود(مانند تأمین غذا، محل سکونت و ...) را مراعات نکند، آن برده می‌تواند به جای فرار، به محاکم قضایی مراجعه کرده و صاحبش را ملزم به اجرای حقوقش نماید.
5. با تمام آنچه گفته شد، با مراجعه به منابع تاریخی، به گزارشی برخورد نکردیم که دادگاهی اسلامی حکم به قتل برده فراری داده باشد؛ از این موضوع به این نتیجه می‌رسیم که قانون بالا بیشتر جنبه تهدید داشته تا بردگان از فرار منصرف شده و نظام اقتصادی و اجتماعی را دچار بحران غیر قابل کنترل نکنند.
 

[1]. جهت آگاهی بیشتر در این زمینه می‌توانید به نمایه‌های‌ زیر در همین سایت مراجعه نمایید:
 513 ( اسلام و برده داری )  و  5115 ( برده داری در این عصر ).
[3]. «الْعَبْدُ إِذَا أَبَقَ مِنْ مَوَالِیهِ ثُمَّ سَرَقَ لَمْ یقْطَعْ وَ هُوَ آبِقٌ لِأَنَّهُ مُرْتَدٌّ عَنِ الْإِسْلَامِ وَ لَکِنْ یدْعَى إِلَى الرُّجُوعِ إِلَى مَوَالِیهِ وَ الدُّخُولِ فِی الْإِسْلَامِ فَإِنْ أَبَى أَنْ یرْجِعَ إِلَى مَوَالِیهِ قُطِعَتْ یدُهُ بِالسَّرِقَةِ ثُمَّ قُتِلَ وَ الْمُرْتَدُّ إِذَا سَرَقَ بِمَنْزِلَتِهِ»؛ کلینى، محمد بن یعقوب، کافی، ج ‌7، ص 259، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چهارم، 1407ق؛ شیخ صدوق، محمّد بن على بن بابویه، من لا یحضره الفقیه، ج ‌3، ص 147، دفتر انتشارات اسلامى، قم، چاپ دوم، 1413ق.
[4]. مجلسى، محمد تقى، روضة المتقین فی شرح من لا یحضره الفقیه، ج ‌8، ص 432، قم، مؤسسه فرهنگى اسلامى کوشانپور، چاپ دوم، 1406ق.
[5]. شیخ صدوق، محمّد بن على بن بابویه، المقنع، ص 449، قم، مؤسسه امام هادى (ع)، اول، 1415ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

طبقه بندی موضوعی

پرسش های اتفاقی

  • چرا زن نمی‌تواند مرجع تقلید و قاضی باشد؟
    73146 اجتهاد و مرجعیت در اسلام 1387/04/03
    دانشمندان و متخصّصان دینی درباره‌ موضوعاتی؛ مانند مرجع تقلید، یا قاضی شدن زن و بعضی از عناوین دیگر، اختلاف نظر دارند. این امور جزو مسلّمات و ضروریات دینی به شمار نمی‌آید. کسانی که می‌گویند زنان مرجع تقلید یا قاضی نمی‌شوند، به ادله‌ای؛ نظیر روایات و اجماع، تمسک کرده‌اند ...
  • چرا خداوند در مقابل درخواست رؤیت خدا توسط یهودیان، آنها را مجازات کرد؟
    8592 تفسیر 1392/01/26
    آنچه باید در این‌جا مورد دقت قرار گیرد، این عبارت در آیه است: « فَأَخَذَتْهُمُ الصَّاعِقَةُ بِظُلْمِهِمْ». باء در «بظلمهم» معنای سببیت بوده و متعلق به «اخذتهم» است و معنا این‌گونه می‌شود که آنها را به جهت ستمی که روا داشته­‌اند، با صاعقه مجازات می‌کنیم. این عبارت نمایان‌گر ...
  • با در نظرگرفتن جمیع جوانب و مصالح، آیا ارجح نیست که مقام رهبری در قانون جمهوری اسلامی ایران دارای یک زمان و دوره مشخص باشد؟
    8512 System 1389/04/16
    دائمی بودن رهبری در ایران ناشی از رأی مردم به قانون اساسی بوده و دلیلی نیز وجود ندارد که در صورت از دست ندادن شرایط، زمان آن را محدود کرد. فساد موجود در حکومت ها بیشتر ناشی از خلق و خوی حاکمان ...
  • با توجه به آیات 103 و 104 سوره کهف، راه تشخیص کار نیک از بد و ناپسند چیست؟
    24104 تفسیر 1389/05/13
    آیات شریفه، به معرفى زیانکارترین انسان ها و بدبخت‏ترین افراد بشر مى‏پردازد. زیان واقعى و خسران مضاعف آنجا است که انسان سرمایه‏هاى مادى و معنوى خویش را در یک مسیر غلط و انحرافى از دست دهد و گمان کند کار خوبى کرده است، نه از این کوشش ها ...
  • آیا در اسلام، مسئله ای به نام وضوی ارتماسی داریم؟
    11356 Laws and Jurisprudence 1391/07/03
    وضوى ارتماسى آن است که انسان صورت و دستها را به قصد وضو با مراعات شستن از بالا به پایین در آب فرو برد؛ اما براى این که مسح سر و پاها با آب وضو باشد، باید در شستن ارتماسى دستها، قصد شستن وضویى، هنگام بیرون آوردن ...
  • زنان عقیمی که بچه‌دار نمی‌شوند از دیدگاه قرآن چه جایگاهی دارند؟
    24597 تفسیر 1395/08/04
    گرچه پروردگار صلاح دیده برخی مردان و زنان، عقیم باشند[1] اما عقیم بودن و بچه‌دار نشدن به تنهایی نقصی معنوی - نه برای مردان و نه برای بانوان - نبوده و از مقام و ارزش انسانی هیچ کدام از آنها نمی‌کاهد. البته می‌شود برای ...
  • آیا در تحقیقات پزشکی، جایز است از جنین سقط شدهٔ انسان استفاده کرد؟
    7682 گوناگون 1393/02/25
    بیشتر فقها تشریح بدن انسان(جنین یا غیر جنین) را جایز نمی‌دانند، اما برخی از مراجع[1] در این‌باره می‌گویند، اگر این‌گونه تحقیقات در راستای کشف مطالب پزشکى جديد و مورد نیاز جامعه و نیز درمان بيمارى‌های تهدید کننده زندگى مردم باشد، جايز است؛ ولى تا ...
  • آیا گزارش غیر‌مسلمان مبنی بر نجاست چیزی که در اختیار اوست، مورد قبول است؟
    8833 اثبات نجاست 1393/02/03
    فقها در این زمینه فرقی بین مسلمان و غیر مسلمان نگذارده و می‌گویند، نجس بودن چیزى از سه راه ثابت مى‌شود، و باید بر آن ترتیب اثر داد: 1. آن که انسان خودش یقین به نجاست پیدا کند. 2. دو نفر عادل و یا حتّى یک نفر گواهى ...
  • معنای استدلال مباشر چیست؟
    19452 قیاس اقترانی و استثنائی 1391/12/06
    در مورد استدلال مباشر آنچه را که برخی از نویسندگان در این‌باره نگاشته‌اند، در این‌جا نقل می‌کنیم: بسیاری از منطق‌نگاران معاصر آنچه را در منطق نگاشته‌های پیشین با عنوان «احکام قضایا» یا «نسبت قضایا» مطرح بوده، قسمی از استدلال برشمرد‌ه‌اند و نام‌هایی؛ همچون استدلال «مباشر»، «بی‌واسطه» و «بسیط» ...
  • محدوده حرم مکه چقدر است؟
    9600 گوناگون 1396/10/23
    ابتدا باید دید منظور از حرم مکه چیست، آیا مراد، مسجد الحرام است؟ یا منطقه‌ای که زائرین خانه‌ی خدا بدون احرام، حق ورود به آن‌را ندارند و ورود کفار نیز به لحاظ شرعی در آن ممنوع است؟ در صورت نخست، پاسخ آن است که هر مکانی که در ...

پربازدیدترین ها